Bilindiği üzere Adana Bölgesi önemli ölçüde deprem riski taşımaktadır. Günümüze kadar birçok büyük deprem yaşayan ve özellikle 27 Haziran 1998 Depremi sonucu önemli yıkımlara sahne olan bölgede, bundan sonraki süreçte de bu tür doğal afetlerin tekrarlanması ihtimal dahilindedir. Bu nedenle bütün vatandaşlarımız olası bir depreme hazırlıklı olmak ve buna göre önlem almak zorundadır.
Önemli oranda yıkıma neden olan deprem sonrasında bölge genelinde yapılan incelemeler sonucunda, yıkılan ve büyük ölçüde hasar gören yapıların ortak özelliğinin şartnamelere ve yönetmeliklere uygun projelendirilerek imar edilmemesi ve uygulamadaki denetim yetersizliği olduğu anlaşılmıştır. Bu yetersizlikler özellikle küçük yerleşim bölgeleri ve ilçelerde daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
Deprem şokunu üzerinden atan vatandaşlar, devam eden barınma ihtiyacı nedeniyle hasar gören yapılarını kendi imkanlarıyla bilinçsiz bir şekilde onarmaya başlamışlardır. Ancak, depremde oluşan hasarların tamir edilmesi vatandaşlarımız tarafından kolayca yapılabilecek nitelikte bir iş değildir. Bu tür tamiratların mutlaka bir uzman gözetiminde planlı, projeli olarak ve yeni deprem yönetmeliği de göz önünde bulundurularak yapılması gerekmektedir. Ayrıca daha önce III. derece deprem bölgesi kapsamında yer alan il bir süre önce II.derece deprem bölgesi kapsamına alınmıştır. Bu nedenle daha önceki risk değerlendirilmelerine göre projelendirilip imar edilen yapılar deprem riski açısından tekrar denetlenmeli ve gerekiyorsa depreme dayanıklı hale getirilmelidir.
Sonuç olarak depremlerde yapılar hasar görebilir. Ancak, şiddetli bir depremde yapı ağır hasar görse bile göçmeden ayakta kalabilmeli ve can kaybı olmamalıdır. Böyle bir yapı güvenliğini sağlamanın tek yolu ise, yürürlükteki şartname ve yönetmeliklere uygun yapılmış proje üretimi, standartlara uygun malzeme kullanımı, titiz bir işçilik ve etkin denetimdir.
SONUÇLAR
Adana-Ceyhan Depremi ile ilgili yapılan inceleme ve araştırma sonuçları ise 7 grupta toplanabilir.
1- 27.06.1998 tarihine Adana-Ceyhan çevresinde meydana gelen 6.3 magnitüdlü deprem ve çok sayıdaki artçı sarsıntı sonucu 145 can kaybı 1500’den fazla yaralı ve büyük oranda maddi hasar meydana gelmiştir. Deprem sonucu 1124 bina tamamen yıkılmış, 10252 bina oturulamaz derecede hasar görmüştür. Bu binaların 21’i devlete ait olup, 210’u da işyeridir. Deprem sonucu ayrıca 21378 binada ise oturmaya engel oluşturmayan hasarlar meydana gelmiştir. Bunun 581 tanesi işyeri ve 84’ü ise resmi binalardır. Görüldüğü gibi devlete ait binaların büyük bir kısmı çeşitli derecelerde hasar görmüştür. Adana şehir merkezinin kuzey kesiminde olduğu gibi depreme dayanıklı bina yapımı konusunda önlem alınan yerlerde ve yeni teknoloji ile yapılan binalarda hasar meydana gelmemiştir. Eski teknoloji ile yapılan tek veya birkaç katlı binalar yıkılmış veya hasar görmüş, buna karşılık günümüz teknolojileri ile inşa edilen 10-15 katlı binalar ise hiç hasar görmemiştir. Fakat son zamanlarda yapıldığı halde eksik malzeme kullanılan binalarda büyük hasar meydana gelmiştir. Bu da deprem bakımından riskli bir bölgede bulunan Türkiye’nin çağdaş yapı tekniği, uygun malzeme ve kaliteli işçilik kullanımında daha ciddi önlemler alması gerektiğini ortaya koymaktadır. Yetkililerin ve özellikle yerel yönetimlerin sağlam bina yapımında daha ciddi kontrol yapmaları gereği bir kez daha anlaşılmıştır.
2- Adana-Ceyhan depremi tektonik kökenli bir depremdir. Deprem yöresi ve çevresinde çok sayıda fay bulunmaktadır. Bu nedenle saha tektonik bakımdan aktivitesini halen korumaktadır. Nitekim 27 Haziran 1998 tarihindeki deprem Göksu ( Karataş ) fayının hareketlenmesi sonucu oluşmuştur.
3- Deprem sonucu bazı jeomorfolojik, hidrolik ve jeolojik olaylar ortaya çıkmıştır. Topografyada mikro düzeyde değişiklikler meydana gelmiştir.
4- Zemin tabiatı, jeomorfolojik özellikler ve tektonik yapı depremin şiddetini arttırmıştır. Ayrıca yetersiz inşaat tekniği, kötü malzeme ise hasar derecesini önemli ölçüde arttıran faktörler olarak ön plana çıkmıştır.
5- 27 Haziran 1998 Depremi sonucu depremden etkilenen bölgede toplam 8879 konut tamamen yıkılmış veya ağır hasarlı durumdadır. Bu konutların her birinin değerinin yaklaşık olarak 5 Milyar TL olduğu kabul edilirse, 44 Trilyon TL değerinde bir ekonomik kayıp ortaya çıkmaktadır. 15.546 konut ise orta hasarlı veya oturulamaz durumdadır. Bu konutların tekrar onarılması için gereken maliyet değerinin %50’si olduğu göz önüne alınırsa, 39 Trilyon TL’lik bir kayıp söz konusudur. Ayrıca az hasarlı veya oturulabilir 36.531 konut için maliyetinin %20’si kadar ekonomik kayıp olduğu düşünülürse, 182 Trilyon TL’lik bir ekonomik kaybın oluştuğu ortaya çıkmaktadır. Bu duruma göre depremden etkilenen 60.956 konuttaki toplam hasarın ekonomik değeri 265 Trilyon TL’dir. 1998 yılı koşullarında bir işyerinin ortalama değeri 10 Milyar TL kabul edilirse,
tamamen yıkılan veya ağır hasarlı 402 işyerinin 4 Trilyon TL’lık, 1051 orta hasarlı veya kullanılamaz durumdaki işyerinin 10 Trilyon TL’lık (değerinin %50’si) ve 2260 az hasarlı veya kullanılabilir durumdaki işyerinin 22 Trilyon TL’lık (değerinin %20’si) bir zarara uğradığı ortaya çıkmaktadır. Depremden etkilenen toplam 3713 işyerindeki mali kayıp 36 Trilyon TL’si civarındadır. 27 Haziran Depremi sonucu yapılardaki ekonomik kayıp 301 Trilyon TL civarındadır. Bu değere alt yapı, eşya, alet, makine vs.den oluşan kayıp eklenmemiştir.
6- Psikolojik sorunlar ve ruhsal travmalar insanların yaşadıkları büyük şokların etkisiyle ortaya çıkmaktadır. Doğal afetler ise bu büyük şokların ana nedenlerindendir çünkü; doğal afetler, beklenmedik biçimde oluşan, büyük bir
kitleyi etkileyen ve toplumun normal yaşam düzenini bozan olaylardır. 27 Haziran 1998 Adana-Ceyhan Depremi’nin de insanlar üzerine psikolojik
yansımaları olmuştur. Adana, Ceyhan ve Misis’te yapılan araştırmalarda 525 gönüllüde %23 oranında akut stres bozukluğuna rastlanmıştır. Yapılan bir başka çalışma sonucunda ise depremden bir ay sonra ulaşılan 105 kişinin 45’inde, depremden bir yıl sonra ulaşılan 78 kişinin ise 18’inde travma sonrası stres
bozukluğuna rastlanmıştır. Bu da gösteriyor ki üzerinden ne kadar zaman geçerse geçsin insanların yaşadıkları şoklar hayatlarında derin izler bırakmaktadır.
7- Depremin sosyal çözümlemesini yaptığımız zaman da çarpıcı sonuçlara rastlamaktayız. Örneğin depremde 145 kişiyi bulan can kayıplarının cinsiyetlere ayrışmasında kadınların %68.6’lık oranla çok fazla olduğu görülmektedir. Depremi yaşayan 209 kişi ile yapılan ankette 94 kadın (%86.2) ev hanımıdır ve deprem esnasında erkeklerin 80’i, kadınların ise 155’i evindedir. Depremdeki can kayıplarında kadınların daha fazla oluşuna ait oransal yorumu ise bu anket desteklemektedir çünkü kadınlar depreme evlerinde yakalanmışlardır. Deprem konusuna tüm Türkiye’de olduğu gibi Adana şehrinde de bilinçsiz bir yaklaşım söz konusudur. Örneğin insanlar deprem esnasında en son yapılması gereken davranış olan dışarıya kaçma eğilimini kadın-erkek ayrışması olmadan %55.2 gibi yüksek oranlarda sergilerken, güvenli bir yerde beklemek gibi bilinçli davranışları ise %9.4 gibi az bir oranda gerçekleştirmişlerdir. Ayrıca 27 Haziran 1998 Adana-Ceyhan Depremi gösterdi ki; deprem gibi büyük bir şok yaşayan halk, deprem konusunda düzenli bilgilendirilmemiş, depremden sonra yapılan yardımlar koordineli olmamış ve insanlar devletten, sosyal yardım kurum ve kuruluşlarından daha çok akraba ve komşularından yardım talebinde bulunmuşlardır.