Araştırma Kapsamına Alınacak Örgütlerin Seçimi

Bu çalışmada ileri sürülen önermeler test etmek amacıyla, Suriye’deki muhalif yapılanmalar ile bu muhaliflere yardım eden çeşitli ülkeler ve örgütler arasındaki ilişkilere bakılacaktır. Kuramsal bağlamda ifade edildiği üzere, örgütlerin sahip olduğu ilişkilerden sosyal sermaye olarak tanımlanabilecek olanların, örgütün içinde bulunduğu bağlamsam şartlara göre değişebilmekte ve bu değişimin özellikle örgütün kaynak sağlama yönündeki faaliyetlerinden etkilenmektedir. Arap Baharı süreci ile tüm Ortadoğu ve Kuzey Afrika coğrafyasını saran ve o tarihe kadar söz konusu bölgedeki ülkelerin baskıcı ve totaliter olarak nitelendirilen yönetimlerin değişimi yönünde kitleleri sokağa döken halk hareketlerinin, 2011 yılının başında Suriye’ye de sirayet etmesi ile ülkedeki halk da daha demokratik bir yaşam amacıyla gösteriler yapmaya başlamış ve söz konusu muhalif hareketler zaman içinde evirilerek bir iç savaş boyutuna gelmiştir. Suriye’deki totaliter ve mezhepçi Baas yönetimi tarafından yıllarca baskı altında tutulan halk tarafından halihazırda geçmişte oluşturulmuş muhalif yapılar bulunmakta olup, söz konusu bu muhalif yapıların aslında ideolojik olarak farklı olan ancak rejimin değişmesi anlamında amaç birliğine sahip iki ana tandanstan geldiği söylenebilecektir. Bunlardan ilki, tüm Arap coğrafyasında faaliyet gösteren ancak Suriye’deki üyelerinin birçoğu hakkında geçmişte tutuklama ve idam kararı olan ve Suriye’de neredeyse yasaklı bir yapılanma olan ‘Müslüman Kardeşler’ örgütü, diğeri ise görece daha laik olan ve bünyesinde farklı etnik ve mezhebi gruplarında yer aldığı ‘Şam Deklarasyonu’ grubudur. Bunlara ek olarak, Suriye’deki halk ayaklanmalarında büyük rol oynayan, halkı organize eden, başta yerel birer oluşum olarak ortaya çıkan ancak daha sonra örgütlü bir hal alan ‘Yerel Komiteler’ de muhalefetin önemli bir unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca, bazı etnik ve mezhebi yapılanmalarda muhalefete destek anlamında çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır. 2011’de başlayan süreçte aktif bir rol üstlenmeye çalıştığı gözlemlenen bu örgütlerden, özellikle üye sayısı ve temsil gücü anlamında diğerlerinden ayrılan iki tanesinin, Müslüman Kardeşler ve Şam Deklarasyonu, Suriye’deki muhalif hareketin hamiliğine üstlenmeye çalıştığı görülmektedir. Bu anlamda, sokak eylemlerinin başladığı ilk dönemde, söz konusu muhalif örgütlerin uluslararası arena da kendilerini Suriye halkının temsilcisi olarak tanıtmaya çabaladıkları ancak söz konusu çabanın

106

görece başarısız olduğu, daha sonra muhalif hareketlerde bu çok parçacılığın sosyal ilişkileri bağlamında çatı örgütlerle giderilmeye ve kaynak edinimi sağlamaya çalıştıkları söylenebilecektir. Buna ek olarak, Suriyeli muhaliflere gelen uluslararası yardımların, yoğun olarak ‘Suriye’nin Dostları Grubu’ olarak adlandırılan ülkelerden geldiği, söz konusu ülkelerin ABD, Fransa, İngiltere, Birleşik Arap Emirlikleri, Almanya, Katar, Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan, İtalya ve Türkiye olduğu belirtilmektedir. Bunun yanında, Suriye’deki muhalif yapılanmaların, kendilerine gelen yardımlar dışında hiçbir finansal kaynağa sahip olmadıkları da altı çizilmesi gereken hususlar arasındadır. Bu bağlamda, örgütlerin kaynak temin ettiği ülkelere kaynak temini konusunda bağımlı olduğu ve örgütler ile kendilerine kaynak temin eden ülkeler arasında açık bir güç eşitsizliği olduğu söylenebilecektir. Ayrıca, Suriyeli muhalif hareketlerin yardım olarak adlandırılabilecek olan kaynak temin ettikleri ülkeler ile aralarındaki ilişlerin genel olarak söz konusu ülkeler ile bir şekilde bağlantılı olan örgüt üyeleri tarafından gerçekleştirildiği, bu üyelerin hem üyesi oldukları muhalif örgüte hem de kaynak sağlayan ülkedeki karar vericiler ile temasta olduğu ve aracılık olarak nitelendirilen faaliyeti yerine getirdikleri ifade edilebilecektir.

Bu çerçevede, analiz düzeyi örgüt olan bu çalışmada, örgütsel ağ ilişkilerinin kaynak edinme çerçevesindeki rolü ve bu bağlamda oluşan güç ve bağımlılık ilişkilerine dair olarak oluşturulan önermelerin test edilmesi amacıyla, Suriye muhalif örgütleri ile onlara yardım sağlayan ülkeler arasındaki ağ yapılarının niteliklerine (zayıf bağlar-güçlü bağlar, aracılık rolleri) ve söz konusu örgütlerin kendi aralarındaki ağ ilişkilerinin özellikleri ve sonuçlarına bakılacaktır. Örgütsel ağ düzeneklerinin inceleneceği muhalif örgütler, yukarıda da değinildiği üzere, Suriye’deki muhalefetin iki temel örgütü olan Müslüman Kardeşler ve Şam Deklarasyonu örgütleri ile bunlara müzahir olarak faaliyet gösteren görece küçük diğer muhalif örgütler ve bunların dışında kalan etnik ve mezhebi örgütlenmelerdir. Buna ek olarak, söz konusu örgütlerin oluşturduğu ve özellikleri bakımında stratejik ittifak olarak adlandırılabilecek olan çatı yapılanmalarda (SUK ve SUKO) çalışmaya dahil edilecektir. Önermelerin daha iyi test edilebilmesi ve bağlamsal özelliklerin daha etkili bir şekilde ortaya çıkabileceği varsayımına dayanarak, söz konusu örgütlerin ağ düzenekleri bağlamındaki temaslarının, Suriye’de Arap Baharı olarak adlandırılan sürecin başlangıcı olarak kabul edilen 2011 yılı ile, muhalif

107

hareketlerin son şeklinin aldığı ifade edilen 2012 yılının sonu (Aralık 2012) içindeki dönemde olanları çalışma kapsamına alınacaktır. İfade edildiği üzere, bu çalışmanın veri toplama, toplanan verilerin ölçümü ve analiz edilmesi süreçlerinde ağ düzeneği araştırma yöntemleri, ve buna bağlı olarak ortaya çıkmış analiz araçları ve biçimleri kullanılacak olup, bu çerçevede söz konusu ağ analizi ile ilgili bazı kavramların ve kullanılması öngörülen metotların kısaca açıklanmasında fayda olduğu değerlendirilmektedir.