4. BULGULAR 1. Kişi Değerlendirme Bulguları
4.3. Aktivite-Rol (Oküpasyon) Değerlendirme Bulguları
Tablo 4.8. Tedavi şekline ve diyabet eğitimi alma durumuna göre ÇBASDÖ puanları karşılaştırması
Tedavi Şekli Diyabet Eğitimi Alma
ÇBASDÖ
Antidiyabetik ilaç
insülin enjeksiyonu
Diyabet eğitimi yok
Diyabet eğitimi var
n=21 n=24 n=30 n=15
X±SS X±SS p X±SS X±SS p
Diğer kişiden 13,86±9,56 16,63±9,16 ,328 12,80±9,25 20,40±7,50 0,009*
Aileden 24,95±5,68 23,21±7,04 ,370 23,77±7,14 24,53±4,88 0,711
Arkadaştan 17,52±6,86 21,96±6,61 ,033* 18,33±7,61 23,00±4,39 0,013*
Toplam 56,43±17,21 61,79±19,33 ,336 54,97±19,6 67,93±19,60 0,024*
ÇBASDÖ; Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği,
*p<0,05
Tablo 4.9. Gruplar arası ilgi alanı frekans dağılımlarının karşılaştırması
İlgi
listesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 p
Gruplar n (%)
n (%)
n (%)
n (%)
n (%)
n (%)
n
(%) n (%) n (%) Çalışma
(n=45) 5 (11,1)
2 (4,4)
3 (6,7)
9 (20)
6 (13,3)
4 (8,9)
12 (26,7)
1 (2,2)
2
(4,4) ,077 Kontrol
(n=46) 3 (6,5)
3 (6,5)
8 (17,4)
7 (15,2)
10 (21,7)
10 (21,7)
3 (6,5)
1
(2,2) 0 Toplam
8 (8,8)
5 (5,5)
11 (12,1)
16 (17,6)
16 (17,6)
14 (15,4)
15 (16,5)
2 (2,2)
2 (2,2) 1; Sağlık ve zindelik
aktiviteleri, 2; Spor aktiviteleri, 3; Yaratıcı aktiviteler
4; Evde verimlilik aktiviteleri 5; Evde serbest zaman aktiviteleri 6; Sosyal aktiviteler
7; Açık alan ilgileri 8; Dışarı eğlenceleri 9; Eğitici aktiviteler
Toplumun bakışıyla katılımı değerlendirmek için kullandığımız toplumsal katılım anketinde, çalışma grubumuzdaki bireyler toplam ortalama 18,04±3,32 puan ve kontrol grubundaki bireyler 18,93±2,92 puan aldı (Tablo 4.10). Gruplar arasında toplumsal katılımın ev, sosyal, üretkenlik alt parametreleri ve toplam puanları açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmadı (p>0,05). Diyabetin toplumsal katılımı etkilemediği saptandı.
Tablo 4.10. Gruplar arası toplumsal katılım puanlarının karşılaştırması Toplumsal Katılım
Çalışma Grubu Kontrol Grubu
n=46 n=46 p
Ev içi 4,36±2,16 4,97±2,39 0,205
Sosyal 7,63±2,00 7,913±2,14 0,516
Üretkenlik 6,04±0,41 6,06±0,32 0,782
Toplam 18,04±3,32 18,93±2,92 0,176
Diyabetli kişilerde kadınlarda ortalama toplumsal katılım ev alt bölümü 5,61±2,06 ve toplam puanı 19,61±3,25 ile erkeklerin ortalama ev alt bölümü 3,87±2,02 ve toplam 17,42±3,19 puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardı (p<0,05). Bu bulgu erkek diyabetli bireylerin ev içi katılımlarının kadın diyabetli bireylere göre daha sınırlı olduğunu göstermektedir. Diyabetli
kişilerde cinsiyete göre sosyal ve üretkenlik alt bölüm puanları arasında ise istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı (p>0,05) (Tablo 4.11).
Tablo 4.11. Çalışma grubu cinsiyet ve eğitim durumuna göre toplumsal katılım puanları karşılaştırması
Cinsiyet Eğitim Durumu
Toplumsal katılım
Erkek Kadın Lise ve altı Yükseköğrenim
n=33 n=13 n=21 n=25
X±SS X±SS p X±SS X±SS p
Ev içi 3,87±2,02 5,61±2,06 ,013* 3,95±2,20 4,72±2,11 0,235 Sosyal 7,51±2,03 7,92±1,97 ,540 6,95±1,91 8,20±1,93 ,034*
Üretkenlik 6,03±0,39 6,07±0,49 ,738 6,05±,38 6,04±,45 0,952 Toplam 17,42±3,19 19,61±3,25 ,043* 16,95±3,07 18,96±3,31 ,040*
*p<0.05
Kişilerin Eğitim durumlarına göre toplumsal katılımı incelendiğinde sosyal alanda katılım puanı lise ve daha az eğitim alan bireylerde 6,95±1,91 ve yükseköğrenim alan bireylerde 8,20±1,93 olarak saptandı. Evde katılım temel eğitim alanlarda 3,95±2,20 ve yükseköğrenim alanlarda 4,72±2,11 puan olarak tespit edildi.
Hem temel eğitim alanlar 6,05±,38 puan, hem de yüksek eğitim alanlar 6,04±,45 puan ile üretkenlik alanında çok yüksek katılım gösterdi. Evde katılım ve üretkenlik alt parametreleri eğitim durumu açısından farklılaşmadı (p>0,05). Yükseköğrenim diyabetli bireylerin sosyal alt parametre ve toplam toplumsal katılım puanları anlamlı bulundu (p<.05) (Tablo 4.11).
Diyabet eğitimi alanlar evde ve sosyal alanda daha yüksek katılım gösterdiği saptandı. Diyabet eğitimi alanlar 5,25±1,94 puan ile ortalama bir evde katılım gösterirken, herhangi bir diyabet eğitimine katılmayanların 3,90±2,15 puan ile daha az katılım sağladığı gözlemlendi (Tablo 4.12). Diyabet eğitimi alma durumu ile toplumsal katılım üretkenlik alanından anlamlı bir fark bulunmazken (p>0,05), diyabet eğitimi almanın daha yüksek ev içi ve sosyal katılımla ilişkili olduğu tespit edildi (p<0,05). Diyabet eğitimi almanın toplumsal katılımı artırdığı düşünüldü.
Tablo 4.12. Diyabet eğitimi alan ile almayanların toplumsal katılım puanları karşılaştırması
Toplumsal Katılım
Diyabet eğitimi yok Diyabet eğitimi var
n=30 n=16
X±SS X±SS p
Ev içi 3,90±2,15 5,25±1,94 0,043*
Sosyal 7,07±1,92 8,69±1,74 0,007*
Üretkenlik 6,03±0,41 6,06±0,44 0,825
Toplam 17,00±3,28 20,00±2,47 0,003*
*p<0,05
Başka bir kronik hastalığın eşlik etmesi ile ev, sosyal ve toplam katılım puanları arasında anlamlı ilişki bulunmazken, üretkenlik alt parametresi arasında anlamlı ilişki bulundu (p<0,05) (Tablo 4.13). Diyabet tipi, tedavi şekli ile toplumsal katılım alanlarında anlamlı fark bulunmadı (p>0,05).
Tablo 4.13. Başka kronik hastalığın varlığı ve toplumsal katılım puanlarının karşılaştırması
Toplumsal Katılım
Kronik hastalık yok Kronik hastalık var
n=14 n=32
X±SS X±SS P
Ev 3,86±1,748 4,59±2,312 0,293
Sosyal 8,00±1,961 7,47±2,032 0,414
Üretkenlik 5,86±0,363 6,13±0,421 0,045*
Toplam 17,71±2,894 18,19± 3,533 0,662
P*<0,05
Aktivite-Rol (Oküpasyon) Performansı Değerlendirme Bulguları Gruplar arası iş içerik anketi puanları incelendiğinde;
Çalışma grubundaki bireylerin iş içeriği bileşeni olan karar serbestliği ortalama puanı 62,5±12,86 ve kontrol grubundaki bireylerin karar serbestliği
ortalama puanı 63,91±12,62 olarak saptandı. Grupların karar serbestliği bakımından benzer olduğu görüldü (p>0,05).
Fiziksel efor bileşeninde diyabetli bireylerin 7,13±2,77 puan ve psikolojik iş talepleri bileşeninde 8,63±4,71 puan aldıkları iş içeriğinin bu iki bileşeninde kontrol grubundaki bireyler ile istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görüldü (p>0,05).
İş içeriği anketinin sosyal destek bileşeni ortalama puanı çalışma grubundaki bireylerde 22,06±3,94 ve kontrol grubunu oluşturan bireylerde 22,44±3,73 puan olarak saptandı. İş içeriğinin sosyal destek bileşeni yönünden grupların istatistiksel olarak benzer olduğu görüldü (p>0.05).
İş içeriği anketinin iş güvensizliği bileşeni incelendiğinde çalışma grubundaki bireylerin 4,45±1,22 ve kontrol grubundaki bireylerin 5,39±2,58 ortalama puan aldığı, gruplar arasında iş güvensizliği bileşeni açısından istatistiksel olarak anlamlı fark görüldü (p<0,05) (Tablo 4.14).
Tablo 4.14. Gruplar arası iş içerik anketi puanları karşılaştırması Çalışma Grubu Kontrol Grubu
n=46 n=46 p
Beceri Kullanımı 30,17±7,3 31,04±6,10 0,537
Karar Yetkisi 32,32±7,30 32,86±8,25 0,739
Karar Serbestliği 62,5±12,86 63,91±12,62 0,596
Fiziksel Efor 7,13±2,77 7,45±2,13 0,530
Psikolojik İş Talepleri 8,63±4,71 7,54±3,47 0,211
Yönetici Desteği 10,08±2,73 10,22±2,55 0,808
İş-arkadaşı Desteği 11,97±2,22 12,26±1,78 0,503
Sosyal Destek 22,06±3,94 22,44±3,73 0,639
İş Güvensizliği 4,45±1,22 5,39±2,58 0,030*
p*<0,05
Cinsiyete göre iş içerik anketi puanları incelendiğinde, çalışma grubundaki kadınların iş içeriği bileşeni olan karar serbestliği ortalama puanı 59,92±15,49 ve erkeklerin karar serbestliği ortalama puanı 63,51±11,79 olarak saptandı. Gruplar arasında karar serbestliği bakımından anlamlı fark olmadığı görüldü (p>0,05).
Diyabetli kişilerde cinsiyete göre iş içerik anketi puanlarının karşılaştırılması sonucu kadınların psikolojik iş talepleri bileşeni 11,38±5,92 ve iş güvensizliği bileşeni 5,07±1,44 ortalama puanları erkeklerin ortalama puanlarından daha yüksekti. Psikolojik iş talepleri ve iş güvensizliği bileşenlerinin cinsiyetten etkilendiği ve farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu bulundu (p<0,05).
İş içeriği anketi fiziksel efor bileşeni ortalama puanı kadınlarda 6,72±2,88 ve erkeklerde 8,15±2,26 olarak saptandı. Fiziksel efor bileşeni açısından cinsiyetler arası fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (p>0,05).
Yönetici desteği ve iş arkadaşı desteğinin toplamını ifade eden sosyal destek bileşeni puan ortalaması kadınlarda 22,33±3,91 ve erkeklerde 21,38±4,07 olarak bulundu. Çalışmamızda iş içeriği sosyal destek bileşeninin cinsiyetten etkilenmediği görüldü (p>0,05) (Tablo 4.15).
İş içeriği anketinin karar serbestliği bileşeni yükseköğrenim görenlerde ortalama 66,00±10,48 puan ve bunun alt parametresi olan beceri kullanımı 32,24±6,11 puan olarak bulundu. Eğitim düzeyinin artması ile karar serbestliğinin arttığı ve bu ilişkinin anlamlı olduğu görüldü (p<0,05).
İş içeriğinin psikolojik iş talepleri lise ve daha az eğitim alan diyabetli kişilerde 6,62±4,45 iken yükseköğrenim alan diyabetli kişilerde 10,32±4,30 olarak bulundu. Çalışmamızda eğitimin yükselmesi ile psikolojik iş talebinin yükseldiği ancak bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edildi (p>0,05) (Tablo 4.15).
İş içeriğinin fiziksel efor bileşeni ve iş güvensizliği bileşenleri ile eğitim düzeyi arasında anlamlı ilişki bulunmadı (p>0,05). Yönetici desteği ve iş arkadaşı desteğinin toplamını ifade eden sosyal desteğin eğitim düzeyinden etkilenmediği görüldü (p>0,05) (Tablo 4.15).
Tablo 4.15. Cinsiyete ve eğitim durumuna göre iş içerik anketi puanlarının karşılaştırması
İş İçerik Anketi (JCQ)
Erkek Kadın Lise Yükseköğrenim
n=33 n=13 n=21 n=25
X±SS X±SS p X±SS X±SS p
Beceri Kullanımı 30,30±6,54 29,84±9,25 ,851 27,71±3,31 32,24±6,11 ,035*
Karar Yetkisi 33,21±7,03 30,07±7,79 ,193 30,62±7,74 33,76±6,74 ,149 Karar Serbestliği 63,51±11,79 59,92±15,49 ,400 58,33±14,38 66,00±10,48 ,043*
Fiziksel Efor 6,72±2,88 8,15±2,26 ,118 7,00±10,48 7,24±3,08 ,774
Psikolojik İş Talepleri
7,54±3,70 11,38±5,92 ,011* 6,62±4,45 10,32±4,30 ,006*
Yönetici Desteği 10,06±2,49 10,15±3,36 ,918 10,24±3,14 9,96±2,38 ,735 İş-arkadaşı Desteği 12,27±2,26 11,23±2,00 ,155 12,39,±1, 96 11,44±1,96 ,073*
Sosyal Destek 22,33±3,91 21,38±4,07 ,468 22,86±4,50 21,40±3,34 ,215
İş Güvensizliği 4,21±1,05 5,07±1,44 ,029* 4,62±1,49 4,32±,94 ,415
p *<0,05