Araştırma Modeli

Bu araştırmada tek denekli araştırma yöntemi kullanılmıştır. Tek denekli deneysel araştırmalar, 1950’li yıllarda psikoloji alanı araştırmalarında hastalardan elde edilen olumsuz sonuçlardan sonra başlamıştır. Bazı araştırmacıların grup terapileri ve bireysel terapilerden elde ettikleri çıkarımların çelişmesi araştırmacılarda memnuniyetsizlik ortaya çıkarmıştır. Terapistlerin bireylerin davranış değişikliğini tekil olarak ölçebileceklerine imkan sağlayan araştırma desenleri önerisi ihtiyaç haline gelmiştir. Durum çalışmaları (case study) tek denekleri hedefleyen çalışmalar hedeflemesine karşın, sebep-sonuç ilişkisine dair kesin ve net çıkarımlara imkân sağlayamamıştır. Bu yüzden işlevsel ve nedensel ilişkileri kurabilecek, grup deneysel prosedürlerine sahip olan yeni araştırma dizaynlarının oluşturulmasına ihtiyaç olduğu düşünülmüştür (Neuman ve McCormick,1995).

Neuman ve McCormick’e (1995) göre yöntem farklılıklarına bakılmaksızın tek denekli deneysel araştırmaların çoğu aşağıdaki temel prosedürleri izler:

1. Başlama düzeyi verileri, uygulama öncesinde çoklu yoklama oturumları vasıtasıyla toplanır.

2. Değişkenler değiştirilir ve veriler sıkça uygulama içerisinde veya sonrasında toplanır.

3. Kontrol grubundan ziyade kontrol işlemi kullanılır.

4. Kalıcı sonuçlar ve gözlem kayıtları olan standart ölçüm yaklaşımları kullanılır. 5. Bağımlı ve bağımsız değişkenlerde gözlemciler arası güvenirlik ölçülür. 6. Bütün veriler grafiklere işlenir.

7. Denek grubundaki her denek için istatistiksel analizden ziyade deneklerin kontrolünü sağlayan belirli özelliklere sahip yönergeler kullanımı.

8. İzleme verileri, uygulama verileri elde edildikten sonra toplanır. 9. Veriler kontrolü sağlayabildiğinden dolayı güvenilir ve geçerlidir.

Veri tabanları incelendiğinde, öğrenme güçlüğüne sahip öğrencilere müdahaleye yönelik yürütülen bilimsel çalışmaların yaklaşık üçte biri tek denekli araştırma yönteminin kullanılarak yapıldığı görülmektedir (Swanson ve Lee, 2000). Tek denekli araştırma yöntemleri kullanılarak yapılan araştırmalarda birçok öğretimsel yaklaşımın kullanıldığı görülmektedir. Öğretimsel yaklaşımların denendiği tek denekli araştırmaların meta analizleri sonucunda, Açık anlatım yönteminin ve strateji öğretim yönteminin yüksek etkililik düzeyine sahip olduğu görülmektedir (Swanson ve Lee, 2000).

Tek denekli yöntemler, bağımsız değişkenin denek grubundaki bireylerin davranışları üzerinde etkisini inceleyen araştırmalardır (Wolery, Harris, 1982; Neuman ve McCormick, 1995). Tek denekli araştırma yöntemleri üç yaygın özelliği paylaşmaktadır (Wolery ve Harris, 1982):

1. Sürekli ve zaman boyunca tekrarlayarak bağımlı değişkenin ölçümü

2. Uygulama süresince müdahalenin taban ve sınır ölçümlerini araştırmacının kontrolünde tutmak

3. Güvenirlik ve geçerlik bulgularını tekrarlar vasıtasıyla düzenlemek

Wolery ve Harris’e (1982) göre tek denekli araştırmalarda araştırmacı gözetiminde deneysel kurlarda tekrarlanan ölçümler vasıtasıyla, deneyi yapan kişi verilerdeki değişiklikleri o an görür ve araştırma sürecine her an dikkat eder. Araştırmacı, deney sonuçlarını genelleyebilmek için diğer denekle, aynı deneğin farklı düzenlemelerle veya aynı deneğin farklı terapist ve farklı uygulamacılarla uygulamasını tekrar edebilir.

Tek denekli araştırma yöntemlerine genellikle davranış analizi, klinik psikolojisi ve özel eğitim alanlarında başvurulduğu için genel eğitim literatüründe sıkça karşılaşılmaktadır. Odom ve Strain’e göre (2002) tek denekli araştırma yöntemleri:

1. Deneysel araştırmalara rehberlik etmekte,

2. Teorik uygulamalarıyla bulgu bağlantısı kurmakta,

3. Doğrudan müdahale sağlayan araştırmalara olanak sağlamakta, 4. Tutarlı kanıtlar sürekliliği sağlamaktadır.

Tek denekli desenler araştırma örnekleminin büyüklüğü bir kişiyi kapsadığında ya da birkaç birey bir grup olarak düşünüldüğünde uygulanmaktadır. Tek denek desenleri, bireye uygulanan bağımsız değişkenin bireyde davranış değişikliğine yol açıp açmadığını belirlemek amacıyla kullanılır. Tek denekli desenler kullanılarak yapılan araştırmalarda bağımlı değişken, değiştirilmesi hedeflenen davranıştır. Bağımsız değişken ise araştırmacı tarafından uygulanan sağaltım programıdır (Kırcaali İftar ve Tekin, 1997).

Tek denekli araştırmalar nicel araştırma yaklaşımı esas alınarak geliştirilmiş olan deneysel araştırma grubunda tanımlanan araştırmalardır. Deneysel araştırmalar arasında yer alması bağımsız değişkenin kontrolünün tamamen araştırmacıda olmasından kaynaklanmaktadır. Araştırmanın katılımcıları yansız atama yoluyla belirlenemediği için kimi kaynaklarda yarı deneysel araştırma modelleri arasında da ele alınmaktadır. Hangi özelliklerdeki katılımcılarla çalışılırsa çalışılsın, işbirliği gösteren yada göstermeyen, kolay öğrenebilen yada zor öğrenebilen, her katılımcı gösterdiği performans açısından kendi içinde başladığı nokta dikkate alınarak değerlendirilmektedir (İftar, 2012).

Tek denekli araştırmaların uygulanmasında deney sürecine başlamadan önce, bağımlı değişkene ilişkin hedef davranış gözlenebilir, ölçülebilir terimlerle tanımlanır. Hedef davranış belirlendikten sonra bağımsız değişken uygulamasına geçilmeden önce, bağımlı değişkene ilişkin başlama düzeyi ölçümleri yinelenerek yapılır. Başlama düzeyi verileri, hedef davranışa bağımsız değişken uygulanmadan önceki deneğin mevcut performansını göstermeye veya deneğin bağımlı değişken uygulandıktan sonra göstereceği performansa ilişkin kestirimde bulunmayı sağlar. Bağımlı değişkene ilişkin başlama düzeyi ölçümleri en az üç oturumda kararlılık gösterinceye kadar toplanmalıdır. Veriler kararlılık gösterdikten sonra bağımsız değişken uygulanır. Bağımsız değişkenin uygulanmasıyla sağaltıma ilişkin veriler elde edilir. Sağaltım verileriyle başlama düzeyi verileri karşılaştırılarak uygulanan bağımsız değişkenin etkililiği belirlenir (Kırcaali İftar ve Tekin, 1997, Murphy ve Bryan, 1980; aktaran Güzel, 1998).