AHİ TEŞKİLATININ EĞİTİM MODELİ

Eğitim tek bir tanımlamaya sığdırılamayacak kadar geniş bir kavramdır. Bunun içindir ki eğitimin uzmanlar tarafından birçok tanımı yapılmıştır. Biz bu tanımlardan bir kısmına yer vereceğiz.

Eğitim; insanın çocuk, genç ve yetişkin olarak kendi toplumuyla bütünleşmesi, toplum içinde etkinlik kazanması ve yetişmesi sırasında karşılaştığı bilinçli ve bilinç dışı öğrenmeler sürecidir.132

Bu tanımda yer verildiği üzere “insanın kendi toplumuyla bütünleşmesi” aynı zamanda eğitimin gerçekleştirilmek istenen bir hedefidir. Toplum olma, toplumsallaşma, uyum sağlama eğitim ile kazandırılacak ilkelerdir. Özel olarak örnek vermek gerekirse bir ahinin kendini ahi toplumuna ait hissetmesi o dönemde uygulanan Ahilik erkanları ile olacaktır. Nitekim bir tolumda yer bulmak kendini oraya ait hissetmekle yani aidiyet duygusu ile başlar. Kendini o topluma ait hisseden birey fedakarlık ve azimle o toplum için faydalı olur. Eğitim genelde Türk toplumuna, özelde ise ait hissettirilmek istenen toplum için aidiyet duygusu oluşturur.

J. Dewey eğitimi yaşantıların yeniden örgütlenmesi ya da yenilenmesi olarak tanımlayarak eğitimin yeteneklerden bağımsız dışarıdan oluşturma süreci olarak görür.

133

132 _{Bozkurt Güvenç, İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, İstanbul,1972, s.132}

41

Selahattin Ertürk ise eğitimi “bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve

kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir.” şeklinde tanımlar. 134

Bu tanımdan yola çıkılarak şunlar söylenebilir:

1. Eğitim davranış oluşturmaktır.

2. Davranışın kazanılabilmesi için bir yaşantı sonucu oluşması gerekir.

3. Öğrencide önceden belirlenmiş amaca uygun olarak davranış değişikliği meydana getirilir.

4. Tüm bunlar bir süreç içerisinde kasıtlı ve istendik bir şekilde meydana getirilir. Eğitim hemen olup biten bir olgu değildir. Zamana yayılır ve ciddi emekler ister. Ertürk’ün tanımındaki süreç ifadesi buna işaret eder. Sürecin aşamalı olması verilen eğitimin daha detaylı olmasını özellikle de hayatın içinde uygulanarak örtük öğrenmeler ile de desteklenerek daha kalıcı olmasını sağlamıştır. Öğrenci çıraklık aşamasında matlûbunu (öğreticisini) izleme imkanı bulmuş ve işi iyi öğrenmeye çalışmıştır. Burada dikkat çeken nokta çırağın birkaç yıl ücret almamasıdır. Aileler “çocuğumuz meslek öğreniyor” düşüncesi ile yetinmişler ücret almamasını sorun etmemişlerdir.135 _{Çırak ücret almadığı için ticaret kafasına girememiş ona öğrenci}

olduğu, kat edecek yolu olduğu hissettirilmiştir. Bu da çırağa bir sorumluluk yüklemiştir.

Yine bu tanımdaki davranış kazanma olgusunu Ahilikte net bir şeklide görebiliyoruz. Öyle ki Ahilik sistemi davranış kazanma olgusu üzerine kurulmuş bile diyebiliriz. Çünkü Ahilikte kazanılan davranışın muhakkak görülmesi istenmiştir. Kademe ilerlemeleri buna göre sağlanmıştır. Kademe ilerlemesinden de önce Ahiliğe girmek isteyen bir talibin ahlaki davranışları ön plana çıkarılmıştır. Ahilikte davranışa dönüşmeyen değerler sahip olunmayan değerler olarak görülmüştür.136

134 _{Selahattin Ertürk, Eğitimde Program Geliştirme, 9. Baskı, Meteksan A.Ş. Ankara, 1997, s.2} 135 _{Ebubekir Aytekin, Tarihten Günümüze Fütüvvet ve Ahilik, 2. Baskı, Kayıhan Yayınları,}

İstanbul,2018, s.114

136 _{Umut Kaya, “Değerler Eğitimde Bir Meslek Teşkilatı: Ahilik”, Değerler Eğitimi Dergisi, C.11,}

42

Eğitim tanımlarından yola çıkarak Ahi Teşkilatının meslek örgütü olmasının yanı sıra bir eğitim misyonu taşıdığını gördük.

Formal eğitim örgün ve yaygın eğitim şeklinde yapılır. Örgün eğitim okul ve benzeri kurumlarda gerçekleştirilir. 137 _{Ahilik Teşkilatının meydana çıktığı Anadolu}

Selçuklu Devleti’nde örgün eğitim medreseler kanalı ile yapılmıştır.

Yaygın eğitim ; örgün eğitim sistemine hiç girmemiş ya da herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden çıkmış bireylere gerekli bilgi, beceri ve davranışları kazandırmak için örgün eğitim yanında veya dışında onların ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmelerini sağlayıcı nitelikte, çeşitli süre ve düzeylerde yaşam boyu yapılan üretim- rehberlik ve uygulama etkinliklerin tümüdür.138

Konu itibari ile bakıldığı zaman Ahiliğin yaygın eğitim sisteminde olduğu görülmektedir. Bu bakımdan bizi en çok ilgilendiren kısım bu kısımdır. Ahi eğitiminde yaygın eğitim esaslarında olduğu gibi beceri temelli eğitim ön planda tutulmaktadır ve yetenekleri doğrultusunda eğitim verilmektedir. Yaygın eğitim tanımında değinildiği üzere “yaşam boyu“ ifadesi Ahilikteki gelişimi sürdürücü prensibi ihtiva eder. Usta (matlûb) hem meslek hem eğitim hayatına başlayan çırağa (öğrenci) örnek ve rehber olmaktadır. Çırak da ustasını örnek alıp yaparak, yaşayarak, öğrenerek yetişme sürecinde ilerlemektedir. Öyle ki çırak ve kalfanın yetiştirilmesinde birinci dereceden sorumlu olan usta139 Ahilik müessesesinde kalabilmek için hayatının sonuna kadar Ahilik Teşkilatı kurallarına uygun hareket etmek zorundadır.140 _{Her ne kadar usta}

konumuna gelmiş bir ahi olunsa da, teşkilat kurallarını ve aldığı eğitimin prensiplerini ömrünün sonuna kadar uygulama zorunluluğunun olması ve kariyerinin buna bağlı bulunması eğitimin ömür boyu olduğu niteliğini göstermektedir. Kendini yenileme ve uyum sağlama da bunun içine dahil edilebilir.

137 _{M. Şevki Aydın, Din Eğitimi Bilimi, Kimlik Yayınları, Kayseri, 2017, ss.87-88}

138 _{MEB, XIII. Milli Eğitim Şurası Yaygın Eğitim Dokümanı, Ankara, 15-19 Ocak 1990,}

https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-mill-egitim-sralari-dokumanlari/icerik/351, Erişim Tarihi: 02.08.2020

139 _{Abdülbaki Gölpınarlı, Burgâzi ve Fütüvvetnâmesi, ss.124-128}

140 _{Ali Yılmaz, Ahilikte Din ve Ahlak Eğitimi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir}

43

İçinde bulunulan çağ Ahiliğin bir yaygın eğitim kurumu olarak gelişmesine zemin hazırlayıcı nitelikte olmuştur. Çünkü 13. yüzyıla kadar sanat ve meslek öğreten kurumlar henüz oluşmamıştı. O dönemdeki siyasi ve iç karışıklıklar da bunu tetikliyordu. Bir kişi sanat ve meslek öğrenmek istiyorsa çırak olarak işe başlayarak öğrenmek zorundaydı. 13. yüzyıldan 18. Yüzyıla kadar bir meslekte adam yetiştirme kurumu olarak görev yapan sistemli çalışan kurum Ahilik olmuştur.141