Araştırma Metodolojisi

Çalışma odak grup görüşmelerinden ve nicel yöntemlerden yararlanılarak gerçekleştirilmiştir. Konu ile ilgili yapılan literatür taraması ve çocuk-ergenlerle gerçekleştirilen odak grup görüşmeleri sonucunda değişkenler ve onları etkileyen faktörler belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın örneklemi, Sakarya ilindeki 2 devlet okulunun (Atatürk Ortaokulu ve Zübeyde Hanım İlköğretim Okulu) ve 2 özel okulun (SAÜ Vakfı Özel Okulları ve Şahin Okulları) ilköğretim ikinci kademesinde okuyan 507 öğrencisinden oluşmaktadır. Çalışmadaki arkadaş etkisi, ünlü kişi etkisi, çocuk etkisi ve aile etkisini ölçmek için Mascarenhas ve Higby (1993) tarafından geliştirilen ölçekten yararlanılmıştır. Ayrıca araştırma konusu ile ilgili literatür taranarak araştırmacılar tarafından yapılan odak grup görüşmelerinden elde edilen veriler doğrultusunda geliştirilen ölçekler kullanılmıştır. Standardize anket yoluyla elde edilen veriler SPSS 20 programı ile analiz edilmiştir.

4.4.1. Araştırmanın Modeli

Rol Model Etkisi

Şekil 3.1: Araştırma Modeli

4.4.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklem Çerçevesinin Belirlenmesi

Araştırmanın evrenini ilköğretim ikinci kademe (5., 6., 7. ve 8. sınıf) düzeyinde öğrenim gören 11-14 yaş arası çocuk-ergenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise Sakarya ilinde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilköğretim ikinci kademe 2 devlet (Atatürk Ortaokulu ve Zübeyde Hanım İlköğretim Okulu) ve 2 özel okul (SAÜ Vakfı Özel Okulları ve Şahin Okulları) oluşturmaktadır. Araştırmada iki aşamalı örnekleme gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada okulların belirlenmesinde kasti örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemde; araştırmamızın amacı doğrultusunda farklı sosyo-demografik özelliklere sahip, alt ve üst segmenti temsil eden özel ve devlet okulları seçilmiştir. İkinci aşama ise; anketin uygulanacağı ilköğretim ikinci kademe 5., 6., 7. ve 8. sınıflarda okuyan öğrencilerin seçilmesidir. Ankete katılacak öğrenciler ise ders

Arkadaş etkisi

Ünlü kişi etkisi

Çocuk etkisi

yönlendirmeleriyle birlikte okuldaki sınıflar arasından kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. Araştırmanın örneklemi, değişik demografik özelliklere sahip katılımcıların temsiline imkân verecek şekilde özenle seçilmiştir. Anket uygulaması, Sakarya İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden gerekli izin alınarak Şubat-Mart 2014 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.

Örneklem büyüklüğü, sınırsız anakütle için %95 güven aralığında, % 5 hata payı ile 384 olarak tespit edilmiştir. Bu araştırmada, 700 sayısına ulaşılmış ancak anketlerden 102 tanesinin büyük bir kısmı eksik doldurulduğundan ve 91 tanesinin de gelişigüzel cevaplanmış olmasından dolayı 193 anket örneklemden çıkartılmış olup, 507 adet anket analize elverişli görülmüştür.

4.4.3. Veri Toplama Yöntemi ve Verilerin Toplanması

Çalışma için gerekli verilerin toplanmasında odak grup çalışması ve anket yöntemi kullanılmıştır. Literatürde çocuk-ergen tüketicilere yönelik yapılan çalışmaların kısıtlı olması, bu çalışmanın keşifsel nitelikte bir çalışma olmasını zorunlu kılmıştır. Konu ile ilgili kapsamlı bir literatür taraması yapılmış olup literatür taraması sırasında daha önce çocuk-ergenlerin konu olduğu, çocukların tüketici olarak sosyalleşmesi, çocukların tüketici davranışları, çocukların alışveriş davranışlarının araştırıldığı kaynaklar incelenmiştir. Literatür taraması ve çocuk-ergenlerle yapılan odak grup görüşmeleri sonucunda birtakım değişkenler ve bu değişkenleri etkileyen faktörler tespit edilmiştir. Bu bağlamda; çalışmamız için gerekli verilerin toplanmasında kullanılan anket formuna ilk şekli verilmiştir. Anket formunda yer alan soruların bir kısmı araştırmacılar tarafından hazırlanırken, bir kısmı da Mascarenhas ve Higby (1993) tarafından geliştirilen ölçekten yararlanılarak oluşturulmuştur. Oluşturulan anketteki eksiklikleri düzeltmek için pilot uygulama gerçekleştirilmiştir. İlk pilot uygulama 25 kişi üzerinde yapılmıştır. Özellikle de Mascarenhas ve Higby (1993) tarafından geliştirilen ölçekten alınan ifadelerin İngilizceden Türkçeye çevirilerinden dolayı katılımcıların anlaşılmaz buldukları ifadeler revize edilmiştir. Katılımcıların yaşlarının da küçük olmasından dolayı ölçekte yer alan akran kelimesinin ne anlama geldiklerini bilmedikleri ortaya çıkmıştır. Bu sebepten dolayı anket formunda yer alan akran ifadesinin yerine arkadaş ifadesi kullanılmıştır.

Pilot çalışma sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda anket formunda gerekli düzeltmeler yapılarak, 20 kişilik farklı gruba ikinci bir pilot uygulama gerçekleştirilmiş olup, bu uygulama sonrasında anketin anlaşılırlığının çok daha yüksek düzeyde olduğu gözlemlenmiştir. Anket formunda yer alan ifadelerdeki son düzenlemeler de yapıldıktan sonra anket formu EK-1’deki son halini almıştır.

4.4.4. Araştırma Verilerinin Analizi

Araştırma kapsamında, elde edilen verilerin yorumlandığı bu bölümde öncelikli olarak araştırmaya katılan çocuk-ergen tüketicilere ait demografik özelliklerin yer aldığı frekans tabloları değerlendirilecektir. Çocuk-ergenlerin alışveriş davranışlarında kimlerden etkilendikleri, ne tür ürünler satın aldıkları, televizyonda ne tür programları izledikleri, boş zamanlarında neler yaptıkları, kendilerine rol model olarak kimleri gördükleri ve bu kişilerin çocuk-ergenlerin alışveriş davranışlarında ne derece etkileri oldukları değerlendirilmiştir. Daha sonra, araştırmanın geçerlilik ve güvenilirlik sonuçları verilmiştir. Araştırma bağlamında çocuk-ergenlerin alışveriş davranışlarını etkileyen faktörler açısından demografik özelliklerin bir rol oynayıp oynamadığını belirlemek amacıyla çeşitli gruplar arası karşılaştırma testleri yapılmıştır. Parametrik test yapmaya elverişli olmayan veriler için ise ki-kare testi uygulanmıştır. Anket formu aracılığı ile toplanan verilerin değerlendirilmesinde SPSS 20.0 programı kullanılmıştır.