Bu kısımda öncelikle bulgular ardından tartışma sunulmuştur.
Bulgular
Montessori eğitimine devam eden çocukların öz düzenleme becerilerine etkisinin belirlenmesi amacıyla yapılan araştırmadan elde edilen bulgular çizelgeler ve şekiller halinde sunulmuş ve tartışılmıştır.
Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği’ne ilişkin öntest ve sontest toplam puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin “Mann Whitney U testi” sonuçları Çizelge 4.1 ve Çizelge 4.2’de sunulmuştur.
Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Dikkat/Dürtü Kontrolü alt boyutunda öntest ve sontest puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin “Mann Whitney U testi” sonuçları Çizelge 4.3 ve Çizelge 4.4’te sunulmuştur.
Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunda öntest ve sontest puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin “Mann Whitney U testi” sonuçları Çizelge 4.5 ve Çizelge 4.6’da sunulmuştur.
Deney grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği toplam puan, Dikkat/Dürtü Kontrolü ve Olumlu Duygu alt boyutlarında öntest ve sontest puan karşılaştırmalarına ilişkin “Wilcoxon İşaretli Sıralar testi” sonuçları Çizelge 4.7, Çizelge 4.8 ve Çizelge 4.9’da sunulmuştur.
Kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği toplam puan, Dikkat/Dürtü Kontrolü ve Olumlu Duygu alt boyutlarında öntest ve sontest puan karşılaştırmalarına ilişkin “Wilcoxon İşaretli Sıralar testi” sonuçları Çizelge 4.10, Çizelge 4.11 ve Çizelge 4.12’de sunulmuştur.
Çizelge 4.1. Deney ve Kontrol Grubundaki Çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Öntest Toplam Puanlarının Karşılaştırılmasına İlişkin Mann Whitney U Testi Sonuçları
Çizelge 4.1 incelendiğinde deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği öntest toplam puanları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir.
Çizelge 4.2. Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği sontest toplam puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin Mann Whitney U testi sonuçları
*p<.05
n X̄ ss Sıra
Ortalaması
Sıra
Toplamı U z p
Deney Grubu 62 33.54 9.02 56.54 3505.5
1552.5 -.50
9 .611
Kontrol Grubu 53 34.84 7.05 59.71 3164.5
Toplam 115
n X̄ ss Sıra
Ortalaması
Sıra
Toplamı U z p
Deney Grubu 55 37.16 6.37
60.38 3321
1134 -1.992 . 046
*
Kontrol Grubu 53 34.75 6.70 48.40 2565
Toplam 108
Öntest30 Sontest 32
34 36 38
Deney Kontrol
Şekil 4.1. Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği öntest ve sontest toplam puanları
Çizelge 4.2’de görüldüğü gibi deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği sontest toplam puanları arasında deney grubu lehinde anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir.
Söz konusu bulgular, Montessori eğitiminin öz düzenleme becerileri üzerinde olumlu etkisi olduğunu göstermektedir.
Çizelge 4.3. Deney ve Kontrol Grubundaki Çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Dikkat/Dürtü Kontrolü Alt Boyutunda Öntest Puanlarının Karşılaştırılmasına İlişkin Mann Whitney U Testi Sonuçları
Çizelge 4.3 incelendiğinde, toplam puanlara benzer şekilde deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Dikkat/Dürtü Kontrolü alt boyutunun öntest puanları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir.
Çizelge 4.4. Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Dikkat/Dürtü Kontrolü alt boyutunda sontest puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin Mann Whitney U testi sonuçları
**p<.001
Şekil 4.2.
48
n X̄ ss Sıra
Ortalaması
Sıra
Toplamı U z p
Deney Grubu 62 22.5 7.35 57.76 3581
1628 -.08
4 .933
Kontrol Grubu 53 23.09 5.96 58.28 3089
Toplam 115
n X̄ ss Sıra
Ortalaması
Sıra
Toplamı U z p
Deney Grubu 55 26.27 5.18 64.93 3571
884 -3.553 .
000**
Kontrol Grubu 53 22.88 5.93 43.68 2315
Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Dikkat/Dürtü Kontrolü alt boyutunda öntest ve sontest puanları
Çizelge 4.4 incelendiğinde toplam puana benzer şekilde, deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Dikkat/Dürtü kontrolü alt boyutunda aldıkları puanlar karşılaştırıldığında puanlar arasında deney grubu lehine anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. Bu durum da “dikkatin polarizasyonunun” önemli kavramsallaştırmalarından birini oluşturduğu Montessori Eğitiminin dikkati düzenleme üzerinde olumlu etkisi olduğunu göstermektedir.
Çizelge 4.5. Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunda öntest puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin Mann Whitney U testi sonuçları
Çizelge 4.5 incelendiğinde, toplam puanlara benzer şekilde deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunun öntest puanları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir.
Çizelge 4.6. Deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunda sontest puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin Mann Whitney U testi sonuçları
Şekil 4.3.
Deney ve
n X̄ ss Sıra
Ortalaması
Sıra
Toplamı U z p
Deney Grubu 62 11.04 4.14 56.5 3503
1550 -.52
4 .60
Kontrol Grubu 53 11.75 2.96 59.75 3167
Toplam 115
n X̄ ss Sıra
Ortalaması
Sıra
Toplamı U z p
Deney Grubu 55 10.89 3.65 50.76 2792 1252 -1.268 .205
Kontrol Grubu 53 11.86 3.01 58.38 3094
kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunda öntest ve sontest puanları
Çizelge 4.6 incelendiğinde, deney ve kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunda aldıkları sontest puanları karşılaştırıldığında, toplam puan ve Dikkat/Dürtü Kontrolü alt boyutundan anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir.
Çizelge 4.7. Deney grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği öntest ve sontest toplam puanlarının karşılaştırmalarına ilişkin Wilcoxon İşaretli Sıralar testi sonuçları
OÖDÖ Toplam Puanı
Öntest Son Test
X̄ Ss X̄ ss
33.54 9.02 37.16 6.37
N Sıra
Ortalaması
Sıra
Toplamı z p
Negatif Sıralar 16 24 384 -3.089 .002*
Pozitif Sıralar 38 28.97 1101
Eşit 1
Toplam 55
*p<.05
Deney grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği’nden öntest ve sontest olarak aldıkları toplam puanlar kendi içinde karşılaştırıldığında sontestler lehine anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. Bu durum da Montessori eğitiminin öz düzenleme becerileri üzerinde olumlu bir etkisinin olduğunu göstermektedir.
Çizelge 4.8. Deney grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Dikkat/Dürtü alt boyutunda öntest ve sontest puanlarının karşılaştırmalarına ilişkin Wilcoxon İşaretli Sıralar testi sonuçları
*p<.001
Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği toplam puanlarına benzer şekilde deney grubundaki çocukların OÖDÖ
Dikkat/Dürtü Kontrolü Puanı
Öntest Son Test
X̄ ss X̄ ss
22.50 7.35 26.27 5.18
n Sıra
Ortalaması Sıra Toplamı z p
Negatif Sıralar 14 17.36 243 -3.942 .000**
Pozitif Sıralar 37 29.27 1083
Eşit 4
Toplam 55
ölçeğin Dikkat/Dürtü Kontrolü alt boyutunda da öntest ve sontest puanları arasında anlamlı bir fark olduğu Çizelge 4.8’de görülmektedir.
Çizelge 4.9. Deney grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunda öntest ve sontest puanlarının karşılaştırmalarına ilişkin Wilcoxon İşaretli Sıralar testi sonuçları
Toplam ve Dikkat/Dürtü Kontrolü boyutundan farklı olarak, deney grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunda öntest ve sontest puanları arasında anlamlı bir
OÖDÖ Olumlu Duygu
Puanı
Öntest Son Test
X̄ ss X̄ ss
11.04 4.14 10.89 3.65
N Sıra
Ortalaması Sıra Toplamı Z p
Negatif Sıralar 29 23.22 673.5 -.099 .921
Pozitif Sıralar 22 29.66 652.50
Eşit 4
Toplam 55
farklılık bulunmamaktadır.
Çizelge 4.10. Kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği öntest ve sontest toplam puanlarının karşılaştırmalarına ilişkin Wilcoxon İşaretli Sıralar testi sonuçları
Deney grubundaki çocuklardan farklı olarak kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme OÖDÖ Toplam
Puan
Öntest Son Test
X̄ ss X̄ ss
34.84 7.05 34.75 6.70
N Sıra
Ortalaması Sıra Toplamı Z p
Negatif Sıralar 10 10.05 100.5 -.668 .504
Pozitif Sıralar 8 8.81 70.5
Eşit 35
Toplam 53
Ölçeği’den aldıkları öntest ve sontest toplam puanları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı Çizelge 4.10’da görülmektedir.
Çizelge 4.11. Kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Dikkat/Dürtü alt boyutunda öntest ve sontest puanlarının karşılaştırmalarına ilişkin Wilcoxon İşaretli Sıralar testi sonuçları
Çizelge 4.11
incelendiğinde kontrol grubundaki çocukların toplam puandaki duruma benzer şekilde Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği’nin Dikkat/Dürtü alt boyutunda da puanları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir.
OÖDÖ Dikkat/Dürtü
Kontrolü Puanı
Öntest Son Test
X̄ ss X̄ ss
23.09 5.96 22.88 5.93
N Sıra
Ortalaması Sıra Toplamı Z p
Negatif Sıralar 12 10.05 126 -1.277 .201
Pozitif Sıralar 7 9.14 64
Eşit 34
Toplam 53
Çizelge 4.12. Kontrol grubundaki çocukların Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği Olumlu Duygu alt boyutunda öntest ve sontest puanlarının karşılaştırmalarına ilişkin Wilcoxon İşaretli Sıralar testi sonuçları
Çizelge 4.11 ve 4.12 incelendiğinde kontrol grubundaki çocukların toplam puandaki duruma benzer şekilde Okul Öncesi Öz Düzenleme Ölçeği’nin Olumlu Duygu alt boyutunda da puanlar arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir.
Tartışma
Maria Montessori, eğitim yaklaşımını, çocuğu merkeze alan felsefe ile oluşturmuştur. Eğitime çocuk merkezli bir yaklaşım geliştirirken, her çocuğun bir birey olarak yetişkinin desteği olmaksızın özgür kalmasına fırsat veren bir ortam düzenlemiş ve bu ortamı gelişimsel yaklaşımla planlamıştır
OÖDÖ Olumlu Duygu
Puan
Öntest Son Test
X̄ ss X̄ ss
11.75 2.96 11.86 3.01
N Sıra
Ortalaması Sıra Toplamı Z p
Negatif Sıralar 5 4 20 -.312 .755
Pozitif Sıralar 4 6.25 25
Eşit 44
Toplam 53
(Montessori, 1999; Toran ve Temel, 2013).Çocuğun ihtiyaçlarına ve gelişim özelliklerine uygun hazırlanmış sakin bir ortamda, çocukların davranış biçimlendirilmesi, bağımsızlık kazanması, öz bakım becerileri ile özgüven duygularını geliştirmesine çalışmalar yoluyla destek vermiştir (Lillard, 2013). Montessori eğitim yaklaşımı, öğrenme isteğine önem veren ve bu isteğini uygulayarak öğrenme fırsatı sağlayan bir yaklaşımdır (Oğuz ve Köksal Akyol, 2006). Bu yaklaşımın felsefesinde yer alan disiplin, çocuğun kendi içsel motivasyonuna vurgu yapmaktadır. Aynı zamanda fesefesinde yer alan düzen, öz disiplin, irade ve özgürlük de öğrenme motivasyonunun önemine vurgu yapmaktadır (Wilbrandt, 2009). Kısaca Montessori yaklaşımının bu özellikleri ile çocuklar için öz düzenleme becerilerinin temeline destek olabilecek özellikte bir eğitim programı özelliği taşıdığı söylenebilir.
Bireylerin doğuştan sahip oldukları ve çevresel uyaranlara verdikleri tepkilerin kontrol edilmesi; dürtü, duygu ve davranışları düzenleme becerisi ve bunları değiştirmek için sahip olduğu kapasite öz düzenleme olarak tanımlanmaktadır (Baumeister ve Vohs, 2007; Rudasill ve Rimm-Kaufman 2009;
Veijalainen, Reunamo, ve Alijoki, 2017). Bodrova ve Leong (2008) çocukların öz düzenleme becerilerini arttırmak için okul öncesi öğretmenlerine yönelik dört strateji üzerinde durmaktadır. Bu stratejiler aşağıda sıralanmıştır:
Birinci strateji: Sadece öz düzenleme konusunda sorun yaşadığı düşünülenlere değil tüm sınıfa öz düzenlemeyi öğretmek,
İkinci strateji: Çocukların belirli bir davranış kurallarını uygulamaya koymaları ve bu kuralları yeni durumlarda uygulayabilmeleri için fırsatlar yaratmak,
Üçüncü strateji: Çocuklara öz düzenleme becerilerini hatırlatıcı görsel ve somut materyaller sunmak,
Dördüncü strateji: Oyun ve oyunları programın önemli bir parçası haline getirmektir.
Bu stratejiler çocuklarda öz düzenleme becerilerinin geliştirilebileceğini (Whitebread ve Basilio, 2012)ve özellikle de birinci ve üçüncü stratejilerin yukarıda özelliklerini belirtilen Montessori yaklaşımını hatırlattığı ve bu yaklaşımın öz düzenleme becerilerinde etkili olabileceği düşüncesini doğurduğu söylenebilir. Çocuklarda öz düzenlemeyi geliştirmek için uygulanmış olan eğitim programlarının çocuklarda öz düzenleme becerilerini etkilediği görülmüştür (Fuhs, Farran ve Nesbitt, 2013; Keleş, 2014; Sezgin; 2016; Kıyaker, 2017; Liman, 2017). Bu çalışmalar öz düzenleme becerilerinin gelişiminde farklı eğitim programları ve uygulamaların etkisini göstermesi açısından önem taşımaktır. Montessori eğitimi birçok açıdan çocuğun gelişimine katkı sağladığı gibi öz düzenlemede de önemli fırsatlar sunduğuna yönelik bir program olmasından dolayı dikkati çekmiştir. Ervin, Wash ve Mekke (2010), montessori eğitimi alan ve almayan çocukları öz düzenleme açısından karşılaştırdıkları
çalışma sonucunda montessori eğitiminin öz düzenleme üzerinde etkili olduğunu belirlemişlerdir. Bu çalışma sonuçları da Montessori eğitim programının çocukların öz düzenleme ölçeğininn dikkat/dürtü kontrolü alt boyutu ve toplam öz düzenleme puanında etkili olduğunu göstermektedir. Beyin ile ilgili özelliklede iki –yedi yaş arasında yapılan çalışmalar incelendiğinde; bu yaş grubu çocukların öz düzenleme becerilerinde çevresel uyarıcılara vurgu yapılmaktadır (Rothbart, Ellis ve Posner, 2004). Bu çalışmada bu yaşlarda beyindeki bu ağın gelişmesine destek olabilecek Montessori eğitim programının öz düzenleme üzerinde etkili olduğunun göstergesi olarak yorumlanabilir. Ayrıca Aral ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilen (2015) araştırmada Montessori eğitiminin çocukların gelişimi üzerinde etkili olduğu belirtilmiş olup, tüm gelişim alanlarının öz düzenlemeye olumlu yansıyabileceği düşünüldüğünde Montessori eğitiminin başarısının bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Ayrıca Aral ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilen (2015) çalışma bu çalışma sonuçlarını destekler nitelikte bir çalışmadır. Castellanos (2002) araştırmasında da, Montessori eğitimi alan ve almayan çocukların benlik saygısı, öz-yeterlik ve prososyal becerileri ele almış ve çalışma sonucunda monteesori eğitiminin çocukların benlik saygısı, öz-yeterlik ve prososyal becerileri üzerinde etkili olduğunu bulmuştur.
Bilindiği gibi öz düzenlemende iki boyuttan bahsedilmekte olup, bu boyutların biri dürtü ve dikkat diğeri ise olumlu duyguları ifade etme olarak tanımlanmaktadır (Fındık Tanrıbuyurdu ve Güler Yıldız, 2014).Öz düzenleme becerisine sahip çocuklar hazlarını erteleyebilirler ve eylemlerinin olası sonuçlarını düşünerek ve ani dürtülerini alternatif çözümlerini göz önüne alarak bastırabilirler (Bodrova ve Leong, 2008). Montessori yaklaşımında da önemli bir özellik olan dikkatin polarizasyonu-konsantrasyon(odaklanma) dikkat ve dürtüler için önemli bir yer tutabileceği söylenebilir. Bir iş ile uğraşırken dikkati toplayabilme, yoğunlaşma ve sürdürme dikkatin polarizasyonu olarak ifade edilir.
Bu özellik çocuğun kendini, zihnini, düşüncelerini oluşturmasının temelidir (Poussin, 2015). Başka bir ifade ile Montessori yaklaşımında dikkat gösterme, odaklanma bir irade eğitimidir ve bu yaklaşım irade eğitimini temel alır (Eissler, 2014; Montessori, 2015). Bu nedenle bu çalışmada montessori eğitim programı çocukların öz düzenleme ölçeğinin dikkat/dürtü kontrolü alt boyutunda etki yarattığı düşünülmektedir. Lillard (2011) Montessori eğitim programı ile dikkati destekleyici uygulamalar yaptığı çalışmada arasında ilişkiyi ele aldığı çalışmasında Montessori eğitimi ile dikkat destekleyici uygulamalar arasında ilişkinin bulunduğunu; Lillard ve arkadaşları (2017) ise montessori eğitim ve dikkat destekleyici eğitim programını ele aldıkları çalışmada ise her iki eğitimin de yoğunlaşma ve olumlu ilişkilere destek sağladığını ortaya koymuşlardır.