AraĢtırma Bölgesinin Jeolojik Yapısı

Araştırma alanının jeolojisi ile ilgili bilgiler ve jeoloji haritası M.T.A. raporlarından elde edilmiştir (Gedik ve Korkmaz 1984).

3.2.1 Stratigrafi

Akgöl Formasyonu (Ja)

En yaygın olarak Çangal Dağı ile Kayadibi Mahallesi ve Bürnük yöresinde yüzeyler.

Formasyon türbiditik kumtaşı, kuvarsit ve miltaşı ara katmanlı şeyl-marn ardalanmasından oluşmuştur. Kumtaşı ve şeylerde çok hafif metamorfizma görülür.

Genel olarak, koyu gri ve siyah renklidirler. Yer yer demir oksitli yumrular içerirler.

Çangal Dağı- Akgöl yöresinde siyah renkli şeyler içerisinde bazik magmatiklerden dünit ve gabro blokları görülmektedir. Kumtaşlarının tabanında kaval yapıları görülür.

Kumtaşları; Açık gri ve açık zeytin yeşili grisi renkli, ince ve orta tabakalı, yer yer kuvarsitik özellikte olup tabaka kalınlıkları bir metreye kadar çıkmaktadır.

Akgöl formasyonu, altındaki Liyas öncesi yaşlı Boyabat metamorfitlerini açısal uyumsuzlukla örter. Üstten ise Bürnük formasyonu ve Akkaya kireçtaşı formasyonu tarafından yine uyumsuzlukla örtülür. Akgöl formasyonunun yaşı Alt Jura (Liyas) olarak kabul edilmiştir. Fliş fasiyesinde olan formasyonun, türbid akıntıların egemen olduğu bir ortamda çökeldiği söylenebilir.

Akkaya KireçtaĢı Formasyonu (Jak)

En yaygın ve tipik olarak Çukurhan vadisi (Boyabat) ve Akkaya Tepe‟de yüzeyler.

Formasyon gri, bej renkli, çatlaklı, orta-kalın tabakalı, genellikle masif, fosilli, yer yer resifal özellikte, platform tipi kireçtaşıdır. İnce kesitlerinde, pisolitli, oolitli, pelletli, algli, biyoklastlı, foraminifera‟lı, echinoidea‟lı mikrit ve spar çimentolu kireç tanetaşı-kireç vaketaşı olarak tanımlanmıştır.

Formasyon alttan Akgöl Formasyonu ile uyumsuz, Bürnük Formasyonu ile uyumludur.

Üzerine ise Çağlayan Formasyonu uyumsuz olarak gelmektedir. Formasyonun yaşı Orta-Üst Jura (Dogger-Malm)‟dır. İçerdiği fosil topluluğu ve litolojik özellikleri ile yer yer resifal özellikte olması, formasyonun sığ denizel bir ortamda çökeldiğini göstermektedir.

Çağlayan Formasyonu (Kç)

Formasyon başlıca Kayadibi Mahallesi, Sulusökü kuzeyi, İnaltı kuzeyi ve güneyi ile Yemişliçay vadisinde yaygın olarak yüzeyler. Formasyon, kumtaşı-kumlu kireçtaşı ara katmanlı gri-siyah renkli şeyl ve marn ardalanmasından oluşmuştur. Yer yer kireçtaşı olistolitlerine rastlanır.

Çağlayan formasyonu altındaki Akkaya kireçtaşı formasyonunu uyumsuz olarak örter.

Üzerine ise yine uyumsuz olarak Kapanboğazı formasyonu gelir. Formasyonun yaşı Barremiyen-Albiyen olarak belrlenmiştir. Formasyon litolojik ve sedimentolojik özelliklerine göre denizel bir ortamda çökelmiştir.

Kapanboğazı Formasyonu (Kk)

Formasyon tipik kırmızı rengiyle tanınır ve başlıca Bürnük, Erikli ve Sulusökü köyleri dolaylarında yüzeyleyerek batıya doğru devam eder. Formasyonda hakim litoloji kırmızı, şarabi kırmızı renkli, ince orta katmanlı, çörtlü bol mikro fosilli, marn ara katmanlı mikritik kireçtaşıdır. Kırmızı, yer yer yeşilimsi renkli ince ve orta katmanlı, iyi tabakalanmalı, kırılgan, sert ve yer yer çört bantlı, üste doğru killi kireçtaşlı olup en üstte aglomeralara geçer. İnce kesitlerinde üste doğru silis ve kil yüzdeleri artmaktadır.

Kapanboğazı Formasyonu transgressif Üst Kretase yaşlı çökellerin tabanını oluşturur.

Bu nedenle Akgöl Formasyonu, Akkaya Kireçtaşı Formasyonu ve Çağlayan Formasyonu ile uyumsuzdur. Kapanboğazı Formasyonu üzerine gelen Yemişliçay Formasyonu ile uyumlu ve geçişlidir. Formasyonun yaşı Santoniyen-Kampaniyen

olarak belirlenmiştir. Litolojik ve paleontolojik özellikleri sakin ve derin denizel ortamda çökeldiğini gösterir.

YemiĢliçay Formasyonu (Ky)

Genel olarak, Yemişliçay vadisinde, Yemişli Mahallesinde, Karadağ, Kavaklıdağ, Sekecek Mahallesinde yüzeyler. Volkano tortul fasiyeste gelişen bu formasyon, kumtaşı, marn, tüf, tüfit, aglomera ardalanmasından oluşmuştur.

Yemilşiçay Formasyonu, altındaki Kapanboğazı Formasyonu ve üzerine gelen Cankurtaran Formasyonu ile geçişli ve uyumludur. Formasyonun yaşı Kampaniyen-Maestrihtiyen olarak belirlenmiştir. Formasyonda tüflerle tortulların ara katmanlı olması, katman tabanlarında tortul yapıların bulunması ve Bouma (1962)‟nin içyapılarının varlığı, bunların türbidit akıntıları aracılığıyla şelf ilerisi bir ortamda çökeldiğini kanıtlamaktadır.

Cankurtaran Formasyonu (Kck)

En yaygın formasyondur. Türbiditik kumtaşı, marn, şeyl çamurtaşı, kumlu kireçtaşı ardalanmasından oluşmuştur. Katman içlerinde Bouma (1962) istifleri, katman tabanlarında ise başlıca kaval yapıları, yük kalıpları ve biyojenik izlere bol olarak rastlanır. Üste doğru, koyu siyah renkli, kalın şeyl seviyeleri vardır. Formasyonun yine üst seviyelerinde kılavuz katman oluşturan, sert vitrik tüf ve kristal tüfler ile ince taneli şeyl-miltaşı-marn ve kireçli kumtaşları görülmektedir.

Cankurtaran Formasyonu, altındaki Yemişliçay Formasyonu ve üzerindeki Akveren Formasyonu ile tedrici geçişli ve uyumludur. Formasyonun yaşı Üst Kampaniyen-Alt Maestrihtiyen olarak belirlenmiştir. Binlerce metre kalınlıkta kumtaşı-şeyl-marn-kumlu kireçtaşı ardalanmasından oluşması ve bunların yanal devamlılık göstermesi formasyonun fliş olarak tanımlanabileceğini göstermektedir.

3.2.2 Paleocoğrafik evrim

Havzanın temelini, güneydeki Boyabat metamorfitleri oluşturur. Bu temel üzerine uyumsuz olarak Liyas yaşlı türbiditik kumtaşı-kuvarsit ara katmanlı siyah şeylerden oluşan Akgöl Formasyonu gelir. Dogger başlangıcında bölge yükselmiş ve yer yer flüvyal özellikteki kırmızı çakıl taşlarından oluşan Bürnük Formasyonu gelişmştir.

Dogger-Malm süresince bölgeye sığ bir deniz yerleşmiş ve burada, gri renkli, kalın katmanlı, yer yer resifal özellikte, bol organizmalı platform tipi karbonatlardan oluşan Akkaya Kireçtaşı Formasyonu çökelmiştir. Akkaya kireçtaşı üzerine uyumsuz olarak gelen Alt Kretase yaşlı Çağlayan Formasyonu türbiditik kumlu kireçtaşı ve kumtaşı ara katmanlı siyah şeyl ve marnlardan oluşmuştur. Alt Kretase sonunda bölge tektonik olarak yükselmiş, Santoniyen-Kampaniyen‟de derin denizel ortamın özelliklerini yansıtan kırmızı renkli, çörtlü, mikritik kireçtaşları çökelmiştir. Kampaniyen sonunda bölge tam bir jeosenklinal özelliği kazanmıştır. Kapanboğazı üzerine gelişen Yemişliçay Formasyonu, türbiditik kumtaşı, marn ara katmanlı tüf, tüfit ve lav ardalanmalarından oluşan volkanik fliş fasiyesindedir. Güneyde Yemişliçay Formasyonu üzerine yine Maestrihtiyen yaşlı türbiditik kumtaşı, kireçtaşı, marn, şeyl ardalanmasından oluşan fliş fasiyesindeki Cankurtaran Formasyonu gelir.

Santoniyen‟de başlayan çökelme Alt Eosen sonuna kadar kesintisiz devam eder. Bölge bu süre içerisinde Jeosenklinal özelliğini korur. Orta Eosen başında bölgenin kuzey ve güney kesimlerinde oluşan dar uzun havzalara deniz yeniden yerleşmiştir. Özellikle Boyabat yöresinde sığ denizel fasiyesteki Ilıca kireçtaşları çökelmiştir.

Sinop-Samsun havzasında Oligosen‟e rastlanmamıştır. Miyosen denizel bir ortamda çökelmeye başlamıştır. Sığ denizel çökeller üzerinde Lagüner ve göl çökelleri, en üstte ise nehir çökelleri gelişmiştir.

Harita 3.2 Araştırma bölgesinin jeoloji haritası (Gedik ve Korkmaz 1984, 1/100.000 ölçekli Sinop Havzasının Jeoloji Haritası‟ndan ArcGIS 9.2 kullanılarak hazırlanmıştır).

22