Araştırma Bölgesinin Tarihi ve Doğal Yapısı

5.1.1. Tarihçesi, Nüfusu ve Coğrafi Konumu

1933 yılına kadar Merkez, Tirebolu ve Görele ilçeleri ile bunlara bağlı Bulancak, Keşap ve Espiye bucaklarından ibaret olan Giresun, 1933 yılında Şebinkarahisar ilinin kaldırılması ile Şebinkarahisar Merkezi ve Alucra ilçelerini de bünyesine katmıştır. 1942 yılında Bulancak, 1945 yılında Keşap, 1957 yılında Espiye, l958 yılında Dereli, 1960 yılında Eynesil, 1987 yılında Piraziz ve Yağlıdere, 1990 yılında Çanakçı, Güce, Doğankent ve Çamoluk ilçelerinin kurulması ile ilçe sayısı Merkez ile birlikte 16 olmuştur.

Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz Bölümünde yer alan Giresun İli 37o 50o ve 39o 12o doğu boylamları ile 40o 07o ve 41o 08o kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. İlin doğusunda Trabzon ve Gümüşhane, batısında Ordu, güneyinde Sivas ve Erzincan illeri bulunmakta olup, kuzeyi Karadeniz ile kuşatılmıştır.

Giresun ili, 6 934 km2 yüzölçümü ile ülke topraklarının binde 8.5'ini kaplamaktadır. 2008 nüfus sayım sonuçlarına göre, il nüfusu 421 766 olup (Çizelge 5.1), km2'ye 61 kişi düşmektedir. Nüfus yoğunluğu kıyı şeridinde il ortalamasının üzerinde iken, bu oran, kıyı şeridinden iç kesimlere doğru gidildikçe belirgin bir şekilde il ortalamasının altına düşmektedir. İle bağlı bulunan 15 ilçeden Bulancak ilçesi 59.857 nüfusu ile en fazla nüfusa, Doğankent ilçesi ise 7 050 nüfusu ile en az nüfusa sahip olan ilçelerdir.

İl Merkezi; Aksu ve Baltama vadileri arasında denize doğru uzanan bir yarımada üzerinde kurulmuş olup, bu yarımadanın doğusunda ve 2 km açığında Doğu Karadeniz’in tek adası olan Giresun Ada’sı bulunmaktadır (Anonim, 2009j).

Çizelge 5.1. 2008 Yılı Giresun Nüfus Sayım Sonuçları (kişi)

İl/ilçe merkezleri (Şehir) Belde/köyler Toplam

İlçeler Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Alucra 4 232 2 129 2 103 4 800 2 442 2 358 9 032 4 571 4 461 Bulancak 36 505 17 826 18 679 23 352 11 674 11 678 59 857 29 500 30 357 Dereli 5 652 2 831 2 821 16 472 8 181 8 291 22 124 11 012 11 112 Espiye 16 332 8 139 8 193 14 930 7 398 7 532 31 262 15 537 15 725 Eynesil 8 216 4 077 4 139 6 523 3 146 3 377 14 739 7 223 7 516 Merkez 90 034 44 674 45 360 26 276 13 144 13 132 116 310 57 818 58 492 Görele 14 738 7 334 7 404 15 494 7 530 7 964 30 232 14 864 15 368 Keşap 8 443 4 139 4 304 12 404 5 990 6 414 20 847 10 129 10 718 Ş.Karahisar 11 599 5 658 5 941 10 736 5 404 5 332 22 335 11 062 11 273 Tirebolu 13 488 6 672 6 816 15 951 7 857 8 094 29 439 14 529 14 910 Piraziz 7 483 3 719 3 764 7 351 3 636 3 715 14 834 7 355 7 479 Yağlıdere 7 758 3 928 3 830 11 523 5 758 5 765 19 281 9 686 9 595 Çamoluk 2 238 1 179 1 059 5 584 2 734 2 850 7 822 3 913 3 909 Çanakçı 2 265 1 158 1 107 5 498 2 743 2 755 7 763 3 901 3 862 Doğankent 3 476 1 733 1 743 3 574 1 801 1 773 7 050 3 534 3 516 Güce 3 188 1 608 1 580 5 651 2 816 2 835 8 839 4 424 4 415 Toplam 235 647 116 804 118 843 186 119 92 254 93 865 421 766 209 058 212 708 Kaynak: Anonim, 2009k.

5.1.2. Yeryüzü Şekilleri ve Jeolojik Yapı

Giresun ili, yüzey şekilleri bakımından arızalı (engebeli) bir görünüşe sahiptir ve yüzey şekillerinin çatısını, Karadeniz kıyısı boyunca uzanan oldukça dar ve alçak düzlüklerden oluşan bir kıyı şeridi ile güneyde Kelkit Çayı Vadisi arasını kaplayan Giresun Dağları meydana getirir. Doğu Karadeniz dağlarının batıya doğru uzanan kollarından biri olan Giresun Dağlarının doruk çizgisi, Kelkit vadisine Karadeniz kıyısından daha yakındır ve dik yamaçlarla iner, vadilerle yarılmış Karadeniz tarafından ise eğim daha azdır. Kıyı genellikle tepelik bir görünüşe sahiptir. Kıyıya paralel bir duvar gibi duran dağların ortalama yüksekliği 2 000 metre olmakla birlikte bazı yerlerde 3.000 metreyi aşar. Balaban, Gavur Dağı Tepesi, Cankurtaran, Karagöl, Kırkkızlar bunlardan bazılarıdır.

Dağlardan kıyılara geçit veren önemli noktalar, Eğribel geçidi, Şehitler Geçidi, Fındıkbel geçidi gibi önemli birkaç geçitten oluşmaktadır.

Şebinkarahisar, Alucra ve Güce ilçelerini içine alan ve daha az arızalı olan kesimde ortalama yükseklik 1 000 – 1 500 metre civarında olup, arazi Kelkit Vadisine doğru eğimlidir.

İl genelinde az yer kaplayan ovaların büyük bölümü kıyı kesiminde toplanmıştır. Bu ovalar, su sorunu olmayan verimli tarım alanlarıdır. Kıyı kesimlerden başka, iç kesimlerde Kelkit Vadisi'nde Avutmuş Deresi'nin Kelkit Çayı ile birleştiği bölümde küçük, bazı düzlüklere rastlanır.

Giresun Dağlarının 2 000 metreyi aşan bazı kesimlerinde hayvancılık açısından önem taşıyan birçok yayla yer alır. Giresun dağları üzerindeki bu yaylaların başlıcaları, Kümbet, Kulakkaya, Bektaş, Tamdere, Karagöl, Eğribel ve Kazıkbeli yaylalarıdır.

Giresun ilinin çok yerinde, özellikle kuzey kesiminde Üst-Kretase volkanik fasiyesli (mineralleri bileşim bakımından her yerde aynı olan yer katmanına verilen ad) arazi çok geniş yer kaplar.

Alp orojenezli kökenli kıvrım dağlarından olan Giresun Dağları'nın çekirdeğini granodiyoritli bir temel oluşturur. Mesozoik (ikinci jeolojik zaman) ve üçüncü jeolojik zaman bu yaşlı genç kıvrım dağlarının oluşumu sırasında ve daha sonraki dönemde kıvrılmalar, kırılmalar ve bindirmeler olmuş, zaman zaman meydana gelen volkanizma olayları nedeniyle kalınlığı 500 metreyi bulan püskürük bir dizi ile örtülmüştür.

Dağların batı kesimini oluşturan Karagöl kütlesinin kuzeyinde glasyal şekillere rastlanır. Bu kütledeki Pleistosen (yaklaşık 2,5 milyon-10 bin yıl önce) glasyonu, sirkler içinde yer alan küçük neveler ve bunlardan bazılarının aşağıya doğru sarkması ile temsil edilir.

Alucra'nın güneyinde üst-kretase ve fliş tabakalarıyla Sarıçicek Dağı’nda Alt Kretase kıvrımlı tabakaları başlıca yapıyı teşkil eder. Bunun batısında, Şebinkarahisar ilçesinde Oligosen-Miyosen devrine ait jipsli killere rastlanır.

122 km uzunluğa sahip Giresun ili kıyılarında yüksek falezlerle belirginleşen pasifik tipi kıyılar (boyuna kıyılar) hâkimdir. Bu dik ve yüksek falezli kıyılar arasında yer yer kumsallar oluşmuştur. Kıta platformu (self) geniş değildir. Bu durum, ilin yapısı ve jeomorfolojik gelişimi ile ilgilidir. Derinlik kısa bir mesafede 200 metreye varmakta, sonra birden 1 000 metreye kadar inmektedir (Anonim, 2009j).

5.1.3. Akarsu ve Göller

Giresun ilinin kuzey bölümünde, Giresun Dağları ile Kuzey Anadolu Dağları’nın bazı kesimlerinden doğan çok sayıda küçük akarsu vardır ve bu nedenle kıyı şeridi sık vadiler ağıyla yarılmıştır. İl topraklarındaki akarsuların tümü, dağların dik yamaçlarından büyük bir hızla aktığından oluk biçimli derin vadiler oluşmuştur. Başlıca akarsular şunlardır:

-Aksu; Karagöl bölgesinden doğar. Kızıltaş, Sarıyakup, Pınarlar ve Güdül bölgelerinin sularını topladıktan sonra Merkez ilçenin doğu sınırında Karadeniz'e dökülür. Uzunluğu 60 km'dir.

-Harşit Çayı: Gümüşhane il sınırlarındaki Vavuk Yaylası’ndan doğar. Günyüzü yakınlarında il topraklarına girer ve Tirebolu'nun doğusunda denize dökülür. İl sınırları içindeki uzunluğu 50 km'dir. Harşit Çayı üzerinde Doğankent I ve II hidroelektrik santralleriyle, yapımı devam eden enerji amaçlı (2) baraj inşaatı bulunmaktadır.

-Özlüce (Gelevera) Deresi: Balaban dağlarından doğar ve Espiye'nin doğusundan karadenize dökülür. Uzunluğu 80 km'dir.

-Pazar Suyu: Karagöl ve Yürücek bölgelerinin sularının birleşmesiyle oluşur ve Bulancak'ın batısından denize dökülür. Uzunluğu 80 km'dir.

-Yağlıdere: Erimez Dağlarından doğar ve Espiye'nin batısından denize dökülür. -Batlama Deresi: Çaldağ'ın batı yamacının güneyinde Bektaş yaylasından doğar ve merkez ilçenin batısında denize dökülür. Uzunluğu 40 km'dir.

Akışları hızlı olan bu akarsular yazın da kurumaz. Yapılan ölçümlere göre Harşit Çayı'nın debisi 500 m3 ile 400 m3 arasında değişmektedir. İlde önemli büyüklükte göl yoktur. Ancak, Karagöl kütlesinin kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu yamaçları 10 kadar buzyalağı tarafından oyulmuştur. Elmalıgöl, Karagöl, Kurugöl, Aygırgölü, Camiligöl ve Bağırsak gölü bunlardandır (Anonim, 2009j).

5.1.4. İklim Özellikleri ve Bitki Örtüsü

Giresun Dağları’nın kıyıya paralel olarak uzanışı, il toprakları üzerinde iki farklı iklim bölgesi oluşmasına neden olmuştur. Karadeniz kıyılarında ılık ve yağışlı iklim sürer. Uzun süreli gözlemlerin ortalamasına göre, merkezde yıllık sıcaklık ortalaması 14,2 ºC’dir. En soğuk ay (Şubat) ortalama sıcaklığı 6,9 ºC’dir. En sıcak ay Ağustos ortalaması ise, 22,3 ºC’dir. Şimdiye kadar Giresun'da kaydedilen en düşük sıcaklık -9,8 ºC olarak, en yüksek sıcaklık ise, 4 Ekim 1952'de 37,3 ºC olarak ölçülmüştür.

En çok yağış, ekim ve Kasım en az yağış ise Mayıs ve Haziran aylarında görülür. Yağışın en fazla düştüğü aylarda aylık ortalama yağış 140 mm'yi aşarken, en az düştüğü aylarda 60 mm'nin altına inmez.

Yağışlı günlerin ortalama sayısı 184'tür. Ortalama deniz suyu sıcaklığı 16,9 ºC’dir. Deniz en yüksek sıcaklık değerine Temmuz ve Ağustos aylarında ulaşır.

Doğal bitki örtüsü, iklim özellikleri ve yükseltiye bağlı olarak değişir. İklim koşullarında olduğu gibi doğal bitki örtüsünün dağılışında da ilin iki kesimi arasında farklar vardır. İlin kuzey kesiminde kıyı ovalarının ardındaki yamaçlar 800 metre yükseltiye kadar fındık bahçeleriyle kaplıdır. Giderek daha yükseklere doğru kızılağaç, kestane, gürgen, meşe ve kayınlara, 1.600 metreden sonra köknar, ladin ve sarıçamlardan oluşan ormanlara rastlanır. Orman Örtüsü 2.000 metrede sona erer. Daha yüksek alanlarda Alp tipi gür çayırlarla kaplı yaylalar yer alır. Giresun Dağları’nın güneyindeki Çoruh-Kelkit Vadi oluğuna bakan kesiminde ise, daha çok meşelerden oluşan kurakçıl ormanlar ve bozkır (step) bitkileri ön plana çıkar.

İl arazisinin %25'i tarım alanı, %34'ü orman ve fundalık alan, %18'i çayır ve mera, %25'i tarım dışı araziden oluşmaktadır (Anonim, 2009j).