AraĢtırmanın Evreni ve Örneklemi

Verileri elde etmek için, araĢtırmada üç farklı evren üzerinde çalıĢılmıĢtır. Ankara ilinde hizmet veren turist rehberleri, seyahat acentaları ve seyahatlerinde Ankara ilini tercih eden ziyaretçilerin tamamı, ayrı ayrı araĢtırma evrenini oluĢturmaktadır.

Seyahat Acentalarına Yönelik Evren ve Örneklemin Belirlenmesi

TÜRSAB'ın internet verilerine göre, Ankara ilinde toplam 452 adet seyahat acentası bulunmaktadır. Bu acentalardan 446 tanesi A grubudur. Bu araĢtırmanın birinci evrenini, Ankara ilinde hizmet veren A grubu seyahat acentaları oluĢturmaktadır.

Bilindiği gibi A grubu seyahat acentaları, tur operasyonlarında profesyonel turist rehberi bulundurmak zorundadırlar. AraĢtırma evrenini, Ankara ilindeki tüm seyahat acentalarının yaklaĢık %96‟sı oluĢturmaktadır. UlaĢılabilirlik kolaylığı açısından kolayda örneklem yöntemi kullanılarak Çankaya ilçesine bağlı bölgelerde hizmet veren 183 adet A Grubu seyahat acentası örneklem olarak seçilmiĢtir. Bu seyahat acentalarının tamamının adresine TÜRSAB'ın internet sitesinden ulaĢılmıĢ ve yüz yüze anket yapmak üzere bu seyahat acentalarına gidilmiĢtir. Yüz yüze görüĢmeler sonucunda, bazı seyahat acentalarının adres değiĢikliği yapmıĢ olması, bazılarının kapanmıĢ olması ve bazılarının ise araĢtırmaya itibar etmemesi sebebiyle, 132 adet anket formu elde edilmiĢtir. Anket formlarından 21 tanesi tutarsızlığı nedeniyle değerlendirme dıĢı bırakılmıĢ, toplam 111 adet anket analize tabi tutulmuĢtur. Bu sayı ise evrenin yaklaĢık %25‟ini oluĢturmaktadır.

Turistlere Yönelik Evren ve Örneklemin Belirlenmesi

Ankara ilinde Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı dört adet müze ve bir adet ören yeri ile Turizm Bakanlığı‟na bağlı olmayan 31 adet müze bulunmaktadır (Kültür Varlıkları Genel Müdürlüğü). AraĢtırmanın ikinci evrenini kültür turları veya günübirlik geziler kapsamında bu müze ve ören yerlerini ziyaret eden, yerli ve yabancı turistler oluĢturmaktadır. Ancak Ankara ilini daha yoğunluklu olarak yerli turistler ziyaret ettiği için örneklem hacmine sadece yerli turistler dahil edilmiĢtir (Tablo 3).

Tablo 3. Ankara’ya Havayolu ile Gelen Ziyaretçi İstatistiği

Örneklem hacmi belirlenirken, Kültür ve Turizm Bakanlığı‟na bağlı; Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Roma Hamamı Ören yeri, Gordion Müzesi Tümülüs ve Ören Yeri, Etnografya Müzesi ve Cumhuriyet Müzesi‟ni ve Kültür ve Turizm Bakanlığı‟na bağlı olmayan Rahmi Koç Müzesi‟ni ziyaret eden turistlere ulaĢmak hedeflenmiĢtir.

Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın 2010 yılı verilerine göre; Anadolu Medeniyetleri Müzesini 345 bin 541 kiĢi, Cumhuriyet Müzesini 202 bin 940 kiĢi, Etnografya Müzesini 136 bin 895 kiĢi, Gordion Müzesini 45 bin 743 kiĢi ve Roma Hamamı Ören Yeri'ni 8 bin 706 kiĢi olmak üzere toplam 739 bin 825²⁸; Rahmi Koç Müzesi'ni ise 2010 yılında 63 bin 841 turist ziyaret etmiĢtir (Rahmi Koç Müzesi Müdürlüğü 2010 Verileri). Söz konusu altı müzeyi toplam olarak 803 bin 666 kiĢi ziyaret etmiĢtir. Örneklem hacmi ise daha önceki çalıĢmalarda araĢtırmacılara kolaylık olması bakımından, 1000000 büyüklüğündeki bir evrende %95 güven seviyesine ulaĢmak için hesaplanan örnek sayısı olan 384 olarak belirlenmiĢtir (Yazıcıoğlu ve Erdoğan; 2007: 71).

Tablo 4. = 0.05 İçin Örneklem Büyüklükleri

Evren Büyüklüğü

0,03 örneklem hatası (d) 0,05 örneklem hatası (d) 0,10 örneklem hatası (d)

p=0.5

2500 748 537 660 333 224 286 93 60 78

Kaynak: Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2007, s.72

Bu araĢtırmanın güvenilirliğini ve geri dönüĢ oranını artırmak amacıyla 500 örneklem birimine ulaĢılması hedeflenmiĢtir. Turistlere yönelik örneklem hacmini oluĢtururken, olasılıksız örnekleme yöntemlerinden kotalı örnekleme yöntemine baĢvurulmuĢtur.

Öncelikle, evren araĢtırma amacına bağlı olarak alt tabakalara ayrılmıĢtır. Evrenin temsil edilmesi için her alt tabakanın evren içindeki oranına göre belirli kotalar konmuĢtur (Ural ve Kılıç, 2006: 45). Bu kapsamda, bu müzeleri 2010 yılında ziyaret eden turist sayısı esas alınıp, her bir müzeyi ziyaret eden turist sayısı ile toplam turist sayısı oranlanarak anket uygulanacak turist sayısı belirlenmiĢtir. Belirlenen kotaların doldurulması için cevaplayıcılar tesadüfî olarak seçilmiĢtir. Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde 215, Cumhuriyet Müzesi'nde 126, Etnografya Müzesi'nde 85, Gordion Müzesi'nde 29, Roma Hamamı Ören Yeri'nde 5 ve Rahmi Koç Müzesi'nde ise 40 ankete ulaĢılması hedeflenmiĢtir. Ancak, toplamda cevaplayıcıların 425‟i araĢtırmaya katılmayı kabul etmiĢtir. Böylece altı müzeden toplam 425 turist ile anket yapma olanağı bulunmuĢtur.

Profesyonel Turist Rehberlerine Yönelik Evren ve Örneklemin Belirlenmesi

AraĢtırma kapsamına alınan turist rehberi sayısı belirlenirken, Ankara Turist Rehberleri Derneğine (ARED) üye olan 762 turist rehberi esas alınmıĢtır²⁹. Ġl Kültür Turizm Müdürlükleri‟ndeki kayıtlı rehber sayısının, Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın açmıĢ olduğu kurslardan mezun olan turist rehberlerinin sayısı ile eĢdeğer olmasıdır. Bu kurslardan mezun olan turist rehberlerinin ikamet ve çalıĢma bölgeleri sorgulanmadan kayıt altına alınması, o ilde görev yapan gerçek turist rehberi sayısını vermemektedir.

Bu nedenle; ARED‟e kayıtlı rehberleri araĢtırma evrenine almak uygun görülmüĢtür.

29 http://www.aredankara.net/index.php/hakkimizda, (EriĢim Tarihi: 13.07.2011)

Turist rehberlerine iliĢkin örnek kütle seçiminde basit tesadüfî örnekleme yöntemi benimsenmiĢtir. Elektronik ortamda düzenlenen soru formu, ARED‟in veri tabanına kayıtlı ve araĢtırmanın evrenini oluĢturan 762 turist rehberinin tamamına e-posta yolu ile gönderilmiĢtir. Gönderilen 762 anket formunun 419‟u geri dönmüĢtür. Soru formlarından 32'sine tutarsız yanıt verildiği ve güvenilirliği düĢük olduğu için bu anketler değerlendirmeye alınmamıĢtır. Geriye kalan 387 adet soru formu değerlendirmeye alınarak analiz edilmiĢtir. Analiz edilen anketlerin oranı evrenin yaklaĢık %55'idir. Tablo 5‟te araĢtırma kapsamına alınan evrenler ve örneklemlerin sayısı görülmektedir.

Tablo 5. Araştırma Kapsamına Alınan Evren ve Örneklemler

AraĢtırma Evren ve

Örneklemi Seyahat Acentaları Turist Rehberleri Turistler

Evren 446 762 829.825

Örneklem 111 387 425