Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Telif Hakları ve Sinema Genel
TC Başbakanlık Devlet Đstatistik Enstitüsü Başkanlığı ve Milli Kütüphane arşivlerinin, bu çalışmanın ilk aşamasında oluşturulması planlanan veri tabanına kaynaklık edemeyeceği saptanmıştı. Dolayısıyla söz konusu veri tabanı, kurumsal bir katkı olmaksızın, değişik kaynakların bir araya getirilmesi suretiyle oluşturulmak durumunda kalınmıştır. Kullanılan kaynaklardan ilki, Hece dergisinin 2000 yılında yayımlanmış olan Türk Öykücülüğü Özel Sayısı’nda yer alan “Türk Öykü Yazarları ve Öykü Kitapları” başlıklı dökümdür. Đkinci kaynak ise Yapı ve Kredi
Yayınları’ndan çıkmış olan Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi olmuştur.
Hece dergisindeki öykü kaynakçası 1867’den 2000 yılı Eylül ayına dek yayımlanmış olan yapıtlardan oluşmaktadır. Bu kaynakçada 1990-2000 arasında kitabı yayımlanan 231 öykücü ve 346 öykü kitabı bulunmaktadır. Bu sayısal verinin doğruluğu bir yana, öykü kaynakçasında çok sayıda dizgi ve bilgi hatası bulunması bu kaynağın güvenilirliğini sorgulatmıştır. Ansiklopedininse 2001 yılında
yayımlanmış olan ilk baskısı 2000 yılına, 2003 yılında yayımlanmış olan ikinci baskısı ise 2002 yılı Haziran ayına dek yayımlanmış yapıtları içermektedir. Yeni baskıda bazı düzeltmeler yapılmış ve 127 yeni isim eklenmiştir. Öykü yazarları dikkate alındığında, ilk baskıda 399 “öykücü” yer alırken ikinci baskıda yeni öykücülerin eklenmesiyle bu sayı 427 olmuştur (bkz. Ek Ç).
Ansiklopediye göre, bu çalışma çerçevesinde odaklanılan 1990 sonrası
dönemde yapıt vermiş öykücü sayısı 247, bu dönemde yayımlanmış öykü kitabı sayısı ise 518’dir. Ansiklopedide ayrıca bir de “öykücü” olarak tanımlanmayan, ancak öykü kitabı yayımlanmış isimler vardır. Yapılan sayıma göre, bu gruba dâhil 79 öykücü ve
115 öykü kitabı bulunmaktadır (bkz. Ek D). Ancak bu grupta yer alan kitapların türüne ilişkin bilgiler çoğunlukla hatalıdır. Bu şaşırtıcı bir durumdur; çünkü ansiklopedide listelenen yapıtların türlerine ilişkin―“çocuk öyküsü” ve “mizah öyküsü” gibi ayrımları belirtecek denli―ayrıntılı bir sınıflandırma kullanılmıştır. Bu gibi başlıklar altında toplanmış yapıtlar veri tabanına dâhil edilmemiştir. Ayrıca “toplu öyküler”, “seçme öyküler” ve kimi yazarların ölümlerinden sonra oluşturulmuş öykü seçkileri dikkate alınmamıştır. Veri tabanı hazırlanırken içinde “öykü”yü bir şekilde barındıran, ancak birden çok türü içeren şu “belirsiz” kategoriler altında sıralanmış yapıtlar da dışarıda bırakılmıştır: Öykü-anlatı, öykü-fıkra, öykü-masal, öykü-roman, öykü-röportaj, öykü-şiir, anı-öykü, deneme-öykü, masal-öykü, roman- öykü, şiir-öykü, öykü / şiir / deneme, öykü ve masal, öykü ve roman, roman ve öykü, şiir ve öykü, roman (uzun öykü).
Veri tabanı ilk aşamada Hece dergisindeki öykü kaynakçası ile ansiklopedide “öykü” olarak sınıflanan yapıtların bir araya getirilmesiyle oluşturuldu. Ancak iki kaynak arasında tutarsızlıklar olduğu gibi, iki kaynağın hemfikir olduğu kimi künye bilgilerinde bile yazar adı, kitap adı ve yayım tarihi gibi birçok hata olduğu saptandı. Bu hataları giderebilmek için ve mevcut tutarsızlıklar tutarlı verilerden de şüphe duyulmasına yol açtığı için, her maddenin internet vasıtasıyla kontrol edilmesine karar verildi. Bu amaçla yararlanılan başlıca kaynak “Idéefixe” adlı alışveriş sitesi oldu.6 Kullanılan bir başka kaynaksa “Yenisayfa” adlı alışveriş sitesiydi.7 Veri tabanındaki yapıtların büyük bir kısmı, bu iki siteden birinde, çoğu zaman ikisinde de bulunup künye bilgileri kontrol edildi. Yenisayfa’da satıştaki yapıtların yazarlarının
6
http://www.ideefixe.com
7
biyografilerinin de bulunması, veri tabanı yazarların doğum tarihleri esas alınarak oluşturulduğu için önemli bir yardım oldu. Ayrıca Yenisayfa’nın bir başka avantajı, bir yazara ait (satışta olan) bütün yapıtların “çıkış tarihine göre” kronolojik olarak sıralanmış bulunmasıydı. Üstelik belli bir yazar adına arama yapıldığında elde edilen listede, her yapıtın yanında yayınevi ve dizi adı belirtildiği için öykü dışındaki türlere ait yapıtların vakit kaybetmeksizin elenmesi mümkün oldu. Idéefixe’te arama
yaparken ise, bir yazara ait bütün yayınların sıralandığı listede türe ilişkin bir giriş olmadığı için tek tek her kitaba bakmak gerekti. Idéefixe’teki kimi hataları Yenisayfa sayesinde düzeltmek mümkün oldu. Ancak bu sitede, baskı sayısının çoğu zaman belirtilmemesi ve öykü kitabı olmayan yayınların öyküymüşçesine sunulması gibi bazı sorunlar olduğu da belirtilmeli.
Idéefixe websitesinde, yapıtların yayım tarihlerine ilişkin bilgilerin daha güvenilir olduğu gözlemlendi. Ayrıca Idéefixe’teki kitap künyelerinde, mevcut baskının kaçıncı baskı olduğuna ilişkin bilgi çoğu zaman verilmişti. Bu sayede, örneğin 1970’lerde ilk baskısı yapılmış, 1990’larda yeniden basılmış bir öykü kitabını veri tabanına yeni bir kitapmış gibi dâhil etme hatasına düşmekten kurtulunabildi. Ancak Idéefixe’in en büyük eksiği, bir ürünün o baskıyı yapan yayınevince kaçıncı kez basıldığı bilgisini verse dahi, aynı ürünün daha önce başka yayınevlerince
yayımlanıp yayımlanmadığı, yani toplamda kaçıncı baskı olduğu bilgisini çoğunlukla vermeyişidir. Idéefixe’in avantajlarına dönülürse, yapıta ilişkin ayrıntılı bilgi
verilmesi sitenin akla ilk gelen özelliğidir. Böylece kimi zaman bir yapıtın hangi türe ait olduğu konusundaki karmaşayı çözebilecek nitelikte verilere ulaşılabildi. Örneğin
öykü kategorisi altında listelenmiş onlarca yapıtın aslında “anlatı”, “anı”, “mektup”, “günce” olduğu bu sayede saptanabildi.
Veri tabanındaki tutarsızlıkları gidermek üzere araştırma yaparken kullanılan bir başka kaynak, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın websitesinde yer alan, Đngilizce olarak hazırlanmış “Encyclopedia of Turkish Authors” sayfası oldu.8 Đki bini aşkın yazarın yer aldığı bu sayfada ayrıntılı biyografik bilgiler bulmak mümkündür. Yararlanılan bir başka sanal kaynak “Edebistan” adlı siteydi.9 Burada
“öykücüler&öyküler” başlığı altında, 189 öykücünün biyografisi ve bu öykücülerin birer öyküsünden oluşan bir veri tabanı bulunuyordu. Bilgiler güncel olmamakla birlikte yine de faydalı oldu; çünkü YKY ansiklopedisinde temsil edilmeyen, Hece’nin kaynakçası vasıtasıyla görünür kılınan sağa yakın grup, Edebistan’ın arşivinde yer almaktaydı.
Kısacası, veri tabanının temelini Hece dergisinin öykü kaynakçası ve ansiklopedinin 2003 tarihli baskısında yer alan öykü türündeki kitaplar attı. Ancak 2003-2005 döneminde yayımlanmış kitaplar ciddi bir sorun oluşturuyordu. Bu eksikliği gidermek üzere Idéefixe’in arşivi kullanıldı. Bu arşiv mevcut olan hem en kapsamlı, hem de erişimi ve kullanımı en kolay arşivdir. Ayrıca doğruya en yakın verileri sağladığı da bir gerçektir. Ancak yine de zaman zaman buradan edinilen bilgilerin yukarıda sözü edilen kaynaklardan doğrulanması ve düzeltilmesi gerekti. Idéefixe’in kullanılmasının bir başka nedeni de hiçbir yayınevinin dışlanmamış olmasıydı. Bu sayede ansiklopedide yer almayan ama Hece dergisinin kaynakçasında
8
http://www.kultur.gov.tr/EN 9
yer alan kimi adlara ilişkin doğru ve ayrıntılı veriler toplamak mümkün oldu. Idéefixe’in “kitap dükkânı”nda izlenen ilk yol şuydu:
Kitap> Konu başlıkları> Edebiyat (roman-öykü) yerli> Günümüz öykü ve anlatı
Bu grupta listelenen 1502 ürün tek tek tarandı ve veri tabanındaki mevcut hatalar giderildi, eksikler tamamlandı. Idéefixe’te izlenen ikinci yol ise şuydu:
Kitap> Konu başlıkları> Ödüllü kitaplar
Burada iki liste gözden geçirildi. Bunlardan ilki “Yunus Nadi Öykü Ödülü” almış 40 üründen oluşmaktaydı. Đkincisinde ise “Sait Faik Hikâye Armağanı” almış 20 ürün bulunmaktaydı. Idéefixe arşivinde izlenen son yol ise şuydu:
Kitap>Yayınevleri> Can Yayınları> Öykü dizisi (37 ürün)
Görüldüğü gibi, Idéefixe websitesinde “yayınevleri” sayfası seçilerek her yayınevinin bütün yayınlarına ya da “öykü dizisi” gibi yayınlarının bir kısmına ulaşmak
mümkündür. Ancak çoğu yayınevinin öykü veya hikâye dizisi olmadığı da burada belirtilmelidir. Dolayısıyla veri tabanı projesi kapsamında en çok işe yarayan liste Can Yayınları’nın 37 ürün içeren dizisi oldu. Bu yayınevini 17 ürünle YKY, 15 ürünle Doğan Kitap ve 11 ürünle Timaş Yayınları takip etti. Son olarak, veri tabanındaki olası hataların giderilmesi amacıyla KYGM’den edinilmiş döküm ve KYGM’nin websitesindeki “ISBN Kitap Künye Bilgileri Sorgulama” seçeneği kullanıldı. Böylelikle son hâlini alan veri tabanı için Ek E’ye bakınız.