Alman Patent Sisteminde EĢdeğer Uygulaması a Tarihsel Süreç

1877 yılında kabul edilen Alman Patent Kanunu’nda çevresel istem teorisi uygulanmakta olup, henüz “eşdeğer” kavramı benimsenmemiştir241_{. Sistem uygulandıkça Mahkemeler yalnızca} lâfzî karşılaştırmaların yeterli olmadığını fark ederek, gizli ihlalleri tespit amacıyla “buluş basamağı” koşuluna başvurmaktadırlar. Tartışma konusu buluşların bağımsız bir korumayı hak edecek derede “değişiklik-modifikasyon” taşıyıp taşımadığı sorgulanmaktadır.

19. yüzyılın sonlarına doğru, uygulamada patent tarafından sağlanan koruma kapsamının açık ve belirgin eşdeğer unsurları da kapsadığı kural olarak kabul edilmiştir242_{. Tekniğin bilinen} durumu bu tip bir genişletmeye engel olmadıkça açık ve belirgin olmak kaydıyla eşdeğer unsurlar koruma sahasına dâhil edilmiştir243. Bu ara dönemde Mahkemeler “ihlal” değerlendirmelerini “buluş basamağı” üzerinde yoğunlaştırmış ve istemleri sorgulama eğilimi giderek azalmıştır.

20.yüzyılda, patent koruma kapsamı çerçevesinde eşdeğer kavramına dayanan yeni bir teori ortaya çıkmıştır. İşbu teori çerçevesinde patent tarafından sağlanan korumanın kapsamı ikiye ayrılmaktadır244

.

Patent Ofisi tarafından tanımlanan ve incelenen esas konu - subject matter

Esas konu dışında kalan ve Mahkeme’nin bağımsız olarak tanımlayabileceği koruma kapsamı

240

Takenaka, “ Extent of Patent Protection in USA, German and Japon ”, s.141-142. 241

Takenaka, “ Extent of Patent Protection in USA, German and Japon” , s.141–142. 242

Takenaka, “ Extent of Patent Protection in USA, German and Japon ”, s. 141–142. 243

Dr. Paul Tauchner, “The Principles of the Doctrine of Equivalence in Germany” , s.2, http://www.vossiusandpartner.com/pdf/pdf_34.pdf?PHPSESSID ( Nisan 2007).

244

Söz konusu yeni teoriyi uygulayan Alman Mahkemelerinin verdiği kararlar çerçevesinde sistem; çevresel istem sisteminden merkezi istem sistemine doğru kaymaya başlamıştır. Bu ara dönemde Mahkemeler eşdeğer istemi tespit etmek amacıyla “aynı teknik çözüm” kıstasını kullanmaktadır. Aynı çözüm ilkesini benimsemiş tek bir unsur bulunması halinde bunu eşdeğer olarak kabul etmeye ve patentin ihlal edildiğine karar vermektedir. Ayrıca aynı çözüm ilkesi yalnızca istemler değil tarifname ve desenler kapsamında da incelenmektedir.

Zaman içinde özellikle liberal kanadın baskısı sonucunda Alman Federal Mahkemesi ( Bundesgerichtshof ) tarafından patent koruma sahası iki değil üç bölüme ayrılmıştır245.

Buluşun esas konusuna ilişkin istem metni ile sınırlı koruma Buluşun tartışmasız eşdeğerini kapsayan koruma

Diğer tartışmalı eşdeğerleri veya genel yaratıcı kavramı kapsayan koruma

Buluşun tartışmasız eşdeğerinin belirlenmesinde teknikte uzman kişinin değerlendirmesi referans alındı. Teknikte uzman kişi tarafından, buluşun istemde yer alan unsuru ile eşdeğer olduğu iddia edilen yer değiştirebiliyorsa ve aynı işlev ve sonuç elde edilebiliyorsa kesin eşdeğer oldukları kabul edilmiştir ( produces the same function and effect ).

Üçüncü sırada yer alan koruma söz konusu olduğunda ise aşağıdaki kıstasları karşılayan “eşdeğerler” koruma sahasına dâhil edildiler246

.

i. İkame edilen unsur teknikte uzman kişi tarafından açıkça biliniyor mu?

ii. Genel yaratıcı kavramdan tümdengelim yöntemiyle çıkarımda bulunarak söz konusu unsura ulaşılabiliyor mu?

iii. Genel yaratıcı fikir patent için gerekli tüm koşulları yerine getiriyor mu?

Kesin eşdeğerlerin incelenmesinde Patent Ofisi, diğer eşdeğerlerin incelenmesinde ise Mahkemeler yetkiliydi. Eşdeğerler arasındaki böyle bir teorik ayrım uygulamada sorunlara yol açmış ve ciddi eleştirilerle karşılaşmıştır247_{. Sonuçta iki eşdeğer ayrımına son verilmiştir.}

b- Bugünkü Durum

1981 yılında Alman Patent sistemi baştanbaşa değiştirilmiştir248

. Alman Patent Kanunu249 Paragraf 14 çerçevesinde “istemler, patent tarafından sağlanan korumanın kapsamını belirler” kuralı yanısıra Mahkemeler istem terimlerini yorumlamak üzere tarifnamedeki tasvir ve desenlerden faydalanabilmektedir250. Yasa değişikliği ile getirilen bu kural Alman Patent sistemine ünlü Formstein kararı ile de yerleşmiştir.

245

Saburo Moriwaki, “Study on Patent Claim Interpretation (II),”Institute of Intellectual Property Bulletin,

2003, s.61-62, http://www.iip.or.jp/e/summary/pdf/detail2002/e14_07.pdf ( Nisan 2007).

246

Takenaka,“ Extent of Patent Protection in USA, German and Japon ”, s.142. 247

Takenaka, “ Extent of Patent Protection in USA, German and Japon”, s.143. 248

Takenaka, “ Extent of Patent Protection in USA, German and Japon ”, s.143–144. 249

Alman Patent Kanunu’ ndaki patent korumasının sınırlarını belirlemeye yönelik diğer hükümleri için bkz. Ayşe Odman, “ Fikri Mülkiyet Hukuku ile Rekabet Hukukunun Teknolojik Yeniliklerin Teşvikindeki Rolü ”, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2002 .

250

c- Formstein Davası – Formstein Savunması

Olayda; ehemmiyetli ve sağlam drenaj sistemine elverişli, yağmur sularının her hava koşulunda uygun şekilde boşaltılmasını sağlayan sokak yüzeyine yerleştirilen kalıplanmış kaldırım taşlarının patentlenmesi söz konusudur251_{. Patent hakkını ihlal ettiği iddia edilen} uyuşmazlık konusu istem kalıplanmış kaldırım taşlarına ilişkin değildir ancak bunun yerine küp veya tuğla şeklinde ve bilinen şekillerde bilinen kaldırım taşlarına ilişkindir. Patent sahibi patentten doğan hakkının ihlal edildiğini iddia etmektedir çünkü davalı verilen patentle korunan kullanım şeklinin aynısını uygulamaktadır. İstinaf Mahkemesi ( Oberlandesgericht ) ve Yüksek Mahkeme ( BGH ), iki yargı makamı da patent hakkına tecavüz olmadığına hükmetmiştir252

.

Verdiği hükmü BGH “1978’den beri yürürlükte olan hukuki sistemin aksine, patent istemleri bugün yalnızca başlangıç noktası değil fakat daha çok koruma sahasının belirlenmesinde asli kaynaktır” ve “ Patentin koruma sahası kelimelerin belirli anlamlarından fazlasını kuşatır” ifadesine yer vermektedir.

Bu hüküm patent koruma sahasının lâfzî anlamın ötesinde bir alanı kapsadığı fikrinin Almanya’da açıkça ifade edildiği ve eşdeğer doktrin uygulamalarına alt yapı hazırlayan ilk karardır. Ayrıca bu kararın ardından Alman Patent Hukuku’nda bu tip uyuşmazlıklarda “açık ihlal savunması” Formstein savunması olarak anılmaktadır253

.

Alman patent sisteminde ise bugün patent ihlallerinin tespitinde lâfzî incelemenin ardından eşdeğer unsurların araştırılması yöntemi de kabul edilmekte ve yeniden iki ayrı eşdeğer tipi çerçevesinde uygulanmaktadır. Ancak aradaki ayrım kararlar vasıtasıyla aydınlanmış ve belirlenmiştir. İki unsurun eşdeğer olup olmadığı ise halen “aynı işlev” “aynı sonuç” kıstasları temel alınarak “teknik çözüm” ilkesi çerçevesinde değerlendirilmektedir.

Örneğin çok tartışılan Epilady dosyasında Alman Mahkemesi iki basamakta soruya yanıt aramıştır254

:

1) Patent istemlerinde açıklanan işlevsel özelliklerin teknik problemin çözümü olarak eriştiği sonuç ile eşdeğer olduğu iddia edilen unsurun yerine getirdiği işlevin sonucu aynı mı? Bu durum teknikte uzman kişi için açık ve anlaşılır mı?

2) Bu durum yalnızca istemlerden faydalanarak teknikte uzman kişi tarafından tespit edilebiliyor mu?

251

Moulded Curbstone (Formstein) Case, BGH, 29 Nisan 1986, 18 IIC 795/1987 için bkz. Takenaka, “Doctrine

of Equivalents in Japan”, CASRIP, Symposium No:6, s.129,

http://www.law.washington.edu/casrip/Symposium/Number6/Takenaka.pdf ( Mayıs 2007). 252

Philippe Mueller, “Scope of Protection of Patents in the UK and Germany”, The Berkeley Electronic Pres, s.1, http://www.bepress.com/ndsip/reports/artl ( Nisan 2007).

253

Mueller, a.g.m. s.1, http://www.bepress.com/ndsip/reports/artl .

254 _{Franzosi, “Three european cases on equivalence. Will Europe adopt catnic?”, s.1,} http://www.franzosi.com/english/article/legals08.htm .

Mahkeme görüşünü şu şekilde ifade etmektedir255 :

“Eğer teknikte uzman kişi kendi teknik bilgi ve deneyimiyle, mevcut başvuruyu-buluşu ihlal ettiği iddia edilen buluşta kullanılan değiştirilmiş, modifiye edilmiş cihazın buluşta vurgulanan problemin teknik çözümüyle eşdeğer etkiyi yarattığını tespit edebiliyorsa ve bu tespit yalnızca patentin istemlerine dayanıyorsa patentli buluşa tecavüz olduğuna karar verilir.”

12 Mart 2002 yılında verdiği bir kararda Alman Yüksek Mahkemesi beş karar ismi sayarak iki eşdeğer tipi arasındaki ayrımda bu beş karar rehberliğinde inceleme yapılması gerektiğini bildirmektedir256. Bu kararlar; Cutting Blade, Cutting Blade II, Plastic Pipe, Custadiol I, Custodiol II. Söz konusu kararlarda içtihat değiştiren Alman mahkemeleri eşdeğer unsur tesisini oldukça dar yorumlamakta ve kural olarak istemlerin olası küçük değişiklikler sonucunda elde edilecek eşdeğer unsurları da kapsayacak biçimde oluşturulması gerektiğine değinmektedir257

.