4.5. ARA/TIRMA SONUÇLARININ DE1ERLEND R LMES
4.5.2. Ankete kat lan firmalar n pazarlama faaliyetleri ve
Bu bölümdeki sorulara verilen cevaplar n yorumlanabilmesi için Tablo 6 ile Tablo 15 aras nda toplam 10 adet tablo düzenlenmi tir.
Tablo 6: Firman!n yurtd!"! pazarlara ula"ma yöntemi
Yöntem Say %
yerinizce 49 92
Ba-l bulundu-unuz holding veya irketler grubu ile 1 2 Sektörel d ticaret irketi arac l - ile 6 12 Yabanc d ticaret irketi arac l - ile 8 16 Yurtd nda Türklerin yönetti-i d ticaret irketi ile 6 12 Yurt içindeki ba ka bir i letme arac l - ile 18 34 (Birden çok cevap verilmi tir)
Ankete kat lan firmalar n %92’si kendi firmas vas tas yla ihracat yapmaktad r. Sadece %2’si ba-l bulundu-u irketler grubu veya holding arac l - ile ihracat yapmaktad r. %12’si sektörel d ticaret irketi arac l - ile, %16’s yabanc d ticaret
irketi arac l - ile, %12’si yurtd nda Türklerin yönetti-i d ticaret irketi arac l - ile, %34’ü ise yurt içindeki ba ka bir i letme arac l - ile ihracat yapmaktad r. Ankete kat lan firmalar n ciro ve çal an say s bak m ndan büyüklükleri dikkate al nd - nda, çok büyük ço-unlu-unun kendi firmalar ile ihracat yapt klar görülmektedir (Tablo 6 ). Hem kendi i yerleri ile hem de yurt içindeki ba ka bir i letme ile de ihracat yapt klar gözlenmektedir. Firmalar n ço-unlu-un üretici – ihracatç olmas n n da bunda etkili oldu-u belirtilebilir.
Tablo 7: Firman!n ihracat pazarlamas!n!n hangi a"amas!nda oldu;u
Pazarlama a amas Say %
Arac s z yürütülen ihracat faaliyetleri 45 85 Ba- ms z acentalar vas tas yla ihracat 31 58
Yurt d nda sat ubeleri 3 6
Yurt d nda üretim, yat r m birimlerinin kurulmas 4 8 (Birden çok cevap verilmi tir)
Ankete kat lan firmalar n %85’i arac s z ihracat yapmaktad r. %58’i ba- ms z acenteler vas tas yla ihracat yapmaktad r. Bu durum bir önceki soruya verilen cevaplar do-rulamaktad r. %6’s yurt d nda sat ubesi kurmu tur. %8’i yurt d nda üretim yerleri kurmu tur. Ankete kat lan firmalar n büyüklükleri dü ünüldü-ünde bu oran oldukça azd r (Tablo 7). Firmalar n mevcut durumlar nda bu yat r mlar gereksiz bulduklar , ihtiyaç duymad klar veya yap lacak yat r mda istenen sonuçlara ula lamayaca- konusunda tereddütleri bulunabilir. Tablo 6’daki veriler dikkate
al nd - nda firmalar n büyük ço-unlu-unun yurt d pazarlara ula ma yöntemi, kendi i yerleri oldu-undan Tablo 8’deki sonuçlar do-rulamaktad r.
Tablo 8: Firmalar!n kulland!klar! tutundurma araçlar!
Tutundurma araçlar Say %
Ürün numuneleri 50 94
Yurtiçi fuarlar 24 45
Sat geli tirme 19 36
Firma bro ürleri 23 43
Bas n ve yay n yoluyla reklam 5 9
Yurtd ticari fuarlar 39 74
Di-er 7 13
(Birden çok cevap verilmi tir)
Ankete kat lan firmalar n % 94’ünün tutundurma faaliyetlerinin içinde ürün numunesi kulland - görülmektedir. % 45’i yurt içi fuarlar , % 36’s sat geli tirme yöntemleri, % 43’ü firma bro ürlerini, % 9’u bas n ve yay n yoluyla reklam , % 74’ü yurt d fuarlara kat l m , % 13’ü ise di-er yöntemleri (ki isel sat , internet vb) tutundurma faaliyetlerinin içinde kulland klar n belirtmi lerdir (Tablo 8).
Ankete kat lan firmalar n büyük ço-unlu-unun arac s z ihracat yapmas nedeniyle ürün numunelerinin bu derece yüksek ç kmas normal bir sonuçtur. Ancak bas n ve yay n yoluyla reklam n oran firma büyüklükleri ile kar la t r ld - nda oldukça dü ük kalmaktad r.
Tablo 9: Firmalar!n yurtd!"! piyasalarda rekabet gücünü etkileyen faktörleri de;erlendirmelerini gösteren da;!l!m
Faktörler Aritmetik Ort. Standart Sapma
Pazarlama stratejisi 4,68 0,4667
Ürün çe idi 4,60 0,5262
Ürünün fiyat 4,85 0,4073
Ürünün kalitesi 4,94 0,2311
Sat sonras hizmet 4,42 0,7380
Organizasyon yap s 4,32 0,7715
Nitelikli i gücü 4,58 0,6275
Ölçek: 1: Çok önemsiz, 2: Önemsiz, 3:Az önemli, 4:Önemli, 5:Çok önemli
Ankete kat lan firmalar n rekabet gücünü etkileyen faktörler konusundaki görü lerinde, anket sorusundaki faktörlerin hepsinin büyük ço-unlukla çok önemli olduklar belirtilmi tir. Özellikle ürünün kalitesi ve fiyat konusunda, aritmetik ortalamadan da anla laca- gibi, firmalar çok önemli seçene-ini i aretlemi lerdir (Tablo 9). Firmalar aç s ndan kalite ve fiyat öne ç kmaktad r. Bir önceki soruda firmalar n tutundurma araçlar içerisinde en fazla ürün numunesi kulland - n göz önüne al rsak ürünün kalitesinin önemi artmaktad r.
Tablo 10: Firmalar!n ihracat ile ilgili sorunlar!n! önem s!ras!na göre 1’den 7’ye kadar s!ralamas!n! gösteren da;!l!m
Sorunlar 1 2 3 4 5 6 7 Skor S ra
hracat yap lan ülkedeki tarife d engeller 5*1=5 3*2=6 9*3=27 3*4=12 3*5=15 5*6=30 25*7=175 270 7.
Pazarlama alan ndaki yetersizlikler 7*1=7 5*2=10 5*3=15 11*4=44 5*5=25 18*6=108 2*7=14 223 4.
Yenilikler ve teknoloji konusundaki aksakl klar 1*1=1 6*2=12 7*3=21 9*4=36 17*5=85 6*8=48 5*7=35 238 5.
Ülkemizde uygulanan d ticaret mevzuat 11*1=11 8*2=16 6*3=18 11*4=44 7*5=35 6*6=36 4*7=28 188 3.
E-itim konusundaki eksiklikler - 3*2=6 8*3=24 8*4=32 14*5=70 10*6=60 10*7=70 262 6.
Finansal alandaki sorunlar 14*1=14 12*2=24 7*3=21 9*4=36 4*5=20 3*6=18 4*7=28 161 2.
hracat te viklerinin ve devlet desteklerinin
Ankete kat lan firmalar en önemli ihracat sorunu olarak, ihracat te viklerinin ve devlet desteklerinin yetersizli-ini görmekteler. Daha sonra finansal alandaki sorunlar gelmekte. Ülkemizde uygulanan d ticaret mevzuat 3. ihracat sorunu olarak görülmektedir. Daha sonra s ras yla, pazarlama alan ndaki yetersizlikler, yenilikler ve teknoloji konusundaki aksakl klar, E-itim konusundaki eksiklikler ve ihracat yap lan ülkedeki tarife d engeller gelmektedir.
Bu durumda Denizli tekstil sektöründeki ihracatç lar n devlet destekleri ve te viklerden beklentilerinin fazla oldu-unu ancak yetersiz bulduklar n söyleyebiliriz. Devlet destekleri ve te viklerin yeterli düzeyde olmas ihracat n önündeki en önemli sorunlar ortadan kald racakt r, eklinde bir sonuç ç kar labilir. Ayr ca ihracatç lar n finansal sorunlar ikinci önemli sorun olarak i aret ettikleri görülmektedir. Ankete kat lan firmalar n büyük ço-unlu-unun uzun süre faaliyet göstermekte oldu-u ve yine firmalar n çal an say s ve ciro büyüklükleri aç s ndan orta büyüklü-ün üstünde olmalar nedeniyle finansal sorunlar n bir ihracat sorunu olarak görülmesi, yo-un rekabet ile de ilgili olabilir. Firmalar n yine devlet politikalar ile ilgili olan d ticaret mevzuat n üçüncü önemli sorun olarak görmeleri de, uygulanmakta olan mevzuat n ihracatç lar n i lerini kolayla t r c özellikte olmad - n n bir göstergesi olabilir. S k , fazla denetimci mevzuat hükümleri bürokratik yükü art rabilmektedir.
Tablo 11: Ara"t!rmaya kat!lan firmalar!n te"viklerden yararlanma durumlar!
Te vikler Yararlanan firma Yararlanma oran %
AR- GE deste-i 5 9
E-itim deste-i 3 5
stihdam deste-i 8 15
Pazar ara t rmalar deste-i 15 28
Çevre maliyetleri deste-i 8 15
Türk mal imaj n n desteklenmesi ve Turquality 2 4
Yurtd ve yurtiçi ihtisas fuarlar na kat l m deste-i 34 64
Yurtd ofis ma-aza açma ve marka tan t m deste-i 7 13
Vergi resim ve harç istisnas 32 60
KDV istisnas 35 66
Dahilde i leme rejimi 38 72
Hariçte i leme rejimi 5 9
Ankete kat lan firmalara bak ld - nda Denizli tekstil sektöründeki firmalar n ihracatta devlet desteklerini ve te viklerini fazla kullanmad klar , sadece belli baz te viklerde kullan m oran n n artt - n görmekteyiz. Yurt d ve yurtiçi ihtisas fuarlar na kat l m deste-i (%64), Vergi, resim ve harç istisnas (%60), Dahilde i leme rejimi(%72) ve KDV istisnas (%66) te viklerinin kullan m oran di-erlerine nazaran yüksek olmu tur. Bunlar % 57 ile Eximbank kredileri takip etmektedir.
AR- GE desteklerini kullanan firma oran sadece %9 ‘dur. Bu Denizli tekstil sektöründeki firmalar n bu destekten yeterince yararlanamad klar n göstermektedir. Ayn ekilde E-itim deste-i (%5), Türk mal imaj n n desteklenmesi ve Turquality deste-i (%4) ve Hariçte i leme rejimi(%9) Denizli tekstil sektöründe ilgi görmeyen desteklerdir.
stihdam deste-i (%15), Çevre maliyetleri deste-i (%15) ve Yurtd ofis ma-aza açma ve marka tan t m deste-i (%13) yararlanma oranlar dü ük olsa da yine de Denizli tekstil sektöründe kullan lan te vikler olarak dikkat çekmektedir.
Pazar ara t rmalar deste-i (%28), en çok kullan lan desteklerin hemen arkas ndaki kullanma oran yla Denizli’deki tekstil firmalar n n gündeminde olan bir destektir.
En çok kullan lan desteklerden Yurtd ve yurtiçi ihtisas fuarlar na kat l m deste-i (%64) pazarlama faaliyetlerini destekleyici niteliktedir. 9. soruda test etti-imiz, firmalar n hangi tutundurma araçlar ndan yararland klar ile ilgili soruya, %74 oran nda yurt d ticari fuarlar cevab verilmi tir. Buna göre yararlan lan destekler içerisinde di-erlerine nazaran önemli bir oranda Yurtd ve yurtiçi ihtisas fuarlar na kat l m deste-inden yararland klar ortaya ç km t r. Böylelikle firmalar n pazarlama faaliyetlerinde bu devlet deste-inin etkisinin oldu-u söylenebilir. Ancak, di-er pazarlama faaliyetlerini do-rudan etkileyebilecek olan Pazar ara t rmalar deste-i, Türk mal imaj n n desteklenmesi ve Turquality deste-i, Yurt d ofis, ma-aza açma ve marka tan t m deste-inin kullanma oranlar yüksek de-ildir. Firmalar n, 10. soruda vermi olduklar cevaba göre pazarlama stratejisini çok önemli görmelerine ra-men, pazarlama stratejilerini etkileyecek te vikleri yeterince kullanmad klar görülmektedir.
Firmalar n en çok kullanm olduklar desteklere dikkat etti-imizde bunlar n vergi avantaj sa-layan te vikler oldu-unu görmekteyiz. Özellikle dahilde i leme rejiminden yararlanma oran n n yüksekli-i Denizli Tekstil Sektöründe ithalata dayal bir ihracat n oldu-unun göstergesidir.
Firmalar n, ankette 11. soruda, en önemli ihracat sorunlar n n içinde finansal sorunlar ikinci s raya koymalar n n sonucunu Eximbank kredilerinin kullan m oran n n yüksekli-inde görebiliriz. Ancak 11. sorudaki, finansal sorunlar n önem derecesini ikinci s raya ç karacak kadar olan oran Eximbank kredilerinin kullanma oran n tam anlam yla yans tmamaktad r. 11. soruda firmalar n tamam na yak n finansal sorunlar ilk üç içine koysa da Eximbank kredilerinden yararlanma oran % 57 ç km t r. Di-er te viklere göre yüksek oranlar içerisinde gözükse de yine de finansal sorunlar n oldu-u bir sektörde Eximbank kredilerinin daha fazla oranda kullan lmas beklenebilir.
Tablo 12: hracat te"viklerinin kullan!m düzeyi
Te vikler Bir defa 2-4 defa 5-10 defa 11-20 defa 20’den çok Toplam
AR- GE deste-i 3 1 1 5
E-itim deste-i 1 1 1 3
stihdam deste-i 3 2 3 8
Pazar ara t rmalar deste-i 6 5 3 1 15
Çevre maliyetleri deste-i 4 1 3 8
Türk mal imaj n n desteklenmesi ve Turquality 2 2
Yurtd ve yurtiçi ihtisas fuarlar na kat l m 4 7 14 7 2 34
Yurtd ofis ma-aza açma ve marka tan t m 2 2 3 7
Vergi resim ve harç istisnas 2 2 6 11 11 32
KDV istisnas 1 3 4 12 15 35
Dahilde i leme rejimi 1 2 11 13 11 38
Hariçte i leme rejimi 1 1 3 5
Ankete kat lan firmalar n, yararland klar ihracat te viklerinden kaçar defa kulland klar n ölçmeye yönelik bu soruya verilen cevaplara göre özellikle kullanma oran yüksek olan te viklerin kullanma say lar n n da yüksek oldu-u görülmektedir (Tablo 12).
Tablo 13: Yararlan!lan ihracat te"viklerinin etki düzeyi
Te vikler Aritmetik Ort. Standart sapma
Ar- Ge deste-i 3,60 0,8000
E-itim deste-i 4,00 0,0000
stihdam deste-i 4,37 0,4841
Pazar ara t rmalar deste-i 3,40 1,2000
Çevre maliyetleri deste-i 2,80 1,1683
Türk mal imaj n n destek ve Turquality 4,00 0,0000
Yurt d ve yurtiçi ihtisas fuarlar na kat l m 4,05 0,7647
Yurt d ofis ma-aza açma ve marka tan t m 3,42 1,2936
Vergi, resim ve harç istisnas 4,34 1,0784
KDV istisnas 4,45 0,8732
Dahilde i leme rejimi 4,21 1,0546
Hariçte i leme rejimi 4,80 0,4000
Eximbank kredileri 4,30 0,4582
Ölçek: 1: Faydas olmad 2: Az faydal oldu 3: Bilgimiz yok 4: Faydal oldu 5: Çok faydal oldu
Ankete kat lan firmalar n, vermi olduklar cevaplara göre te viklerden yararlananlar n fayda sa-lad klar görülmektedir. Sadece, çevre maliyetleri deste-i, Pazar ara t rmalar deste-i ve vergi, resim ve harç istisnas ile ilgili olarak birer firma faydas olmad seçene-ini i aretlemi tir. Pazarlama stratejilerini etkileme özelli-ine sahip olan pazar ara t rmalar deste-inin aritmetik ortalamas n n, dü ük seviyedeki ortalamalardan oldu-u görülmektedir. Ayr ca pazarlama faaliyetleri aç s ndan önemli say labilecek olan ve firma imaj n olumlu etkileyebilecek olan çevre maliyetleri deste-inin aritmetik ortalamas n n di-erlerine göre en dü ük seviyede oldu-u görülmektedir. Vergi, resim ve harç istisnas , KDV istisnas ve Dahilde i leme rejimi ile ilgili etki düzeyi ara t rmas nda, bu te viklerin çok fazla faydas oldu-unu dü ünenlerin say s faydas oldu seçene-ini i aretleyenlerden fazlad r. Az yararlan lan Türk mal imaj n n desteklenmesi ve Turquality deste-ini kullanan iki firma da bu deste-in faydas n gördüklerini belirtmi tir. Ortalama yüksektir (Tablo 13).
Tablo 14: Te"viklerden yararlanmama veya az yararlanma nedenlerini gösteren da;!l!m
Te vikler Bürokratik engeller Yeterli olmamas Bilgimiz yok /artlar m z uymuyor htiyac m z yok
AR- GE deste-i 16 8 12 3 9
E-itim deste-i 9 8 19 - 14
stihdam deste-i 19 8 11 - 7
Pazar ara t rmalar deste-i 12 8 15 3 8
Çevre maliyetleri deste-i 10 7 15 2 14
Türk mal imaj n n desteklenmesi ve Turquality 14 14 12 2 8
Yurtd ve yurtiçi ihtisas fuarlar na kat l m 9 8 10 - 8
Yurtd ofis ma-aza açma ve marka tan t m 12 7 7 2 22
Vergi resim ve harç istisnas 8 4 6 - 4
KDV istisnas 8 4 1 - 6
Dahilde i leme rejimi 6 1 4 - 8
Hariçte i leme rejimi 6 5 7 1 34
Ankete kat lan firmalar n te vikleri neden kullanmad klar veya az kulland klar ile ilgili olan bu soruda te vikleri kullanmama nedenlerinin yan nda az kullanma nedenleri de ara t r lmak istenmi tir. Buna göre te vik kullan lm olsa bile az kullanan firmalarda bu soruya cevap vermi lerdir. Verilen cevaplar gözlendi-inde kullanma oran dü ük olan te viklerin kullan lmama veya az kullan lma nedenlerinde bürokratik engellerin ve te vik hakk ndaki bilgi yetersizli-i seçeneklerinin di-erlerine göre daha fazla i aretlendi-i görülmektedir. Te viklerin yetersizli-i ile ilgili seçenekte, bürokratik engeller ve bilgi yetersizli-i seçeneklerinden hemen sonraki oranda i aretlendi-i görülmektedir. Yurt d nda ofis, ma-aza açma ve marka tan t m deste-ine firmalar n 22 tanesi ihtiyac m z yok cevab n vermi lerdir. Bu sonuç 8. soruda bahsedilen yurt d nda sat ubeleri kurmu olan firma oran n n %6 oldu-unu dü ündü-ümüzde bu %6’l k dü ük oran n nereden kaynakland - n da göstermi olacakt r. Yine 7. soruda firmalar n yurt d pazarlara ula ma oran n n %92 oran nda kendi i yerlerince sa-land - n gösteren tespitimiz ile 22 firman n yurt d ofis, ma-aza açma deste-ine ihtiyac m z yok cevab n vermesi, ilgisi kurulabilir. Ayr ca Hariçte leme Rejimine ihtiyac m z yok cevab n veren firma say s n n yüksek olmas , daha ileri safhada i lem görmek için yurt d na geçici mal gönderilmesi hususunda Denizli Tekstil Sektöründeki firmalar n gereksinim duymad - sonucunu ç karabiliriz. Ama bunun yan nda AR-GE desteklerinin fazla kullan lmamas da dikkat çekicidir. Oysa ürün kalitesi ile ilgili olarak firmalar n neredeyse tamam 10. soruda çok önemli seçene-ini i aretlemi lerdi. htiyac m z yok ve bilgimiz yok sütunlar n n fazlaca i aretlenmi olmas bu te viklerin yeterince anlat lamad - n gösterebilir. Çünkü bir önceki (Tablo 13) tabloda te viklerden yararlananlar n memnun oldu-u sonucunu ç kard - m za göre bilgisi olmayan, ihtiyac olmad - n dü ünen veya yeterli yard m n yap lmad - n dü ünen firmalar n te vikleri kulland klar nda memnun olma olas l - n n yüksek olaca- n belirtebiliriz. Pazar ara t rmalar , Yurt içi ve d ihtisas fuarlar na kat l m deste-i, Türk mal imaj n n desteklenmesi ve Turquality hakk nda bilgimiz yok sütunun i aretlenmesi, pazarlama stratejilerinin çok önemli oldu-unu söyleyen firmalar aç s ndan dikkat çekicidir. Yine Pazar ara t rmalar , AR-GE deste-i ve Türk mal imaj n n desteklenmesi ve Turquality ile ilgili olarak firmalar n kullanmama nedenlerini
bürokratik engellere ba-lamalar bu konudaki bir eksikli-i i aret etmektedir (Tablo 14).
Tablo 15: Yararlan!lan te"vikler ile ilgili ilk nereden bilgi al!nd!;!n! gösteren
da;!l!m
Bilgi al nan birimler Say %
hracatç birliklerinden 47 89
Ald - n z e-itimlerden 24 45
Medyadan 6 11
D ticaret müste arl - yay nlar 30 57
nternetten 31 58
Bankalardan 11 21
Mali ve/veya Gümrük mü avirleri 29 55
Ticaret ve sanayi odalar 19 36
Di-er resmi kurulu lardan 5 9
Ba ka firmalardan 9 17
Di-er - -
(Birden fazla cevap verilmi tir)
Ankete kat lan firmalar n çok büyük ço-unlu-unun (%89) ihracatç birliklerinden te vikler ile ilgili bilgi ald - n görmekteyiz. Bunda ihracatç birliklerinin ba ar s kadar her firman n özellikle gümrük beyannamelerini onaylatmak için ihracatç birliklerine ba vurmak zorunda olmalar n n da etkisi olabilir. D ticaret müste arl - n n yay nlar n n da te viklerin duyurulmas konusunda etkili oldu-u sonucunu ç karabiliriz. Firmalar n internetten ve kendi mali veya gümrük mü avirlerinden alm olduklar bilgilerde te viklerden haberdar olmalar n sa-lad klar görülmektedir. Firma personelinin ald - e-itimlerin de te viklerin duyurulmas nda etkili oldu-u görülmektedir. Ayr ca ticaret ve sanayi odalar ndan sa-lanan bilgiler bu s ralamay takip etmektedir (Tablo 15).
4.6. ARA TIRMA BULGULARI
i. AR-GE deste-inin, ankete kat lan firmalar aras nda %9 oran nda kullan ld - n görmekteyiz (Tablo 11). AR-GE deste-i, özellikle proje deste-i konusunda, ürünün kalitesinin ve standard n n yükseltilmesi, yeni ürün
üretilmesi veya maliyeti dü ürücü yeni tekniklerin kullan lmas ile ilgili olarak verilmektedir. Ankete kat lan firmalar n tamam üretici firmad r (Tablo 3). Yine ankete kat lan firmalar, yurtd piyasalarda rekabet gücünü etkileyen faktörler aras nda ürünün kalitesi ve fiyat n çok önemli gördüklerini ifade etmi lerdir (Tablo 9). Ayr ca %94’ü kulland klar tutundurma araçlar içerinde ürün numunelerini saym lard r (Tablo 8). Böyle bir durumda AR-GE deste-inin daha fazla kullan lmas beklenebilirdi. Çünkü bu durum firmalar n AR-GE çal malar na fazla önem vermediklerinin bir göstergesi olabilir. Oysa AR-GE çal malar sayesinde özellikle ürün kalitesi ve üretim maliyetleri konusunda olumlu geli meler sa-layabilme f rsat yakalayabilirler. Böyle bir durumda uluslararas piyasalarda rekabet avantaj sa-lanabilir. Tutundurma faaliyetlerinde ürün numunesi kulland klar na göre bu numunelerin hem kalite hem de fiyat aç s ndan rekabet edebilir durumda olmas gerekir. AR-GE çal malar bu konuda firmalar n çabalar n kolayla t rabilir. E-er firmalar AR-GE çal mas yap yor ve bu destekten faydalanm yorlar ise bunun firmalar aç s ndan bir kay p oldu-u belirtilebilir. Ancak, bu deste-in etki düzeyi ile ilgili olan Tablo 13’te aritmetik ortalaman n 3,60 oldu-u görülmektedir. Bu da yüksek bir oran olmasa da destekten fayda sa-lanabildi-inin de bir göstergesi olabilir. Bu deste-i kullanan firmalar n ço-unlu-unun bir defa kullanm olmas da deste-in kulland r lmas nda bir zorluk olmas ihtimalini ortaya ç karabilir (Tablo 12). Firmalar n bu destekten yararlanmama veya az yararlanma nedenleri soruldu-unda 16 firman n bürokratik engelleri, 8 firman n ise yeterli yard m n yap lmamas n i aretledi-i gözlenmektedir (Tablo14). Bu konuda 9 firman n ise üretici olmas na ra-men, ihtiyac m z yok seçene-ini i aretlemesi dikkat çekicidir. Yine 12 firman n AR-GE deste-i ile ilgili olarak bilgimiz yok seçene-ini i aretlemeleri önemlidir. Bu durum, hem firmalar n üretim ve pazarlama stratejileri aç s ndan hem de bu deste-in tan t lmas ve kulland r lmas aç s ndan önem göstermektedir.
ii. E-itim deste-i, ihracatç firmalar n personeline d ticaret i lemleri ile ilgili olarak uzmanl k kazand r lmas n ve bu sayede uluslararas piyasalarda rekabet gücünün art r lmas n amaçlamaktad r. Bu deste-in ankete kat lan firmalar aras nda %5 oran nda kullan ld - n görmekteyiz (Tablo 11). Bu
dü ük bir oran olmas na ra-men ankete kat lan firmalar n %79’unun en az 10 y ld r faaliyet gösterdi-ini (Tablo 2) dikkate ald - m zda firmalar n e-itim sorunlar n kendi bünyelerinde çözdü-ü sonucunu ç karabiliriz. Tablo 14’te bu te vikten yararlanmama veya az yararlanma nedenleri soruldu-unda 14 firman n ihtiyac m z yok seçene-ini i aretledi-i görülmektedir. Ancak, ayn tabloda 19 firman n bu destek ile ilgili bilgilerinin olmad - n ifade etmeleri dikkat çekmektedir. Bu deste-i kullanan firmalar n(3 firma) deste-in faydal oldu-unu ifade ettikleri görülmektedir (Tablo 13).
iii. stihdam deste-i, özellikle d ticaret i lemlerini yürütmek için konusunda tecrübeli ve yüksek ö-retimli personel istihdam edilebilmesi için uygulanmaktad r. Ankete kat lan firmalar n %15’i bu destekten yararlanmaktad rlar (Tablo 11). Firmalar n ihracat cirolar (Tablo 4) ve çal an say lar (Tablo 5) dikkate al nd - nda, büyüklüklerine göre bu oran n az oldu-unu söyleyebiliriz. Bu büyüklükteki firmalar n, özellikle yönetici pozisyonunda çal an personelinin firmaya maliyeti dü ünüldü-ünde bu deste-in faydal olabilece-i belirtilebilir. Ancak, neden bu deste-in kullan lmamas veya az kullan lmas ile ilgili soruya verilen cevaplarda (Tablo 14) bürokratik engellerin yüksek bir say da (19 firma) i aretlenmi olmas önemli bir neden olarak say labilir. Yine 11 adet firman n bu destek hakk nda bilgilerinin olmamas deste-in kullanma oran n az olmas n n nedenleri olarak gösterilebilir. Ayr ca 7 firman n ihtiyac m z yok cevab , bu büyüklükteki firmalarda bu destekten yararlan labilecek personelin istihdam edilme olas l - n n yüksek olmas ndan dolay , bir çeli kinin göstergesi olabilir.
iv. Çevre maliyetleri deste-i, uluslararas nitelikteki kalite ve çevre belgelerinin al nmas nda ve ürünlerin insan sa-l - ve çevre sa-l - na zarar vermedi-inin kan tlanmas halinde analiz raporlar n n finanse edilmesinde verilmektedir. Anketimizde, bu destekten yaralanma oran %15 ç km t r ( Tablo 11). Bu destek sayesinde baz pazarlama faaliyetlerinde ba ar n n kolayla t r lmas amaçlanmaktad r. Bu bak mdan bu deste-i firmalar n kullanmas , rekabet ans n art raca- için faydal olaca- söylenebilir. Uluslararas nitelikteki kalite ve çevre belgelerinin olmas firmalar aç s ndan bir avantajd r. Bu durumda, bu deste-in kullan m oran n n daha yüksek
olmas beklenebilir. Tablo 14’te firmalar n kullanmama veya az kullanma nedenleri soruldu-unda ihtiyaçlar n n olmad - n söyleyen firma say s n n 14 oldu-unu görmekteyiz. Bu firmalar n, bu deste-i almadan kalite ve standart belgelerine sahip olduklar n veya bu belgelere veya analiz raporlar na ihtiyaç duymad klar n söyleyebiliriz. Ayr ca, 15 firman n bu destek hakk nda bilgisi olmamas bu deste-in daha fazla oranda kullan lmas n engellemektedir. Bu destek hakk nda dikkat çeken bir ba ka nokta deste-i kullanan 8 firman n verdi-i cevaplara göre etki düzeyi aritmetik ortalamas n n dü ük olmas d r (Tablo 13). Bu destekten yararlanan firmalar n destekten fazla yarar sa-lamam olmalar n n göstergesidir.
v. Ankete kat lan firmalar n %85’i arac s z ihracat faaliyeti yürütmekte olup (Tablo 6) %92’si kendi i yerleri ile yurtd pazarlara ula t klar n (Tablo 7) ifade etmi lerdir. Ayr ca, kulland klar tutundurma arac olarak %74 oran nda yurtd ticari fuarlara kat ld klar (Tablo 8) ortaya ç km t r. Böyle bir durumda Yurtd ve yurtiçi ihtisas fuarlar na kat l m deste-inin yüksek oranda kullan lmas gerekirken Tablo 11’de %64 oran nda kullan ld - görülmektedir. Bu destekten yaralanan firmalar n, Tablo 13’te görüldü-ü gibi, bu deste-i kullanmaktan memnun olduklar n belirtebiliriz. Bu ayn zamanda firmalar n kullanma düzeylerini gösteren Tablo 12’de 23 adet firman n en az 5 defa kullanm olmalar ndan da anla lmaktad r. Firmalar n,