Almanya

a. Genel olarak

Almanya’da kural olarak bir kimsenin adli bir suç nedeni ile yakalanması için resmen bir mahkeme kararı gerekir. Ancak polis, kişinin suç işlediğinden şüphe ediyorsa geçici olarak mahkeme kararı olmadan da tutabilir. Her iki durumda da kişi gecikme olmaksızın bir hâkim önüne çıkarılmak zorundadır. Bu süre, kişinin yakalandığı tarihten en geç bir gün sonraya bırakılabilir58.

54

ŞAHĐN, Cumhur; “Polis Tarafından Yapılan Sanık Sorgusunun Mukayeseli Hukukta Düzenlenişi”, SÜHFD, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda Yapılan Son Değişiklikler Sempozyumu Özel Sayısı, 1994, C.4, S.1–2, s.75.

55

ŞAHĐN, “Mukayeseli Hukukta”, s.75. 56

ŞAHĐN, “Mukayeseli Hukukta”, s.81. 57

ŞAHĐN, “Mukayeseli Hukukta”, s.80,81. 58

Polis bir kimseyi hâkim kararı olmaksızın yakalandığı günden ertesi günün sonuna kadar tutabilir. Pratikte bu süre en fazla 47 saate kadar sürebilir59. Bu sürede kişi polis tarafından yasal hakları kısıtlanmaksızın sorguya çekilir. Kişi gözaltı bitimi olan ertesi günün sonuna kadar sorgulanmamış ise buna son verilir60. Alman Hukukunda gözaltı süresi bakımından ferdi suç toplu suç ayrımı yapılmamıştır (StPO m.128/1)61.

b. Yakalama Koşulları

Yakalamanın söz konusu olabilmesi için, hâkimden tutuklama kararı alınıncaya kadar gecikme tehlikesi olması ve böylece zamanında alınamayan tutuklama kararının yerine getirilememesi ihtimali bulunması gerekir. Savcılık ve zabıta memurları dışında herkes de meşhut suç halinde görülen veya izlenen kişiyi yakalayabilirler. Meşhut suç halinde, suçun faili adını söyler fakat kimlik ibraz edemezse, kimliği saptanmış sayılamaz ve yakalama şartı oluşur62. Yakalanan kişinin kimliğinin tespit edilmesi konusundaki yetki StPO 163 b/1 uyarınca sadece polis ve savcıya aittir63. Alman Ceza Kanununun 14 yaşından küçüklerin ceza ehliyetinin olmadığını belirten 19. maddesi ve Alman Genç Muhakemesi Kanununun m.1/III gereğince 14 yaşından küçüklerin gözaltına alınmaları mümkün değildir64.

59

H LEIGH, Leonard-ZEDNER, Lucia; A Report on the Administration of Criminal Justine in the Pre- Trial phase in France and Germany, London, 1992, s.31. Akt. ŞAHĐN, s.60.

60

H LEIGH-ZEDNER, s.31. Akt.ŞAHĐN, s.60. 61

StPO m. 128: Hâkim önüne götürme

Yakalanan tekrar serbest bırakılmadığı takdirde, geciktirilmeden en geç yakalamayı takip eden günün ertesi günü yakalama işleminin gerçekleşmiş bulunduğu çevredeki asliye mahkemesi yanındaki hâkim önüne çıkarılmalıdır. Hâkim, önüne getirileni 115. maddenin üçüncü fıkrası uyarınca sorguya çeker (m.128/1). Hâkim yakalamayı haklı bulmaz veya sebeplerinin ortadan kalkmış olduğunu kabul ederse, serbest bırakılmasını emreder. Aksi takdirde, savcılığın isteği üzerine veya bir savcıya erişme imkânı yoksa resen bir tutuklama kararı veya bir hastaneye yatırma kararı verir. 115. maddenin dördüncü fıkrası burada da uygulanır (128/2).

StPO m. 129: Kamu davası açılmasından sonra hâkim önüne götürme

Yakalanan hakkında evvelce kamu davası açılmışsa, yakalanan ya derhal veya ilk önüne çıkarıldığı hâkimin emri ile yetkili mahkeme önüne götürülür; bu mahkeme en geç yakalamanın gerçekleşmiş olduğu günün ertesi gününde yakalananın serbest bırakılması, tutuklanması veya geçici olarak hastaneye yatırılması hakkında bir karar vermelidir (m.129). ĐÇEL, Kayıhan- YENĐSEY, Feridun; Ceza Kanunları TCK, CĐK, CMUK, 7. B, Đstanbul, 1995, s.1288.

62

CENTEL, s.183. 63

YENĐSEY, Feridun; Đnsan Hakları Açısından Arama, El Koyma, Yakalama ve Đfade Alma, Ankara, 1995, s.93.

64

c. Gözaltına Almadan Vazgeçme

Alman hukukunda suç eğer hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektirmeyen bir cürüm ise yakalama yapılamaz. Ayrıca para cezası ve muhtemel yargılama giderleri bakımından teminat gösterildiği takdirde (StPO 116 a) geniş anlamda sanığın yakalanması hukuka aykırıdır (m.127 a)65. Ülkede hafif bir suç işleyen yabancıların, muhtemel para cezası ile yargılama giderleri için teminat göstermeleri durumunda gözaltına almadan vazgeçilebilir66. Ancak bunun için kişinin ülkede ikametgâh sahibi olmaması gerekir. Ayrıca olayda kaçma tehlikesi nedeni ile tutuklama emri verebilme şartları bulunmamalıdır. Ayrıca suçun karşılığı özgürlüğü bağlayıcı ceza olmamalıdır67.

d. Yakalanan Kişinin Hakları

Alman Hukukunda yakalanan kişinin hakları 136. maddede gösterilmiştir68. Şüphelilere yakalandıkları zaman ne ile suçlandıklarını gösteren bir yakalama belgesi verilir. Polis tarafından gerçekleştirilecek ilk dinlemede kişiye sorulan sorulara cevap vermeyi reddetme ve sessiz kalma hakkı olduğu bildirilir69. Kişinin akrabası veya yine kendisi tarafından seçilecek bir kimseye yakalandığını bildirmek hakkı vardır. Ancak polisin bu konuda yasal bir zorunluluğu yoktur70.

65

YENĐSEY, Arama El Koyma, s.99. 66

StPO m. 127 a: Yakalama Đşleminin yapılamayacağı haller: Bu kanunun uygulama alanı içinde sanığın sabit ikametgahı veya kaldığı yer yoksa ve sadece kaçma tehlikesinden dolayı tutuklama kararı verilmesi şartları gerçekleşmişse bakılır: Eğer sanığın eyleminden dolayı hürriyeti bağlayıcı cezaya hükmedilmesi veya hürriyeti kısıtlayıcı bir emniyet tedbirine hükmedilmesi beklenmiyorsa ya da sanık hükmedilmesi beklenen para cezası ve yargılama giderleri için uygun bir teminat göstermesi halinde yakalamanın emredilmesinden veya tedbirin devam etmesine karar verilmesinden sarfı nazar edilebilir. ĐÇEL- YENĐSEY, Ceza Kanunları, s.1288.

67

CENTEL, s.205. 68

StPO m. 136: Đlk defa sorgu: Đlk defa sorguya çekilen şüpheliye, sorgusunun başlangıcında kendisine isnat edilen suç ve söz konusu olan ceza hükümleri açıklanmalıdır. Şüpheliye isnat hakkında açıklamada bulunmasının veya olay hakkında hiçbir şey söylememesinin ve her zaman, hatta sorguya çekilmesinden önce dahi kendisi tarafından seçilecek bir müdafie danışmasının, kanuni hakkı olduğu söylenerek uyarılmalıdır. Ayrıca, şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını talep edebileceği öğretilmelidir. Şartların elverdiği hallerde, sanık yazılı olarak açıklamada bulunabileceği konusunda da uyarılmalıdır (136/1). Sorguda şüpheliye kendisi aleyhine mevcut olan şüphe sebeplerini ortadan kaldırıcı ve lehine olan olayları ileri sürme imkânı verilmelidir (136/2). Şüphelinin ilk defa sorguya çekilmesi sırasında şahsi halleri hakkındaki bilgilerin öğrenilmesine dikkat sarf edilmelidir (136/3). ĐÇEL- YENĐSEY, Ceza Kanunları, s.1289.

69

Alman Hukukunda 1964 yılında yapılan değişiklik ile sanık sıfatıyla poliste ilk defa ifade alma öncesinde “isnadın açıklanması” (m.163 a/4 c.1) ve daha sonrada “isnat hakkında açıklama yapmak veya olayla ilgili olarak hiçbir şey söylememek ve her zaman hatta ifade vermeden önce seçeceği bir müdafie başvurma haklarına bulunduğunun öğretilmesi” zorunlu hale getirilmiştir (m.136/1). Đfade alma sırasında kişiye yasak sorgu yöntemleri de uygulanamayacaktır (m.136 a).

70