AraĢtırmanın Model

Doğa bilimleri ve sosyal bilimleri arasındaki ayrım bu bilimlerdeki araĢtırma yöntemlerini de farklı kılmıĢtır. Bilim, deney, gözlem, ispat, objektiflik, neden sonuç ve kesin yargı istemektedir. Fakat toplumsal gerçekliğe doğal gerçeklik gibi yaklaĢmak zor olmaktadır. Toplumda da birbiriyle bağlantılı kurumlar arasında bireyler arasında daima neden sonuç iliĢkisine bağlı etkileĢim olmaktadır. Bu nedenle baĢta sosyoloji olmak üzere toplumsal bilimler özellikle birbiriyle iliĢkili insanları incelemekte ve bu iliĢkilerin ve etkileĢimin değiĢik formları ve Ģekilleri üzerinde durmaktadırlar. Bu form ve yasaların tespiti belirli bir metodolojik yaklaĢımı ve disiplini gerekli kılmaktadır (Birekul, 2014: 67).

Söz konusu bu çalıĢma için konuyu derinlemesine incelemek açısından, Mevlidin toplumdaki yerinin tespiti için nitel yöntem kullanılmıĢtır. „Toplumsal olguların süreçlerin özüne inebilmek, bireylerin deneyimlerinden oluĢan ve bir anlam sistemi içinde hareket ettikleri asıl bağlantıları kavramakla mümkündür.‟ (Kümbetoğlu, 2017: 22). Bu kapsamda derinlemesine veri elde etmek amacıyla nitel araĢtırma yöntemi tercih edilip ve yarı yapılandırılmıĢ mülakat tekniğine baĢvurulmuĢtur. Büyük kesitin yalnız belli bir kesitini alarak, sosyal hayattan alınan örneklerin yorumlanması ile büyük kesit hakkında yorum yapmak mümkün olmaktadır. Az sayıda fakat detaylı görüĢülen bireylerin davranıĢ ve sözlerinden hareketle yorumlama yapılmakta ve bireylerin anlam dünyası hakkında gerçeklik

aktarılmaya çalıĢılmıĢtır. Niteliksel araĢtırma, sosyal olanın bilgisinin insanların kendi ifade ve anlatılarından derlendiği bir araĢtırma özelliği gösterir (Kümbetoğlu, 2017: 38). Ayrıca, katılımcı gözlem de yapılmıĢtır. Mevlide katılan kiĢilerin davranıĢ ve tutumlarının Mevlidin yapıldığı doğal ortamda incelenmesi daha geçerli daha derin gerçeğe daha yakın bilgilere ulaĢılmasını sağlamıĢtır. Böylece Mevlide katılan kiĢilerin davranıĢ ve tutumları, daha derin anlayıĢ ve duyuĢ ile aktarılmıĢtır. ArkadaĢ vasıtasıyla bağlantı kurulmuĢ, gurup üyelerinin güveni sağlanmıĢtır. Biri cenaze Mevlidi diğeri haftalık yapılan Cuma toplantılarında okunan Mevlid olmak üzere toplam iki Mevlide katılım gerçekleĢtirilmiĢtir.

3.2.1 AraĢtırma Grubu

Türk toplumunda Mevlid geleneği hakkında derinlemesine bir analiz sağlamak amacıyla 22 kiĢi ile yüz yüze görüĢmeler gerçekleĢmiĢtir. GörüĢülen kiĢilerin yaĢ, doğum yeri, cinsiyet, medeni durum ve meslekleri bakımından çeĢitlilik göstermesi göz önünde bulunmuĢtur. GörüĢmeler Konya ve Kayseri illerinde yaĢayan insanlarla yapılmıĢtır. Ritüelin canlı olduğu ve gelenekleĢtiği halen yaĢatıla geldiği iki örnek il olarak Konya ve Kayseri araĢtırmaya dâhil edilmiĢtir. Bu bağlamda Konya ve Kayseri illerinde 13 kadın 9 erkek ile görüĢmeler yapılmıĢtır. Veri sağlayan mülakatlar, Ocak 2019- ġubat 2019 ayları içinde muhtelif zaman aralıklarında yarım saat, bir saat aralıklarında ses kayıt kullanılarak yapılmıĢtır. Ses kayıtları dikkatlice dinlenerek yazıya geçirilmiĢtir. Bu kiĢiler, eğitim durumları bakımından ilkokul, ortaokul, lisans ve yüksek lisans mezunu olmakla birlikte ayrıca lise ve üniversite örgün ve açık olarak hala eğitime devam edenler açısından çeĢitlenmiĢtir. Bu kiĢilerin faaliyette bulundukları mesleklerde farklılık arz etmektedir. Öğrenci, ev hanımı, Müezzin, imam, hafız, öğretmen, aĢçı, sendikacı, din görevlisi, memur, Mevlidhan, çiftçi, güzellik uzmanı gibi farklı meslekleri icra edenler bulunmaktadır. (Katılımcıların profilleri için bkz: Ek-1: Katılımcılar Listesi). Nitel veri, bireylerin, süreçlerin, olguların hakkında, deneyimlerin, davranıĢların, faaliyetlerin tanımlandığı, niyetlerin, isteklerin, değerlerin, fikirlerin, içinde yer aldığı, duyguların hislerin, yansıtılabildiği, bilgilerin, inançların, kanaatlerin ayrıntılı bir biçimde aktarılabildiği bir veridir (Kümbetoğlu,2017: 43). Bu veri sayesinde araĢtırmacı, bireylerle kurduğu etkileĢim sayesinde bireyin davranıĢlarından yola çıkarak bireyin iç dünyasına ulaĢma olanağı sağlamaktadır. Günlük hayattan yola

çıkarak bireylerin dünyayı sosyal gerçekliği nasıl algıladıklarını bireylerle konuĢarak, onları gözlemleyerek onlar hakkında anlamlı bütüncül bir resim ortaya koymak amaçlanmaktadır (Kümbetoğlu, 2017: 47). Nitel araĢtırmada belli sayıda görüĢülen katılımcılar sayesinde elde edilen verilerle bazı sonuçları bulma uğraĢısı vardır. AraĢtırmada mülakat gözlem gibi teknikler katılımcıların hayatlarındaki değerli anı, ya da hayata verdikleri anlamı tanımlamada faydalı olmaktadır.

3.2.2 Verilerin Toplanması

AraĢtırmada mülakat yöntemi kullanılmıĢtır. Konu ile yapılan ön araĢtırma ve literatür taraması ile kavramlar ve sorulardan oluĢan yarı yapılandırılmıĢ ve açık uçlu sorulardan oluĢan mülakat formu hazırlanmıĢtır. Soru formunda dört genel baĢlık altında (Mevlid, Ritüel, Din ve Hafıza toplam 30 soru yer almıĢ (Mülakat soruları için bkz: Ek-2: GörüĢme Soruları) ve aydınlanılması istenen durumlarda, aktarılan bilgilerin sağlaması açısından bireysel ve durumsal farklılıklara göre yeni sorular ilave edilmiĢ, ve daha fazla bilgi edinmek ve konuĢma esnasında konuĢma akıĢına göre katılımcılara ek olarak soru formunda olmayan sorular yöneltilmiĢtir. Mülakatlar sonucunda konuĢmalar çözümlenerek katılımcıların sözlerine dayalı metinlere dayanılarak yorumlar yapılmıĢtır. Ayrıca TV ve Youtube Mevlid Programları, Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı tarafından hazırlanılan „Süleyman Çelebi ve Mevlid‟ adlı film kayıtları izlenmiĢ, yakın çevrede olan cenaze ve haftalık Cuma Mevlid Programlarına katılım ile gözlemler, değerlendirmeye tabi tutulmuĢtur. Kaynakçası olmayan fotoğraflar, bu katılım esnasında çekilmiĢtir. Katılımcıların bir kısmı, dini bir alanın sorgulandığı hissi ile tepkili yaklaĢtılar. Bir kısmı, özellikle gelir açısından sorulan soruları cevaplamak istemediler.