Muhasebe ve denetçilerin uymakta yükümlü oldukları birtakım ilkeler vardır. Alanlarında uzman birer meslek mensubu olan adli muhasebecilerinde bu ilkelere uymaları gerekir (Atmaca ve Terzi, 2012: 29). Adli muhasebecilik mesleğine iliĢkin olan bu ilkeler bu mesleğin daha kaliteli ve güvenilir bir Ģekilde gerçekleĢebilmesini sağlamak amacıyla genel olan ölçütleri belirlemektedir (Karacan, 2012: 117). Adli muhasebecilik mesleğine iliĢkin uyulması gereken ilkeleri üç baĢlık altında incelemek mümkündür. Bunlar (Atmaca ve Terzi, 2012: 30);
Genel Ġlkeler
Bulguların elde edilmesi ile ilgili olan ilkeler Bulguların değerlendirilmesi ile ilgili olan ilkelerdir
10.1.GENEL ĠLKELER
Bu ilkeler adli muhasebecilik mesleğini gerçekleĢtirecek olan kiĢilerde olması gereken özellikleri ifade etmektedir (Atmaca ve Terzi, 2012: 30). Genel ilkeleri 3 grupta incelemek mümkündür. Bunlar (Karacan, 2012:118);
Bağımsızlık Ġlkesi
50
Mesleki Özen ve Dikkat Ġlkesi a) Bağımsızlık Ġlkesi
Bu ilke; adli muhasebecilerin soruĢturma yaptıkları faaliyet alanından tamamıyla bağımsız olması gerektiğini ifade eder (Göksu, 2011: 28). Bağımsızlıktan kastedilen; görev yerine getirilirken, ortaya çıkan sonuçların analizinin yapılmasında ve rapor oluĢturulmasında tarafsız bir bakıĢ açısının sergilenmesi durumudur (Atmaca ve Terzi, 2012: 30-31).
Tarafsızlık ve nesnellik ile ilgili olan bazı etik kurallar ise Ģunlardır (Gülten ve Kocaer, 2011: 52-53);
Görevlerini yerine getirirken herhangi bir baskı, etkileme ve yönlendirme gibi durumların olmaması gerekir.
Her türlü olası siyasi, ekonomik ve kültürel gibi bir takım etkilerden kaçınması gerekmektedir.
Eğer herhangi bir sebepten ötürü tarafsızlığının etkilenme durumu var ise bu durumu yetkili makamlara bildirmektedir.
Gerekli olan belgeleri toplamada, değerlendirmede aktarmada ve sonuçlandırmada tarafsız bir Ģekilde davranmaktadır.
Raporları hukuksal sorunların çözümüne uygun bir biçimde güvenilir, geçerli, net ve tam kanıtlara dayalı olarak düzenler.
Raporlarında herhangi bir önlem ya da tavsiye bulunuyorsa uzman Ģahitlik esnasında bunu nedeniyle birlikte detaylı olarak sözel bir ifade ile sunmaktadır.
b) Mesleki Eğitim ve Tecrübe Ġlkesi
Adli muhasebecilik mesleğinin yeterli düzeyde mesleki eğitim ve tecrübeye sahip olan kiĢiler dahilinde yapılması gerekir (Atmaca ve Terzi, 2012: 30). Mesleki yeterliliğin göstergesi; bir kiĢinin eğitim düzeyi olup, bu mesleği icra edecek olan kiĢiler ise; iĢletme, iktisat, maliye, hukuk gibi alanlarda eğitim görmüĢ ve meslek mensuplarının yanında stajlarını gerçekleĢtirmiĢ ,ayrıca meslek odalarının yapmıĢ oldukları sınavlarda baĢarılı olmak gibi birtakım özellikleri taĢıyan kiĢiler adli muhasebeci olabilmektedir ( Karacan, 2012: 118).
51 c) Mesleki Özen ve Dikkat Ġlkesi
Adli muhasebeci mesleğini yerine getirirken ve raporunu hazırlarken son derece dikkatli ve özenli olması gerekir. Adli muhasebeci eğitimli, bilgili, tecrübeli olsa da görevini yerine getirirken gerekli özeni göstermezse olumlu bir sonuç alması mümkün değildir. Mesleğin gerekli kıldığı özen ve dikkatin olup olmadığının asgari Ģartı ise; bütün adli muhasebe sürecinde adli muhasebecilik ilkelerine tam olarak uymaktır (Karacan, 2012: 119).
10.2. BULGULARIN ELDE EDĠLMESĠ ĠLE ĠLGĠLĠ OLAN ĠLKELER Bu ilkeler; adli muhasebecilik mesleğinin nasıl yapılıp, ne Ģekilde yürütüleceğini belirten ilkelerdir. Ġyi bir adli muhasebeci görevini gerçekleĢtirirken bütün detaylar üzerinde durmalı, bütünlüğü kapsayan parçaları ise bir dedektif misali ayırmasını bilmeli ayrıca bütün durumların değerlendirilmesi gerçekleĢtirip olaylarda elde ettiği bulguları yeterli sayılabilecek kanıtlarıyla desteklemesi gerekmektedir. Bu ilkeler Ģunlardır (Karacan, 2012:119);
a) Planlama
Adli muhasebecinin amacını gerçekleĢtirebilmesi açısından neyi, nerede, hangi maliyetle yapacağı gibi bir takım sorulara önceden karar vermesidir. Verilen bu kararlar planı meydana getirmektedir. Plan yapmada amaç ise, olayları küçük parçalara bölmek ve bu konuda gerekirse yardımcılardan destek sağlamaktır ( Karacan, 2012:119).
b) Bütünlük
Adli muhasebede bir konunun değerlendirilmesi yapılırken Ģüpheci bir tutum sergileyip, ipucu teĢkil edebilecek her olayın değerlendirilmesi yapılmalı bunun yanında konuyu etkileyebilecek olan bütün durumların ise bir bütünlük çerçevesinde ele alınıp gözden geçirilmesi gerekmektedir (Karacan, 2012:120).
c) Kanıtların Toplanması
Adli muhasebecinin olayla ilgili sonuca varmadan önce öncelikle, sayım, analitik incelemeler gibi ve buna benzer kanıt toplama yöntemleri ile yeterli miktarda
52
kanıt toplaması gerektiğini ifade eden ilkedir ve ayrıca gerek nitel, gerek nicel olarak yeterli miktardaki kanıtlarıyla ulaĢtığı zaman sonucu destekleyebilmektedir. Belgeler ve kayıtlar kanıt olarak kullanılabilir. Elde edilen kanıtlar mutlak doğruluğu kesin yasal kanıtlar olabileceği gibi adli muhasebeciler tarafından doğruluğu ispatlanmıĢ öznel kanıtlarda olabilmektedir (Karacan, 2012:120 ).
10.3. BULGULARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ĠLE ĠLGĠLĠ OLAN ĠLKELER
Adli muhasebecinin verdiği görüĢ ve kanaatlarının eksiksiz olarak sunulması ile ilgili olan ilke ve düzenlemeleri kapsamaktadır. Bu ilkede amaç ise; adli muhasebeye konu olan durumun, bilgi kullanıcıların gereksinim duydukları bilgilerin net ve açık bir Ģekilde sunulmasını sağlamaktır. Adli muhasebeciler ulaĢmıĢ oldukları sonuçları yazılı rapor hazırlayarak bilgi kullanıcılarına sunar ( Karacan, 2012:121 ).
Bulguların değerlendirilmesi ile ilgili olan ilkeler ise Ģunlardır (Karacan, 2012: 121);
a) Tam Açıklama Ġlkesi
Adli muhasebeci, adli muhasebeye konu olmuĢ olan durumla ilgili sunulmuĢ olan ve ortaya konulmuĢ olan bilgilerin, bu bilgilerden yararlanacak olan kiĢi yada kurumların doğru bir Ģekilde karar verebilmeleri açısından bu bilgiler açık ve anlaĢılır bir Ģekilde olması gerektiğini belirten ilkedir ( Karacan, 2012:121).
b) GörüĢün Bildirilmesi Ġlkesi
Adli muhasebeci, adli muhasebeye konu olmuĢ olan durumla ilgili gerekli değerlendirmeyi yaptıktan sonra , elde ettiği sonucu adli muhasebecinin görüĢü olduğunun açıklanmasını ve bunun bilgi kullanıcılarına ulaĢtırılmasını ifade eden ilkedir. Bu ilke de adli muhasebeci ulaĢmıĢ olduğu bütün olayları ve vermiĢ olduğu kararı yazılı Ģekle dönüĢtürerek rapor haline getirmiĢ olmaktadır (Karacan, 2012: 121).
53