Analiz 4

Araştırma kapsamında üzerlerine veri derlenen değişkenlerin hepsi yukarıda görülen analizlerden geçirilmiştir. Detaylı, ama ilk bakışta verimsiz gibi görünen analizlerden, araştırmanın hedefi açısından önemli bulgulara erişilebilmiştir:

1. Deneğin yaşı beslenmesine etki etmemektedir. Yaş faktörünün dahil edildiği ve dışlandığı analizlerin sonuçlarında dikkate değer değişim meydana gelmemiştir.

2. Cinsiyet faktörünün beslenmeye etkisi yoktur. Cinsiyet faktörünün dahil edildiği ve dışlandığı analizlerin sonuçlarında dikkate değer fark meydana gelmemiştir.

3. Demans hastasının “objektif yaşam durumu” (ikamet koşulları, geliri, mesleği, eğitimi, vs.) beslenmesine etki etmemektedir. Bütün bu faktörlerin dahil edildiği ve dışlandığı analizlerin sonuçlarında dikkate değer fark meydana gelmemiştir.

4. Demans hastasının “günlük yaşam aktiviteleri” (tuvalet, yürüme, giyinme vs.) beslenmesine etki etmemektedir. Bütün bu faktörlerin dahil edildiği ve dışlandığı analizlerin sonuçlarında dikkate değer fark meydana gelmemiştir.

5. Bakıcının bedensel ve psikolojik durumu (bel ağırısı, baş ağrısı, hüzün, umutsuzluık vs.) demans hastasının beslenmesine etki etmemektedir. Bütün bu faktörlerin dahil edildiği ve dışlandığı analizlerin sonuçlarında dikkate değer fark meydana gelmemiştir.

6. Demans hastasının beslenmesi “iştah”, “masada davranış” ve “yemek yediğini unutma” faktörlerinin etkilerine işaret eden bulgulara rastlanmıştır. Çünkü bu faktörlerden biri analizden dışlandığında sonuca belirgin etkisi olmaktadır;

a. “İştah” faktörü dahil iken %91 doğru klasifikasyon yapılırken, dışlandığın sadece %78 doğru klasifikasyon yapılabilmektedir.

b. “Masada davranış” faktörü dışlandığında (iştah faktörü tekrar eklendi) doğru klasifikasyon oranı %84’e inmektedir.

c. “Yemek yediğini unutma (masada davranış faktörü tekrar eklendi) doğru klasifikasyon oranı %83’e inmektedir.

7. Bunların dışında kalan diğer faktörler, örneğin “susadığını unutma” veya “yemeği tanımama” gibi faktörlerin diskriminans analizi kapsamında beslenmeye etkilerine rastlanmamıştır.

Muhtemelen bu bulgular arasında en ilginç olanları “yaş” ve “demans evresi” faktörlerinin, hastanın “destek gerekli” ve “hallediyor” şeklinde ayrılan “beslenme ihtiyacına” etkilerine rastlanmamış olmalıdır.

Belirtilen faktörlerin “beslenme ihtiyacını” belirlemede iyi bir sınıflandırıcı etken olduklarına işaret eden bir diğer durum ise, bu faktörlerde “tüm” deneklerin (96 kişi) analize dahil edilmesidir. Daha önceki analizlerde daima 15 kişinin analizden dışlandığına şahit olmuştuk.

Tablo 4.32 Diskriminas Analizine Dahil Edilen Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler

BESLENME ( ) 0= Destek gerekli, 1= Hallediyor

1= Evet var

1= Evet var

Bu üç değişkenin çift kategorili olduklarına dikkat edilmelidir. Bununla ilgili bilgi “Analiz 1” bölümünde verilmişti. Bu bilgiden hareket ederek, hesaplanan ortalama değerler şunu ifade etmektedirler:

 %50’inde “iştah kaybı” vardır.

 %27’si “yemek yediğini unutmaktadır”

 %18’i “yemek masasında uygunsuz davranmaktadır”

 %80’inde “iştah kaybı” vardır.

 %88’i “yemek yediğini unutmaktadır”

 %84’ü “yemek masasında uygunsuz davranmaktadır”

 %73’ünde “iştah kaybı” vardır.

 %74’ü “yemek yediğini unutmaktadır”

Tablo 4.33 Diskriminas Analizine Dahil Edilen Değişkenlerin Grup Istatistiği Grup İstatistiği beslenme_ikikategori Ortalama Değer Standart Sapma Geçerli Değer Ağırlıksız Ağırlıklı

Destek gerekli İŞTAH KAYBI 1,50 ,512 22 22,000

YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA 1,73 ,456 22 22,000 YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ 1,82 ,395 22 22,000

Hallediyor İŞTAH KAYBI 1,80 ,405 74 74,000

YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA 1,12 ,329 74 74,000 YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ 1,16 ,371 74 74,000

TOPLAM İŞTAH KAYBI 1,73 ,447 96 96,000

YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA 1,26 ,441 96 96,000 YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ 1,31 ,466 96 96,000

Bu sonuçlar pek çok sürprizi bir arada getirmiştir. „Mantıken“ beklenen sonuçlardan sapmaktadırlar. „Destek gerekli“ grubunda, yani beslenme konusunda bakıcı aile ferdinin yardımcı olması gereken demans hastalarında iştah kaybının, „kendi hallediyor“ grubundan %30 oranında daha düşük olduğu saptanmıştır. Desteğe ihtihyaç duyan demans hastalarının yaklaşık ‚ü „yemek yediğini unuturken“, görünüşte „hallediyor“ olan grupta bu ’dur. „Destek gerekli“ grubunun ’i „masada uygunsuz davranış“ gösterirken, „hallediyor“ grubunda bu oran %84’tür.

Aşapıdaki tablodan görüldüğü gibi Wilks-Lambda test değeri ve varyans analizlerine dayanan testler, gruplar arası istatistiksel manidar farkın üst düzeyde yüksek olduğunu göstermiştir (p<0,001).

Tablo 4.34 Diskriminans Fonksiyonunun Hesaplanması ve Analizi (Wilks’ Lambda Testi)

Grup Ortalama Değerlerinin Eşitlik Testi

Wilks-Lambda F df1 df2 Signifikans

İŞTAH KAYBI ,921 8,070 1 94 ,006

YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA ,664 47,659 1 94 ,000

YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ

,646 51,478 1 94 ,000

Değişkenlerin korelasyon matriksindeki korelasyon katsayıları yine iki grubun ortalamasından hesaplanmıştır (aşağıdaki tablo).

Tablo 4.35 Değişkenlerin Korelasyon Katsayıları

Grupların Ortak Matrisi

İŞTAH KAYBI YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ

Korelasyon İŞTAH KAYBI 1,000 ,056 -,037

YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA ,056 1,000 ,270

YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ

-,037 ,270 1,000

Grupları olabildiğince ayırmanın sağlanıp sağlanmadığı „özdeğerler“ tabosundan görülmektedir. Hesaplanan diskriminans fonksiyonu değerleri ve grup aidiyeti konusunda ne ölçüde randıman edle edildiği bu ölçüden görülebilmektedir.

Tablo 4.36 Diskriminans Fonksiyonunun Hesaplanması ve Analizi (Özdeğerler)

Özdeğerler

Fonksiyon Özdeğer Varyansın % Kümülatif % Kanonik Korelasyon

1 ,923a 100,0 100,0 ,693

a. Bu analizlde 1 kanonik diskriminans fonksiyon kullanılmıştır.

Hatırlanacağı gibi „Analiz 1“ bölümünde elde edilen korelasyon katsayısı 0,685 idi ve bunun „iyi“ olduğunu söylemiştik. Wilks-Lambda üzerinden diskriminans fonksiyonunun grup ortalama değerleri arasındaki farkın p<0,001 ile üst düzeyde manidar olmasının yanı

sıra, burada daha yüksek „özdeğer“ ve korelasyon katsayısı (0,693) elde edilmiştir. Bu ise doğru yönde hareket edildiğini göstergesidir.

Tablo 4.37 Diskriminans Fonksiyonunun Hesaplanması ve Analizi (Wilks’ Lambda Testi)

Wilks' Lambda

Fonksiyion Tetsleri Wilks-Lambda Chi-Quadrat df Signifikans

1 ,520 60,468 3 ,000

Aşağıdaki tabloda, diskriminans fonksiyonuna dahil edilen değişkenlerin, bu diskriminans fonksiyonunun standartlaştırılmış değerleriyle korelasyon düzeyi görülmektedir. Burada yine korelasyon katsayıları her grupta ayrıca hesaplanıp, ortalamaları alınmıştır.

Tablo 4.38 Diskriminans Fonksiyonunun Standartlaştırılmış Değerleri

Standartlaştırılmış kanonik diskriminans fonksiyonu katsayıları Fonksiyon 1 İŞTAH KAYBI -,316 YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA ,598 YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ ,597

Tablo 4. 39 Diskriminans Fonksiyonuna Dahil Edilen Değişkenlerin Korelasyon Düzeyi

Strüktür-Matrix Fonksiyon 1 YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ ,770 YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA ,741 İŞTAH KAYBI -,305

Diskriminans değişkenleri ve standartlaştırılmış kanonik diskriminans fonksiyonları arasındaki grupiçi ortak korelasyonlar.

Değişkenler fonksiyondaki mutlak korelasyon değerine göre sıralanmıştır.

Diskriminans fonksiyonunun standartlaştırılmamış katsayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bunlar diskriminans fonksiyonu değişkenlerinin çarpanlarıdır. Standartlaştırılmış katsayılar, standartlaştırılmış olan değişken değerleriyle ilişkilidir (z-Transfoımasyonu).

Tablo 4.40 Diskriminans Fonksiyonunun Standartlaştırılmış Katsayıları

Kanonik Diskriminans fonksiyonu katsayıları Funktion 1 İŞTAH KAYBI -,734 YEMEK YEDİĞİNİ UNUTMA 1,655 YEMEK MASASINDA UYGUNSUZ DAVRANIŞ 1,586 (Sabit) -2,899 Standartlaştırılmamış katsayılar

İki grup için hesaplanan diskriminans fonksiyonunun ortalama değerlerini aşağıdaki tablodan görmek mümkündür:

Tablo 4. 41 Diskriminans Fonksiyonunun Ortalama Değerlerini

Grup ağırlık merkezleri (sentroid) fonksiyonları beslenme_ikikate gori Funktion 1 Destek gerekli 1,743 Hallediyor -,518

Grup ortalama değerine göre değerlendirilen

standartlaştırılmamış kanonik diskriminans fonksiyonları

Diskriminans fonksiyonuna ait değerlerin dağılımını aşağıdaki histogramlardan görmekteyiz. İlk grubun (destek gerekli) değerleri sağa, ikinci grubun (hallediyor) sola meyilli olduğunu tespit etmekle kalmıyor, aynı zamanda hedeflenen ayrımın gayet iyi bir şekilde gerçekleştiği de dikkatimizden kaçmıyor.

Şekil 4.11 Diskriminans Fonksiyonuna Ait Değerlerin Histogramları

Tablo 4.42 Diskriminans Analizi Öngörüsü Klasifikasyon Sonuçları

Klasifikasyon Sonuçlarıa

beslenme_ikikategori

Tahmin Edilen Grup Aidiyeti

Toplam Destek gerekli Hallediyor

Orijinal Sayı DESTEK GEREKLİ 17 5 22

HALLEDİYOR 4 70 74

% DESTEK GEREKLİ 77,3 22,7 100,0

HALLEDİYOR 5,4 94,6 100,0

Ayrım işleminde isabet olasılığı %90,6’dır. Bu ise elde çok iyi bir sonuçtur. Orijinal dağılımda “destek gerekli” 22 kişinin 17’sinin “destek gerekli” grubuna; 5’inin „hallediyor“ grubuna ait oldukları kabul edilmiştir. Orijinal dağılımda “hallediyor” grubuna ait 74 kişiden 4’ü “destek gerekli” grubuna; 70’i ise “hallediyor” grubunda kabul edilmiştir.

4.3 Demans Hastaları