Akik taşının Şiir ve Edebiyattaki Yeri

Sevgilinin dudağıyla ilgili olarak yapılan tasavvurlardan birisi de akik taşı benzetmesidir. Divan şiirinde dudak bazen akik taşına benzetilir. Akik taşı daha çok Yemen civarında çıkarılan değerli bir taştır. Şairlerimiz değerli olması ve rengi itibariyle akikle sevgilinin dudağı arasında ilişki kurmuşlardır. Ancak akik taşının sevgilinin dudağıyla ilgisi sadece kıymetli bir mücevher olması ve biçimsel benzerlik taşıması itibariyle olmasa gerektir. Zira akik taşının sağlık açısından son derece faydalı yönleri bulunduğu da bilinir. Mesela, akik taşının kalp çarpıntısını önlediği, kalbe kuvvet verici özelliğinin bulunduğu söylenmektedir. Benzer şeyleri mercan için de söylemek mümkündür. Mercan da sevgilinin dudağına benzetilir. Mercanın da tıpkı akik taşı gibi kalp çarpıntısına karşı faydalı olduğu, kalbi kuvvetlendirdiği bilinmektedir. Bunun için akik taşını ve mercanı öğütüp balla karıştırmak ve öylece içmek gerekir. Ayrıca her iki taşı da üzerinde taşımak kalp çarpıntısını giderir. Şairin de aşkının yoğunlaştığı organ kalptir; aşkın merkezi orasıdır. Kalp hasta olunca ilacını da aramak gerekir. Âşık için en iyi ilaç, sevgilinin akik taşı ve mercan gibi şifalı olan ve âb-ı hayâtı bile utandıran dudağıdır:

Dedim lebin ki âb-ı hayâtı hacîl kılur

Mercân mı ya akîk-i Yemen dedi ikisi de ( Kocabaş,2006).

7.5.1 - Mesnevi Şerif Beyitlerinde Akik Taşı

Yüz. ben, kaş. Akik gibi dudaklar. Sanki ince bir perdeden Tanrı parlamış. Şeytan, incecik perdeden Tanrı tecelli etmiş gibi o işveyi görünce derhal yerinden sıçrayıp oynamaya koyuldu (www.unitedamericanmuslim.org).

61 7.5.2 - Menkıbelerde Akik Taşı

Elli dördüncü Menakıb: Hazreti Ali (r.a.)bir gün Fırat nehri kenarında seyrederken boğulmuş bir kimse gördü.O meyyitin yanına varıp bakınca gördü ki,serçe parmağında Yemen taşından bir yüzük var.Hayret edip meyyit yanında hazır olan cemaate süal etti ki bu meyyitin vefatına sebep ne oldu.Allahü tealanın emri ki ,sultanımız suya gark olmuştur.Hz. Ali(r.a.)buyurdular ki,Yemen taşı taşıyanın suda boğulmaması gerek idi.Bunun hikmeti nedir,diye hayret deryasına dalıp tefekküre vardılar.Allah(c.c.)lütfundan ve ihsanından,Hz. Ali’nin bu ızdırabının geçmesi ve bu elemden kurtulması için ,o meyyitin parmağında olan yüzük taşına dil verip ,Hz. Ali’ye dedi ki:YaAli!Yemen taşında buyurduğunuz o hassa vardır.Lakin ben Yemeni değilim.Hind diyarının bir taşıyım.Bende o hassa yoktur. Hz. Ali (r.a.) bunu işitmekle şad olup,Allahü Sübhanehü ve teala ve tekaddes hazretlerine şükürler eyledi.Hazır olan cemaate buyurdu ki,suda boğulmaktan kurtulmak hassası da Allahü tealanın(c.c)inayeti ile Yemeni taşa mahsustur.Başka taşlarda yoktur.O zamandan beri yemeni taş itibar bulup,parmakta yüzük kılındı.Bu hikaye bir Arabi menakıbdan nakl olundu’’ (Maranki,2010).

7.5.3 - Şiirlerde Akik Taşı

Eğerçi ağır olur taş kopduğı yirde Sitâre var ki ‘akîkii der Yemen’de garib Ey Ruma ‘akîk ilten sakın ki ziyân eyler Kanlu yaşum ucından ‘âlem Yemen olmışdur Başın ortaya koyub lâ'lüñekas didse şeker Saht olur işidüb enkânda ‘akîkiYemenin’’.

Necati BEĞ

Yemen, akik taşı münasebetiyle şiirde geçmektedir. Şiirde akik kanlı gözyaşının ve dudağın benzetileni olarak kullanılmıştır(Turan,2009).

Süheyl, güney yarım kürede bulunan parlak ve büyük yıldızın adıdır. Yemen'den çok iyi görülebildiği için buna Süheyl-i Yemeni de denilmektedir. Efsaneye göre akik taşı, rengini bu yıldızdan alırmış. Akik taşı kırmızı renkte kıymetli bir taştır. Edebiyatta Süheyl yıldızının tesiri ile renk kazanan akik, bu yıldızın en parlak görüldüğü Yemen'den çıkarılmıştır. Dudak renk bakımından akik'e benzer. Yine aşığın göz yaşları da akik rengindedir. Hazan mevsiminde yapraklar kızıllaşır ve akik rengini alır. Divan şiirinde bu tablo, Süheyl yıldızının bostanı istila ederek etrafı kana bulamasına teşbih edilmiştir. Çünkü yapraklar zümrüt gibi yeşil iken kızarıp akik rengine dönmüş ve çimenliklere yayılmıştır. Süheyl yıldızının istilası olarak görülmesi ise, bu yıldızın bu yarım kürede görülmeyişindendir. Süheyl yıldızı güney yarım küreden gelip kuzey yarım küreyi istila etmiş ve ortalığı kana bulamıştır (Erkal,2001).

62 Subh-dem irdi meğer bustana enfas-ı Yemen

Gark-ı hun itmiş cihanıya Süheyl-i tıg-zen Kim akik-i lal-renk olmuş zümürrüdken çemen

Resm-i bi-hemtana ey dest-i hazan sad-aferin ‘’(Erkal, 2001).

“Fitil-i şem’ibezmirişte-i canımdan alsınlar

Mey-i yakutu fem-i çeşm-i giryanımdan alsınlar Haber ver ey seba gevher-i füruşan-ı Bedehşan’a Akik-i la’l-i gülgunu kızıl kanımdan alsınlar.” Manası şöyledir:

Işığın fitilini canımın sohbet meclisinin ipliğinden alsınlar, Yakutun suyunu da ağlayan gözlerimden alsınlar

Ey sabah yeli, Bedehşan şehrinin mücevher satıcılarına haber ver, Al renkli akik taşını ve gül renkli kıymetli taşı kırmızı kanımdan alsınlar.

Adıyamanlı Şair Asım Efendi( www.idealdusunce.com)

Ak Bilekte Sarı Akik Zülfün de gerdana dökük Gözün melul kaşın yıkık Dostum neler duydun bugün

Yüce dağdan bakınırdın Lale sümbül takınırdın Seni benden sakınırdım Sen ellere uydun bugün

Kani Karac'oğlan kani Veren alır tatlı canı Ummadığım kara donu Yar karşımda giydin bugün

Karac’oğlan(www.iskenderiye.com)

Küçük Anne

Küçük anne, kelepir kız, Bir şey söyle bana, Bana bir laf et ki binlerce, On binlerce görüntü anlatamasın.

Genceli Nizami'nin dediği gibi Taşı onunla yıkasalar

Üzerinde akik biter, Bakışların ki..

İkinci bir parıltı var senin bakışlarında

Keşke yalnız bunun için sevseydim seni.

63