Türkiye Selçuklu Devleti’nin en kudretli sultanlarından biri olan Alaaddin Keykubad, Sultan I.Gıyaseddin Keyhüsrev’in oğlu ve ağabeyi Sultan I.İzzeddin Keykavus’un halefidir. Alaaddin Keykubad babasının İstanbul’da bulunduğu dönemde ağabeyi İzzeddin ile beraber babasının yanında İstanbul’da bulunmuştur. Babası Sultan I.Gıyaseddin Keyhüsrev ikinci defa tahta çıktığında Alaaddin Keykubad, melik olarak Tokat’a ağabeyi İzzeddin’de Malatya’ya gönderildiler. Alaaddin Keykubad yaklaşık altı yıl burada meliklik görevinde bulundu. Babasının ölümü üzerine ağabeyi İzzeddin Keykavus, Türkiye Selçuklu Devleti’nin yeni sultanı oldu.229
Alaaddin Keykubad bu olay üzerine kendi saltanatı için mücadeleye başladı. Bu mücadelesi için amcası Erzurum Meliki Mugiseddin Tuğrul, eski uç beylerinden Zahireddin ve Ermeni kralı Leon ile ittifak kurdu. Ancak ağabeyi Sultan I.İzzeddin
227Barthold, Moğol İstilası Devrinde Türkistan, 417.
228Cüzcani, Tabakat-ı Nasıri, 138,139, Taneri, 43. Barthold, Moğol İstilası Devrinde Türkistan,
421. İbnü’l-Esir, Cilt 12, 324-325. Kazvini, Tarih-i Güzide, 396.
229Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, 347. Koca, 305. İbn Bibi, ElEvamirü’l-
Ala’iyeFi’lUmuri’l-Ala’iye, Cilt I, Mürsel Öztürk (haz.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996,
69 Keykavus’a karşı Kayseri’de giriştiği mücadeleyi kaybederek Ankara kalesine sığındı. Sultan I.İzzeddin Keykavus, Ankara kalesini alarak kardeşi Alaaddin Keykubad’ı esir etti. Sultan kardeşi Alaaddin’i öldürmek istediyse de hocası buna engel oldu ve Alaaddin Keykubad, 1212 yılında Malatya yakınlarında bulunan
Masara ya da Minşar kalesine hapsedildi.230 Sultan I.İzzeddin Keykavus’un 1220
yılında ani ölümü üzerine devlet adamları taht için Erzurum Meliki Tuğrulşah, zindanda bulunan Melik Alaaddin Keykubad ve onun küçük kardeşi Koyluhisar Meliki Celaleddin Keyferudun arasında tahta kimin çıkacağını tespit için bir araya geldiler.Bunun sonucunda tahta en uygun ve en vasıflı olarak Alaaddin Keykubad’ı
sultanlığa layık gördüler.231
Sultan I.Alaaddin Keykubad 1220 yılında tahta çıktığı dönemde Moğol istilası bütün İslam dünyasını yakıp yıkmaktaydı.Sultan ilk iş olarak komşusu olan Eyyubiler ile ittifak kurma yoluna gitti. Bu amaçla Melik Eşref’e elçiler gönderdi ve dostluk kuruldu. Daha sonra bu dostluk evlilik ve akrabalık yolu ile de kuvvetlendirildi. Moğol istilasından kaçarak Anadolu’ya gelen ilim insanları, âlim, sanatkâr, şair ve daha niceleri Sultan I.Alaaddin Keykubad tarafından büyük itibar gördüler. Sultan I.Alaaddin Keykubad, Moğol istilasına karşı Anadolu’da Sivas, Konya, Kayseri gibi şehirlerin surlarını onardı ve yeni surlar ile burçlar yaptırdı. Diğer yandan usta bir devlet adamı olan Sultan Keykubad, Moğollar ile dostane ilişkiler kurmayı daha uygun buluyordu. Dünyayı kasıp kavuran Moğollar’a karşı tedbirli olarak iyi ilişki
kurmayı devletinin selameti için daha uygun görüyordu.232
Sultan I.Alaaddin Keykubad. Moğollar’a karşı tedbir alırken diğer yandan da devletinin hâkimiyetini genişletmekteydi. Bu sebeple Alaiye üzerine yürüyen sultan, Akdeniz’de önemli bir liman şehri olan bu şehri kuşattı. Alaiye kalesi hâkimi olan Kyr Vart bu kuşatmadan kurtulamayacağını anlayınca barış yolu ile kaleyi Sultan
I.Alaaddin Keykubad’a teslim etti.233Alaiye şehri ele geçirildikten sonra yeniden
imar edildi ve bir de tersane kurularak denizcilik alanında önemli bir adım atıldı.234
Bu dönemde denizcilik alanında yapılan diğer bir önemli olay da Türkiye Selçuklu
230Koca,306-307. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye,348. İbn Bibi, Cilt I, 134-135. 231Merçil ve Sevim, 459. İbn Bibi, Cilt I, 221-222.
232Merçil ve Sevim, 459.
233 Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye,358. 234Merçil ve Sevim, 460. İbn Bibi, Cilt I, 262-264.
70 Devleti tarihinde ilk defa deniz aşırı sefer yapılmıştır. Karadeniz’de yapılan bu deniz
aşırı sefer ile Kırım’da bulunan Suğdak ele geçirildi.235
Sultan Alaaddin Keykubad, bu dış meseleler ile uğraşırken diğer yandan devlet içerisinde beylerin gücünün hızla artmakta olduğunu görüyordu. Bu beylerin arasında Seyfeddin Ayaba, Zeyneddin Başara, Mübarizüddin Behramşah Bahahaddin Kutlucu en güçlü olanlarıydı. Bu beyler Sultan Alaaddin Keykubad’ı ortadan kaldırarak yerine kardeşi Koyluhisar Melik’i Celaleddin Keyferudun’u tahta çıkarmak için sultana karşı bir suikast tertip ettiler. Bu suikastı önceden haber alan Sultan Alaaddin Keykubad suikasttan kurtuldu. Daha sonra harekete geçen sultan kendisine muhalif bütün emirler ve beyleri ortadan kaldırdı. Yerlerine daha liyakatli ve sadık beyler ile emirler atayarak devlet içerisinde olası bir boşluğu da böylece
doldurmuştur.236
Sultan I.Alaaddin Keykubad, Türkiye Selçuklu Devleti topraklarına her fırsatta saldıran ve ticaret kervanlarını yağmalayan Çukurova Ermeni Krallığı’nı cezalandırmak için 1225 yılında bu bölgeye sefer düzenledi. Denizden de desteklenen bu seferde Ermeniler’in ele geçirdiği yerler geri alındı. Ermeniler’in yıllık vergisi iki katına çıkarılarak gerektiğinde de asker gönderme şartı ile sefer
başarı ile sonuçlandı.237 Sultan I.Alaaddin Keykubad bu olaylarla meşgulken Türkiye
Selçuklu Devleti’ne bağlı olan Diyarbakır Artuklular’ı hutbeyi Eyyübiler Devleti adına okutmaya başlamıştı. Artuklu hükümdarı bu arada Azerbaycan’a gelerek yerleşen Celaleddin Harezmşah ile de ittifak kurmuştu. Bu olaylar üzerine Diyarbakır Artuklular’ı üzerine sefere çıkan Sultan Alaaddin Keykubad karşısına çıkan bir Eyyübi ordusunu mağlup etti. Adıyaman bölgesi ve Çemişgezek bölgeleri Türkiye Selçuklu topraklarına katıldı. Sultan Alaaddin Keykubad, Erzincan’ı ele geçirerek Divriğ kolu hariç Mengücek beyliğine son verdi. Sultan Keykubad Erzincan
bölgesinin idaresini oğlu Gıyaseddin Keyhüsrev’e verdi.238
Sultan Alaaddin Keykubad, Erzincan’ın ardından 1228 yılında Rumlar tarafından ele geçirilen Sinop, Samsun ve Ordu bölgelerini Rumlar’dan geri aldı ve Trabzon’u
235Merçil ve Sevim, 463. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, 379. 236 Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, 361-362.İbnBibi, Cilt I, 289. 237Merçil ve Sevim, 461.
238Merçil ve Sevim, 462-463. Turan, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul:Ötüken, 2017,
71 kuşattı. Ancak yoğun yağmurlar ve kış şartlarının elverişsizliği yüzünden Trabzon alınamadı. Bu seferin ardından Trabzon Rum İmparatorluğu, Sultan Alaaddin Keykubad’ın yerine Celaleddin Harezmşah’ımetbu tanıdı. Rumların bu davranışının ardından Sultan Alaaddin Keykubad 1230 Yassı Çimen savaşında Celaleddin Harezmşah’ı kesin olarak mağlup etmesinin ardından Trabzon Rumları’nı tekrar sıkı olarak itaate almıştır. Sultan Alaaddin Keykubad, Anadolu’da birliği sağlama ve Moğollar’a karşı birlik olmak için bir yandan yeni yerleri topraklarına katarken bir yandan da komşu devlet liderleri ile ittifak ve dostluk kurmak çabasındaydı. Eyyubiler Devleti ile yerine göre dostluk ve mücadeleler devam ederken bu dönemde Azerbaycan’a gelerek yerleşen Celaleddin Harezmşah, Doğu Anadolu bölgesinde
siyasette ettin rol almaya başlamıştı.239