Her araĢtırmacı sahip olduğu bilgi birikimi ve tecrübesiyle kendi alanına güvenilir katkı sağlama amacı gütmektedir. Bu sebeple, yürütülen araĢtırmalardaki hissedilen en önemli kaygı, araĢtırmaların geçerliliği ve güvenirliliği ile ilgili olmuĢtur (Merriam, 2009). Nitel araĢtırmaların farklı görüĢlere dayanmasından dolayı nitel araĢtırmaların değerlendirilmesinde ve kabul görülmesinde niteliği artırıcı farklı ölçütlerin ve prosedürler kullanılmasına yönelik birçok düĢünce mevcuttur (Creswell, 2007). Önerilen bu ölçütler içerisinde Lincoln ve Guba (1985) tarafından natüralist araĢtırmalara bağlı kalarak kullandıkları inandırıcılık (trustworthiness) varsayımının ve ölçütlerinin genel kabul gördüğü görülmektedir (Merriam, 2009). Lincoln ve Guba (1985) tarafından savunulan inandırıcılık ölçütleri inanılırlık, tutarlılık, nakledilebilirlik ana baĢlık altında toplanmaktadır (Merriam, 2009).
Ġnanılırlık (iç geçerlilik), araĢtırma sonuçlarının mevcut gerçeklikle uyumlu olup olmadığı ile ilgiliyken; tutarlılık (güvenirlik), geleneksel anlamda araĢtırmanın benzer ortamda ve benzer katılımcılarla yeniden yürütülse aynı sonuçlara ulaĢılıp ulaĢılamayacağını ifade etmektedir. Ancak, nitel araĢtırmalarda tutarlılık elde edilen bulguların toplanan verilerle ne kadar tutarlı olduğu ile ilgilidir. Nakledilebilirlik (dıĢ geçerlilik) ise araĢtırma sonuçlarının diğer bağlamlara ne denli aktarılabileceği ile ilgilidir (Merriam, 2009).
Bu araĢtırmada inanılırlık, Ġngilizce öğretmenlerinin ders araĢtırması uygulamasında öğretim görevlerine yönelik yapmıĢ oldukları hazırlık ve yansıtma çalıĢmalarının olduğu gibi aktarılmasıyla alakalıdır. Ġnanılırlığın artırılması için bazı stratejiler mevcuttur: veri toplamada çoklu yöntemin kullanılması, üye kontrolü (katılımcı doğrulaması), veri toplama sürecine yeterli katılım (uzun süreli etkileĢim), uzman incelemesi ve araĢtırmacının duruĢu (Merriam, 2009).
Veri toplamada çoklu yöntem kullanma stratejisi görüĢme, gözlem ve araĢtırma sürecinde elde edilen dokümanların incelenmesi neticesinde ulaĢılan verilerin karĢılaĢtırılmasında üçgenleme veri toplama yönteminin kullanılmasıdır (Merriam, 2009). Bu araĢtırmada, çoklu veri toplama sürecini Ġngilizce öğretmenlerinin araĢtırma derslerinde derse hazırlık ve yansıtma süreçlerine iliĢkin yaptıkları açıklamalar ve betimlemeler; öğretmenlerle yapılan yarı yapılandırılmıĢ görüĢmeler (görüĢme formu I ve II); yansıtıcı günlükler ve süreçte oluĢturulan somut materyaller oluĢturmaktadır.
80
Üye kontrolü (katılımcı doğrulması), katılımcılardan ortaya çıkan bulgular hakkında geri bildirim alınarak bulguların kendi düĢüncelerini yansıtıp yansıtmadığı yönünde teyit alınmasıdır (Merriam, 2009). Bu araĢtırmada, yansıtma sürecine ait bulguların araĢtırmacı tarafından yanlıĢ anlaĢılmasının önüne geçilmesi amacıyla katılımcıların görüĢleri alınarak araĢtırmanın inanırlılığının artırılması sağlanmıĢtır.
Veri toplama sürecine yeterli katılım (uzun süreli etkileĢim), araĢtırmacının araĢtırmanın yapıldığı mekânda bulunması, katılımcıları daha iyi tanımak için onlarla etkileĢime girmesi ve araĢtırmanın zamansal sürecinin belirlenmesidir (Merriam, 2009). Bu araĢtırmada, detaylı veri toplamak adına katılımcıların hazırlık ve yansıtma süreçlerine yönelik yapacakları toplantıların günü ve ne kadar süreceği katılımcıların haftalık ders programlarına göre onları sıkmadan daha özenli bir sonuç elde edilmesi amacıyla karĢılıklı yapılan müzakereler ile belirlenmiĢtir. AraĢtırma yaklaĢık 5 ay sürmüĢtür. Her toplantıya araĢtırmacı da katılmıĢtır. Böylelikle araĢtırmacı katılımcıları daha yakıdan tanıma imkânı bularak araĢtırmanın karĢılıklı bir güven ortamında gerçekleĢmesi sağlanmıĢtır. Böylelikle katılımcılardan daha doğru ve net dönütler alınmıĢtır.
Uzman incelemesi elde edilen verilerin bir uzman(lar) tarafından gözden geçirilmesi; bulguların doğruluğuna yönelik incelemenin yapılarak bu hususta geri bildirimin yapılmasıdır (Merriam, 2009). Bu araĢtırmada, araĢtırma süreci ve elde edilen bulgular tez inceleme kurulunda paylaĢılmıĢ ve kurulda yer alan uzmanlardan geri bildirimler alınmıĢtır.
Nakledilebilirlik bu araĢtırmada, araĢtırma bulgularının benzer katılımcı ve ortamlardaki durumlara nakledilebilmesi ve genellenebilmesi ile alakalıdır. Nakledilebilirliği artırmada kullanılan stratejilerin en baĢında detaylı tanımlama ve örneklem seçiminin nasıl yapıldığı yer almaktadır. Detaylı tanımlama, araĢtırmanın yürütüldüğü ortamın ve katılımcıların detaylı tanımlanması ve katılımcıların nasıl seçildiği anlamına gelmektedir. Ayrıca, detaylı tanımlama katılımcılarla yapılan görüĢmelerden, gözlem notlarından ve dokümanlardan alınacak alıntılarla elde edilen bulguların desteklenmesini de ifade etmektedir (Merriam, 2009). Bu araĢtırmada kullanılacak veri setleri, katılımcıların mesleki geçmiĢleri ve derse hazırlık süreçleri, araĢtırmanın yapılacağı ortam, araĢtırma süreci, araĢtırmacının süreç boyunca yükleneceği görev ve sorumluluklar detaylı olarak betimlenmiĢtir. Elde edilen bulgular
81
yapılan alıntılarla desteklenmiĢ ve verilerin sürecin hangi noktasından alındığı belirtilerek öznelliğin önüne geçilmeye çalıĢılmıĢtır. Örneklem seçimi olarak ölçüt örneklem yöntemi kullanılarak belirlenen nitelikleri karĢılayan öğretmenlerin seçilmesine karar verilmiĢtir. Sonuç olarak, araĢtırmanın nakledilebilirliği artırılarak, benzer bir çalıĢma yapacak araĢtırmacılara katılımcıların özellikleri ve süreç ile ilgili detaylı bilgiler verilmiĢtir. Böylelikle, bu araĢtırma konusunun farklı bağlamlarda uygulanmasına yönelik faydalı bilgiler sunulmuĢtur.
Tutarlılık ise bu çalıĢmada elde edilen bulguların toplanan verilerle örtüĢüyor olması ile ilgilidir. Tutarlılığın artırılmasında veri toplama sürecinde farklı yöntemlerin kullanılması, uzman incelemesi, araĢtırmacının rolü ve denetleme tekniği yer almaktadır (Merriam, 2009). AraĢtırmanın inanılırlığının sağlanmasına yönelik kullanılan bu stratejiler detaylı olarak anlatılarak araĢtırmanın inanılırlığı hem de tutarlılığı sağlanmıĢtır. Ele alınmayan denetleme stratejisi ise araĢtırma sonucunda elde edilen bulgulara nasıl ulaĢıldığının detaylı anlatılmasına iliĢkindir (Merriam, 2009). Veri, bulgu ve sonuçların ulaĢılabilirliğinde okuyan kiĢiyi ikna etme amacıyla çalıĢmanın nasıl yürütüldüğü, analiz süreci ve veri toplama sürecinin detaylı anlatılması bu stratejinin odak noktasıdır.
Bu araĢtırmada tutarlılığın sağlanması sürecinde inanılırlığı artırma stratejileri kullanılarak araĢtırma süreci, kullanılan yöntem, veri toplama araçları, araĢtırma süreci, araĢtırmacının rolü, verilerin nasıl toplandığı ve analiz süreci araĢtırmanın yöntem boyutunda detaylı olarak anlatılmıĢtır. Ayrıca, araĢtırmanın katılımcı öğretmenlerin derse hazırlık ve yansıtma süreçlerine yönelik yaptıkları tüm toplantılar kamera ile kayıt altına alınarak verilerin denetlenmesi sağlanmıĢtır. Elde edilen veriler yansıtma sürecinde öğretmenlerin tuttukları yansıtıcı günlüklerle de desteklenmiĢtir.