Adli, Ġdari ve Ekonomik Alanda Yapılan Düzenlemeler

Hatay Devleti yöneticileri kendilerini ana vatanın bir parçası olarak gördükleri için Türkiye’de yürürlükte bulunan kanunları, Hatay Meclisi’nden parça parça geçirmiĢ ve uygulamaya koydular. Kanunların hazırlanması süreci ile uygulamasında Türkiye ile sıkı bir iĢbirliği söz konusu oldu. Özellikle yeni kurulan devleti Suriye ve Fransa’nın etkisinden kurtaracak adli, idari ve ekonomik konularda düzenlemeler hız verildi.¹⁵⁷

Yeni kurulan Devletin maliyesini güçlendirmek üzere hükümet programında değinilen az masraf çok iĢ mantığıyla mükelleflerin gelirlerini çoğaltmak, üreticilere yardım etmek, vergi konusunda yanlıĢ hususlardan uzaklaĢmak hükümetin mali düĢüncesinde temel değerler olarak esas aldığı konulardandır.

154 Pehlivanlı, Sarınay, Yıldırm, a.g.e., s. 125.

155 Mursaloğlu, a.g.e., s.3.

156 a.g.e., s. 125.

157 BCA. (030.10.225.515.1) 402.607. Hatay Devlet teĢkilatı ile zabıta teĢkilatının kurulması için 1.000.000-TL gönderilmesini DıĢiĢleri Bakanı ġükrü Kaya tarafından, 29.09.1938 gönderilen bir tezkire ile Türkiye Cumhuriyeti BaĢbakanlığından talep edilmiĢtir.

Yine mali konularla ilgili olarak gelir getirici mahiyette olan, toprak ve toprak altındaki madenlere önem verileceği, ticaret konusunda transit iĢlerine dikkat edileceği, turizme gereken önemin verileceği gibi konulara değinilmiĢtir.

Köyler ve Ģehirlerarasında mevcut yolların iyi muhafaza edilmesi ile yeni yol yapımları ve Ġskenderun Limanını Akdeniz Limanları arasında gereken önem ve dereceye yükseltmek ve binlerce hektar arazi kazanmak ve sağlık açısından yüz binlerce insanı kazandıracak olan bataklıkların kurutulması iĢleri hükûmet programında yer verilen konu baĢlıklarındandır.

29 Eylül 1938 tarihli ĠçiĢleri Bakanlığı MüsteĢarının Hatay Gazetesine verdiği bir mülakatta, Ġskenderun ilçesine bağlı Arsuz ve Belen Nahiyesi, Kırıkhan Ġlçesi kurulmuĢtur. Bu tarihe kadar nahiye halinde idare edilen Ordu (Yayladağı) önemi ve Antakya’ya uzaklığı nedeniyle Kaza Haline getirilmiĢ ve bu yeni ilçeye Antakya’ya bağlı Kesep nahiyesi de bağlanmıĢtır.¹⁵⁸

Reyhanlı nahiyesinin ilçe haline getirilmesine yönelik çalıĢma bütçenin yetersizliğinden dolayı ertelenmiĢtir. Ancak bu bölgenin öneminden dolayı bir sulh mahkemesinin kurulması ile nahiyenin nüfus iĢleri ile iĢtigal etmek üzere nahiye müdürü refakatine bir kâtip tayin edilmiĢtir.¹⁵⁹

1938 tarihli Mahakim TeĢkilatı Hakkında Geçici Kanun ile adliye teĢkilatı yeni kurulan Devletin ihtiyacı gözetilerek yenilene çalıĢmaları yapılmıĢtır. Yapılan bu çalıĢmalar aĢağıda gösterilmiĢtir.

 Hatay’da kurulan ve yetki dereceleri kanuna özgü belirli birinci derece Sulh Mahkemeleri, ikinci derecede bulunduğu yerin ismi ile anılan Asliye Mahkemesi

 Üçüncü derecede cinayet olaylarını görmekle yükümlü ve yetkisi tüm Hatay toprakları olan Antakya’da bağımsız bir Ağır Ceza Mahkemesi kurulmuĢtur.

158 Mursaloğlu, a.g.e., s.142.

159 a.g.e., s. 142.

 Bunların üzerinde de Temyiz Mahkemesi görev ve yetkisine sahip sadece bir yüksek mahkeme bulunduğu hüküm altına alınmıĢtır.

Hatay Millet Meclisi’nin 1938 tarihinde kabul edilen adı geçen kanunla, adliye teĢkilat yapısı ile çalıĢma Ģekilleri belirlenmiĢtir. Adliye teĢkilatının bu Ģekilde düzenlenmesinde Üst mahkemenin kurulmuĢ olması dikkati çekmektedir.

Bu kanunun uygulanmasına yönelik olarak Belen, Arsuz, Reyhanlı, Süveydiye (Samandağ) ve Ordu (Yayladağı) nahiyelerinde birer sulh mahkemesi ile Kırıkhan da bir Asliye mahkemesi kurulmuĢtur. Bu yapılanma sonucunda Kırıkhan ilçesi ile Ġskenderun arasında eskiden var olan Adli bağlantı ortadan kaldırılmıĢtır.

Kurulan “Yüksek Mahkeme” nin teĢkilat yapısı aĢağıdaki gibidir.

Reis : Nikoğos Agasyan,

BaĢsavcı (Müddeiumumî) : Cemil Bahadıroğlu,

Üyeler : Hikmet Çinçin, Ali

Üye Yardımcıları : Rasim Amik, Sun’i Attar, Sırrı Hocaoğlu, Mehmet Cerep

Kurulan Yüksek Mahkeme üyelerine bakıldığında toplumun tüm kesimlerini içine alacak biçimde atamaların yapıldığı dikkati çekmektedir. Özellikle Yüksek Mahkeme BaĢkanlığına azınlık mensubu birisinin atanması bu ifadeyi doğru kılmaktadır.

Ayrıca oluĢturulan Antakya ve Ġskenderun asliye mahkemesi baĢkan ve üyeliklerine seçilenler arasında azınlık mensuplarına da yer verilmiĢtir.

Yeni kurulan devlet hayatın hemen hemen tüm alanlarına yönelik olarak etkili ve icrai kararlar almıĢtır. Örnek olarak özellikle ĠçiĢleri Bakanlığının yayımlamıĢ olduğu bir tebliğden bahsetmek gerekecektir. Otomobil ve otobüslere yasal sınırın üstünde fazla yolcu ve yük almak yüzünden kazaların meydana geldiği ve bunu önlemek üzere Antakya, Kırıkhan, Belen, Ġskenderun Jandarma Komutanlığına bağlı birimler tarafından jandarma devriyesi bulundurulmasına yönelik olarak

ĠçiĢleri Bakanlığı bir tebliğ yayınlamıĢtır.¹⁶⁰ Ġcrai nitelik taĢıyan bu tebliğde gereken tedbirlerin süratle alınmasına yönelik olarak tüm ilçe ve nahiyeler belediyesi vasıtasıyla halka ilan edilmesine karar verilmiĢ tebliğe aykırı hareket eden araçlara yönelik yaptırımların uygulanması kararlaĢtırılmıĢtır.

Ekonomik kalkınmanın gerçekleĢtirilmesine yönelik olarak 03 Ekim 1938 tarihinde Hatay ĠĢ Anonim ġirketi Devlet BaĢkanının da iĢtiraki ile fiilen kuruldu.

Hatay’ın ekonomik ve zirai kalkınması için kurulan bu Ģirkete milliyet ve mezhep farkı gözetmeksizin herkes eĢit olarak iĢtirak edebilecekti. ġirketin kurulmasındaki amaçların baĢında, iç ve dıĢ pazarlarda lazım olan ticari ve mali itibarı sağlamak, Devletin menkul ve gayrimenkullerinin istatistiklerini çıkartarak gerçek değerlerini tespit etmek, iĢ ve iĢçiliği kurabilecek imkânların küçük ve orta boy iĢletmelere temin ederek bunların teĢkilatlanmasını sağlamaktır. Ayrıca kurulmuĢ veya kurulacak olsun tüm Ģirketlere yardım etmekte amaçları arasında bulunmaktadır.

Hatay Devletinin ekonomik açıdan yapılanmasına yönelik olarak üretim potansiyelinin tespitine yönelik olarak çalıĢmalar yapılmıĢtır. Bu çalıĢmalar sonucunda, Hatay’dan tedarik edilebilecek yerli ürünler ve mahsuller tespit edilmiĢtir. Bu ürünler, Sabun, Kösele, Deri, Keçe, Kilim, Aba, Kaba Yün Mensucat, Ġplik, Ġpek ÇarĢaflar, Yemeni, Dokuma Kilim, Mobilya, Hasır, Tuğla ve Kiremit’ten oluĢmaktadır. Mahsuller ise, meyve, sebze, kuru sebzeler, hububat, toprak mahsulleri(yer fıstığı, meyan kökü, palamut), tütün, pamuk, zeytin, zeytin yağı, hayvanları, madenler (alçı, kil, mermer, krom) ve deniz mahsullerinde oluĢmaktadır.¹⁶¹

Hatay Devleti 27 Ekim 1938 günü yayınladığı “Hatay menĢeli mahsuller ve ürünlerin ihracına dair kanun” ile ihracata yönelik çalıĢmaların hukuki altyapısını tamamlamıĢtır. Kanun, ihracat iĢlemlerinde uyulması zorunlu olan hususları açıklamıĢtır.¹⁶²

13 Kasım 1938 tarihinden itibaren Ġskenderun limanına girecek yabancı gemilere Hatay Bayrağını çekme zorunluluğu getirildi. 29 Ekim 1938’de

160 Mursaloğlu, a.g.e., s.126.

161 a.g.e., s.177.

162 a.g.e., s.178.

CumhurbaĢkanı Tayfur Sökmen Cumhuriyet bayramı töreni düzenlemiĢ, Suriye kaynaklı nedenlerden dolayı Hatay’ın posta iĢleri Türkiye üzerinden yürütülmüĢtür.

Devlet memurları maaĢı Türk parası ile ödenmiĢ daha sonra Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Ġskenderun’da bir Ģube açması ile maaĢlar Türk parası ile resmen ödenmeye baĢlanılmıĢtır. Tüm bu çalıĢmalar Türkiye ile iĢbirliği halinde yürütülmüĢ ve sonuçlandırılmıĢtır. Özellikle Türkiye’de kurulan Hatay ĠstiĢari Heyeti tarafından tespit edilen hususlar doğrultusunda Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu bir karar alarak yürürlükte bulunan kanunların Hatay Devleti kanunu olarak kabul edilmesi ile hukuki düzenleme çalıĢmaları sonlandırılabilmiĢtir. Bu çalıĢmaların özünde yeni kurulan devleti Fransa ve Suriye etkisinden kurtama amacı bulunmaktadır.¹⁶³