AraĢtırmanın ikinci alt problemi, “Öğretmenlerin, okulların bürokratikleĢme düzeylerine iliĢkin algıları, onların (a) cinsiyetlerine, (b) kıdemlerine, (c) çalıĢtıkları okul türüne göre değiĢmekte midir?” olarak belirlenmiĢti. Ġlgili alt probleme yanıt aramak amacıyla, öğretmenlerin ölçeğe verdikleri cevapların ortalamaları t-testi ve tek yönlü varyans analizi yardımıyla karĢılaĢtırılmıĢtır. Bulgular aĢağıda tablolar halinde verilmiĢtir.
4.2.1 “Cinsiyet”e Göre Öğretmenlerin Okulların BürokratikleĢme Düzeyine ĠliĢkin Algılarına Dair Bulgular ve Yorum
Öğretmenlerin cinsiyet değiĢkenine göre okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin algılarını saptamak amacıyla t testi tekniği kullanılmıĢtır.
Tablo 4.4. Cinsiyet değiĢkenine göre okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin öğretmen algılarının t- testi sonuçları
Gruplar N X Ss T P Kadın 253 3.825 16.102 -.073 .875* Erkek 214 3.826 16.218 * p > 0.05
Tablo 4.4‟de elde edilen veriler doğrultusunda, kadın ve erkeklerin okulların bürokratikleĢme düzeyine yönelik algıları arasında anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiĢtir ( t=-0.07, p=0.875, p>0.05). Bu sonuca göre ilköğretim okullarının bürokratikleĢme düzeyine yönelik görev yapan erkek ve kadın öğretmenlerin algıları
benzerlik göstermektedir. BaĢka bir deyiĢle, cinsiyete göre ilköğretim okullarının bürokratikleĢme düzeyine yönelik algılar birbirine benzemektedir.
Benzer çalıĢmalar incelendiğinde, Ömeroğlu (2006) tarafından yapılan “okul yönetimindeki bürokrasi ile öğretmenlerin okula iliĢkin tutumları arasındaki iliĢki” isimli çalıĢmasında da kadın ve erkeklerin bürokrasiye yönelik görüĢleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır.
Dönder (2006) tarafından yapılan “Öğretmenlerin Örgütsel VatandaĢlık DavranıĢları ve Bürokrasi” isimli araĢtırmada da kadın ve erkek öğretmenlerin bürokrasiye iliĢkin görüĢleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır.
Ermeç (2007) tarafından yapılan “ilköğretim okullarının bürokratikleĢme düzeyi ile öğretmen morali arasındaki iliĢkiler” isimli tez çalıĢmasında da okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin erkek ve kadın öğretmenlerin algıları arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır. Bulgular, Ömeroğlu, Dönder ve Ermeç tarafından yapılan araĢtırma bulguları ile tutarlılık göstermektedir.
4.2.2 “Kıdem”e Göre Öğretmenlerin Okulların BürokratikleĢme Düzeyine ĠliĢkin Algılarına Dair Bulgular ve Yorum
Okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin öğretmen algısı ortalamaları tablo 4.5‟te belirtilmiĢtir.
Tablo 4.5. Kıdem değiĢkenine göre okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin öğretmen algıları
Gruplar N X Düzey Ss
1-5 Yıl 94 3.899 Orta üstü 18.034
6-10 Yıl 91 3.891 Orta üstü 16.112
11-15 Yıl 72 3.831 Orta üstü 15.026
16-20 Yıl 78 3.815 Orta üstü 15.114
21 Yıl ve üzeri 132 3.699 Orta üstü 16.354
Tablo 4.5‟te gösterilen veriler doğrultusunda okulların bürokratikleĢme düzeyine yönelik kıdem değiĢkenine göre öğretmen algısı 3.827 ortalama ile “orta üstü” yani “katılıyorum” düzeyindedir. Kıdem değiĢkenleri arasındaki ortalamalara baktığımızda 1-5 yıl arası kıdeme sahip olan öğretmenlerin algısı en yüksek ortalamaya ( X = 3.899) sahiptir. En düĢük ise 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip olan öğretmenlerin algı ortalamasıdır ( X = 3.699).
Kıdem değiĢkenleri arasında anlamlı bir farkın olup olmadığını tespit etmek amacıyla tek yönlü varyans analizi yapılmıĢtır. Elde edilen sonuçlar tablo 4.6‟da verilmiĢtir.
Tablo 4.6. Kıdem değiĢkenine göre okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin öğretmen algılarının varyans analizi sonuçları
Varyans Kaynağı Kareler Toplamı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F P Gruplar arası 2646.081 4 661.520 2.585 .078* Gruplar içi 118192.5 462 255.827 Toplam 120838.5 466 *p>0.05
Tablo 4.6‟ da görüldüğü gibi, farklı kıdem gruplarındaki öğretmenlerin, okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark yoktur (F=2.585, p=0.078, p>0.05). Buna göre, tüm kıdem gruplarındaki öğretmenlerin, okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin benzer algılara sahip oldukları söylenebilir. Diğer bir ifadeyle, kıdem ile okulların bürokratikleĢme düzeyine yönelik algı değiĢiklik göstermez. Sonuç olarak, okullarımızda görev yapan ve mesleğinde yeni olan öğretmenlerle, daha fazla çalıĢma süresine sahip olan öğretmenlerin bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin algıları benzerdir diyebiliriz.
Dönder (2006), Ömeroğlu (2006) ve Ermeç (2007) tarafından yapılan araĢtırmalarda da, kıdem değiĢkenine göre öğretmenlerin bürokrasiye iliĢkin görüĢleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır. Bulgular, bu üç araĢtırmanın bulgularıyla tutarlılık göstermektedir.
4.2.3 “Okul Türü” ne Göre Öğretmenlerin Okulların BürokratikleĢme Düzeyine ĠliĢkin Algılarına Dair Bulgular ve Yorum
Resmi ilköğretim kurumlarında çalıĢan öğretmenler ile özel ilköğretim kurumlarında çalıĢan öğretmenlerin okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin algıları arasında fark olup olmadığını belirlemek için t testi yapılmıĢtır (Tablo 4.7).
Tablo 4.7. Okul türü değiĢkenine göre okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin öğretmen algılarının t-testi sonuçları
*p<0.05
Tablo 4.7‟de görüldüğü gibi, okul türü değiĢkenine göre öğretmenlerin algıları arasında anlamlı bir fark bulunmuĢtur (t=-2.947, p=0.023, p< 0.05). Özel ilköğretim okullarında çalıĢan öğretmenlerin okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin algı ortalamaları, resmi ilköğretim okullarında çalıĢan öğretmenlerin okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin algı ortalamasından daha yüksek çıkmıĢtır (Tablo 4.8).
Tablo 4.8. Okul türü değiĢkenine göre okulların bürokratikleĢme düzeyine iliĢkin öğretmen algıları
Gruplar n X Düzey Ss
Resmi Ġlköğretim 310 3.773 Orta üstü 15.236
Özel Ġlköğretim 157 3.932 Orta üstü 18.104
Toplam 467 3.827
*p<0.05
Tablo 4.8 incelendiğinde hem özel okulda hem de resmi okulda görev yapan öğretmenlerin okulların bürokratikleĢme düzeyine yönelik algıları “orta üstü” düzeydedir. Aralarında anlamlı bir fark belirlendiği için ortalamalara bakmamız gerekir. Ortalamalara göre, özel okullarda görev yapan öğretmenlerin okulların bürokratikleĢme düzeyine yönelik algıları ( X = 3.932), resmi okullarda görev yapan öğretmenlerin algısından ( X =3.773) fazladır. Bunun sebebi olarak, özel okullarda çalıĢan öğretmenlerin sözleĢmeli olmalarını, baĢarılarını arttırmak, daha çok çalıĢmak, kurallara uymak, hiyerarĢiyi takip etmek zorunda kalmalarını gösterilebiliriz. Çünkü özel okullar
Gruplar N - X Ss T P Resmi Ġlköğretim 310 3.773 15.236 -2.947 .023* Özel Ġlköğretim 157 3.932 18.104
kalite ve baĢarıyı amaç edinmiĢ ticari kurumlardır. Burada çalıĢan kiĢiler de buradaki bürokratik yapıya uymak zorundadır.
4.3 ARAġTIRMANIN ÜÇÜNCÜ ALT PROBLEMĠNE ĠLĠġKĠN BULGULAR VE