Allah Yolundan Saptırmak İçin Batıl ve Eğlence ile Uğraşmak

َّل ِضُيِل ِثيِدهحْلا هوْههل ي ِرهتْشهي ْنهم ِساَّنلا هنِم هو

َّتهي هو ٍمْلِع ِرْيهغِب ِ َّالَل ِليِبهس ْنهع

اهههذ ِخِذ

( ٌنيِهُم ٌباهذهع ْمُههل هكِئهلوُأ ا ًوُزُه

6

)

“İnsanlardan öylesi vardır ki, bilgisizce Allah yolundan saptırmak ve o yolu eğlenceye almak için, eğlencelik asılsız ve faydasız sözleri satın alır. İşte onlar için aşağılayıcı bir azap vardır.”239

Müfessir, öncelikle ayetteki “lehve’l-hadîs” ifadesini, “çirkef insanların kendisiyle dalalete gittikleri batıl şeylerin tümü”240 olarak tanımlamıştır. Ardından o, bu ifadeyle kastedilen anlamı iki örnekle şöyle açıklamıştır:

1- Önceki kavimlerin aslı astarı olmayan hikâyeleri ve sonrakilerin uydurdukları sözde medeniyetin safsataları.

2- Oyun, eğlence aletleri ve fuzuli sözler.241

el-Araşkî, bu ayette, bazı bozguncuların bilinçli bir şekilde batıl şeyleri tedavüle sokarak onları insanlar arasında yaygınlaştırmaya çalıştıklarını ve böylece gençlerin akidesini bozarak, Allah’ın yolundan saptırmak istendiğinin dile getirildiğini ifade etmiştir. Ardından o, bu ayette, Allah’ı (c.c.), kitabını, dinini ve resulünü alaya alan kimselerin yaptıklarına karşılık olarak, alçaltıcı bir azaba müstahak olacaklarının ifade edildiğini kaydetmiştir.242

238 _{Bayraklı, Kur’an Tefsîri, s.115.}

239 _{Lokmân, 31/6.}

240 _{el-Araşkî, Tefsîru Sûreti Lokmân, s.40.} 241 _{el-Araşkî, Tefsîru Sûreti Lokmân, s.40.} 242 _{el-Araşkî, Tefsîru Sûreti Lokmân, s.40-42.}

75

Ömer Nasuhi BİLMEN (ö.1391/1971) tefsirinde, ayetteki “lehv” kelimesinin, “oyun, eğlence, insanı hayırdan ve faydalı işlerden geri bırakan herhangi bir batıl şey” olduğunu ifade etmiştir. “Lehve’l-hadîs” tabirini ise “asılsız, uydurma lakırdılar, insanı gaflete sokarak ibadetten alıkoyan sözler ve eğlence oyunları” olduğunu dile getirmiştir. Ayette yer alan “huzuven” kelimesini de “alay etmek, maskaralığa almak ve istihzada bulunmak” şeklinde açıklamıştır.243 _{Ayette, böyle davranan ve insanları}

bunlarla Allah yolundan sapıtmak isteyen kimselerin bulunduğunu, bunların ahirette büyük ve alçaltıcı azaba maruz kalacağı ifade edilmektedir.

Ayetteki “lehve’l-hadîs” deyimi, klasik tefsirlerin çoğunda daha çok şarkı söylemek veya genel anlamda müzik aletleri çalmak olarak açıklanmıştır. Hatta bu ayete dayanılarak şarkı söylemenin, dinlemenin, çalgı çalmanın ve bunun ticaretini yapmanın haram olduğu ileri sürülmüştür.244 _{Günümüz müfessirleri ise bu ifadenin}

sadece şarkı söylemek veya müzik aletlerini çalmak olarak anlamanın doğru olmadığını, muhatabı yanıltma ve Kur’an’î hakikatlerden saptırma amacı taşıyan her sözün bu kapsama girdiğini söylemişlerdir.245 _{Dolayısıyla onlar, insanların kötü}

duygularını tahrik eden ve haramları öven şarkıların haram olduğunu, fakat bu tür sakıncalar taşımayan bayram ve düğün zamanlarında veya bunun gibi durumlarda musiki dinlemenin caiz olduğunu söylemişlerdir.246

Muhammed b. Abdullah Ebu Bekir İbn el-Arabî (ö. 543/1148) ve Muhammed b. Ali eş-Şevkânî (ö. 1250/1837) gibi müfessirler de “lehve’l-hadîs” ile ilgili rivayetleri değerlendirmiş ve neticede müziğin mutlak anlamda haram sayılmasını uygun görmemişlerdir.247 _{Ayrıca, bu konudaki rivayetlerin zayıf ve ahad haberler}

olduğunu, dolayısıyla itibar edilmemesi gerektiğini ileri sürenler de olmuştur.248

243 _{Bkz. Ömer Nasuhi Bilmen, Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsîri, Bilmen Yayınevi,} İstanbul 1985, C.6, s.2735.

244 _{Bkz. İbn Kesîr, Tefsîru’l Kur’ani’l Azîm, C.VI, s.330; el-Kurtubî, el-Camî li Ahkâmi’l Kur’an,} C.XVI, s.456; el-Beğavî, Meâlimu’t-Tenzîl fi Tefsîri’l-Kur’an, C.III, s.584.

245 _{İslamoğlu, Hayat Kitabı Kur’an, s.779.}

246 _{Bkz. Karaman ve Diğerleri, Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, s.333; Bayraklı, Kur’an}

Tefsîri, s.121; Ateş, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri, s.59.

247 _{Bkz. Muhammed b. Abdullah Ebu Bekir İbn el-Arabî, Ahkâmu’l-Kur’an, Dâru’l-Kutubi’l-} İlmiyye, Beyrut 2003, C.III, s.525-527; Muhammed b. Ali eş-Şevkâni, Fethu’l-Kadîr, Dâru’l Kelimi’t-Tayyib, Beyrut 1994, C.IV, s.270.

76

Netice olarak, müfessirimizin de başta ifade ettiği gibi “lehve’l-hadîs” tabiri, en geniş anlamıyla (müzik olsun ya da olmasın) batıl olan sözlerin tümünü kapsamaktadır.249

Tefsir kaynaklarında, bu ve sonraki ayetin müşriklerden Nadr b. Harîs hakkında nazil olduğu söylenmiştir. Müfessirimiz de buna işaret etmiştir. Müfessirlerin bu konuyla ilgili görüşlerine “Nüzul Sebebi” başlığı altında yer verdiğimiz için burada ayrıca zikretmedik.

ِ شهبهف اًرْق هو ِهْيهنُذُأ يِف َّنهأهك اههْعهمْسهي ْمهل ْنهأهك اًرِبْكهتْسُم ىَّل هو اهنُتاهيآ ِهْيهلهع ىهلْتُت اهذِإ هو

هعِب ُ ْر

ٍباهذ

( ٍميِلهأ

7

)

“Ona ayetlerimiz okunduğu zaman; onları hiç işitmemiş gibi, kulağında bir ağırlık var da büyüklenerek arkasını döner. Ona, elem dolu bir azabı müjdele.250

Müfessirimiz bu ayette, batılın müşterisi olan söz konusu kişiye (Nadr b. Harîs) Allah’ın ayetleri okunduğu zaman, kibir ve inadından dolayı ondan yüz çevirip sırtını döndüğünü, sanki kulağında bir ağırlık ve sağırlık varmış da duymamış gibi yaptığını kaydetmiştir. Müfessir, ayetin devamında Allah’ın (c.c.), resulüne hitap ederek bu ve bunun gibi kimseler için elim bir azabın olacağı bilgisinin verildiğini dile getirmiştir. el-Araşkî, Kur’an’ın ayetlerinden yüz çevirmenin Allah’a karşı bir isyan olduğunu, O’nun dinine, kitabına ve resulüne karşı müstağni olduğunun ifadesi anlamına geldiğini, bu nedenle böyle kimselerin elim ve şedit bir azabı hak ettiğini ifade etmiştir.251

Bu ayet, iman edenlerle etmeyenler arasındaki farkı belirlerken, aynı zamanda inanmayanların psikolojik yapısını ve bu yapıdan kaynaklanan tutum ve davranışlarını da açıklamaktadır. Özellikle inkâr psikolojisine sahip olanların kendi inkârlarını başkalarına etkileme yoluyla onlara da bulaştırmalarını gündeme

249 _{ez-Zemahşerî, el-Keşşâf an Hakâiki Ğevâmidi Tenzîl, C.III, s.490.} 250 _{Lokmân, 31/7.}

77

getirmektedir.252 Ayetin sonunda, kibir ve inatları yüzünden böbürlenerek sırt dönüp giden bu kimselerin ahirette acıklı bir azaba çarpılacakları haber verilmektedir.253