4 BULGULAR
4.2 Doz ölüm denemeleri
4.2.1 T abrotanifolium gövde ekstraktlarının S.granarius üzerindeki kontak etki doz
Buğday biti üzerinde yapılan doz ölüm denemeleri sonucunda en düşük LD50 değerini 24. saat sonunda gövde etil asetat ekstraktı 6,02 µl/böcek ile göstermiştir (Çizelge 4. 5 ). Bu ekstraktı hekzan ekstraktının aktivitesi takip etmiş ve LD50 değeri 6,92 µl/böcek olarak bulunmuştur. Bu ekstraktın etkinliğini metanol ekstraktının 6,26 µl/böcek değeri ile takip etmiştir. Kırk sekizinci saat sonunda yine en düşük LD50 değeri gövde etil asetat ekstraktında kaydedilmiş ve LD50 değeri 4,63 µl/böcek olarak hesaplanmıştır. Bu ekstraktın etkinliğini metanol ekstraktının aktivitesi takip etmiş ve LD50 değeri 5,08 µl/böcek olarak saptanmıştır. Gövde hekzan ekstraktının 48. saat LD50 değeri 6,60 µl/böcek olarak saptanmıştır. Bitki ekstraktlarının fudicidal limitlerine bakılarak bir karşılaştırma yapıldığında tüm ekstraktların benzer alt ve üst limitlere sahip oldukları ve aralarında istatistiki yönden bir farklılığın olmadığı görülmüştür.
Uygulanan bitki ekstraktlarının LD90 değerlerine bakıldığında en düşük LD90 değerini 24. saat sonunda 15,49 µl/böcek ile gövde hekzan ekstraktı göstermiştir. Bu ekstraktı sırasıyla etil asetat 18,42 µl/böcek ve metanol 21,59 µl/böcek ekstraktarının LD90 değerleri izlemiştir. 48. saat sonunda gövde hekzan ekstraktı en düşük toksisiteyi göstermiş ve LD90 değeri 14,54 µl/böcek olarak hesaplanmıştır. Hekzan ekstraktının aktivitesi sırasıyla etil asetat 18,41 µl/böcek ve metanol 23,45 µl/böcek LD90 değerleri ile takip etmiştir. Uygulanan ekstraktların fudicidal limitleri karşılaştırıldığında ekstraktların benzer aralık değerlerine sahip oldukları ve aralarında istatistiki açıdan önemli bir farklılığın olmadığı görülmüştür.
Çizelge 4.5. Farklı çözücüler kullanılarak elde edilen T. abrotanifolium’un gövde ekstraktlarının S. granarius üzerinde kontak etki doz ölüm denemesi sonuçları
Muamele Saat Slope±Standart Hata (Fudicidal Limit) LD50 (µl/böcek) (Fudicidal Limit) LD90 (µl/böcek)
24 3,66±0,40 6,92 (5,33 – 8,34) 15,49 (12,31- 23,69) Gövde Hekzan 48 3,73±0,39 6,60 (4,54 – 8,45) 14,54 (10,93 – 27,69) 24 2,64±0,27 6.02 (5,10 – 6,93) 18,42 (15,35 – 23,63) Gövde EA 48 2,13±0,18 4,63 (3,71 -5,62) 18,41 (14,40 – 25,58) 24 2,38±0,24 6,26 (5,29- 7,24) 21,59 (17,54 – 28,75) Gövde MeOH 48 1,93±0,17 5,08 (4,22 – 6,05) 23,45 (18,25 – 32,67)
4.2.2. T. abrotanifolium çiçek ekstraktlarının S. granarius üzerindeki kontak etki doz-ölüm denemeleri
T. abrotanifolium’un çiçek kısımlarının ekstraktları ile S. granarius üzerinde yapılan
doz ölüm denemeleri sonucunda en düşük LD50 değeri 24. saat sonunda çiçek etil asetat ekstraktı için hesaplanmıştır (8,27 µl/böcek). Bu değeri hekzan ekstraktı takip etmiş ve LD50 değeri 10,49 µl/böcek olarak hesaplanmıştır. Bu ekstraktın etkinliğini metanol ekstraktı (LD50: 29,23 µl/böcek) takip etmiştir. Kırk sekizinci saat sonunda yine en düşük LD50 değeri çiçek etil asetat ekstraktında kaydedilmiş ve LD50 değeri 6,97 µl/böcek olarak hesaplanmıştır. Bu ekstraktı metanol ekstraktını takip etmiş ve LD50 değeri 28,75 µl/böcek olarak saptanmıştır. Çiçek hekzan ekstraktının 48. saat LD50 değeri hesaplanamamıştır. Uygulanan bitki ekstraktlarının fudicidal limitlerine bakıldığında 24. ve 48. saatlerde çiçek metanol ekstraktının diğer uygulanan ekstraktlardan farklı bir etki aralığına sahip olduğu görülmüştür ( Çizelge 4. 6 ).
Uygulanan bitki ekstraktlarının LD90 değerlerine en düşük LD90 değeri 24. saat sonunda LD90: 17,78 µl/böcek değeri ile çiçek hekzan ekstraktında hesaplanmıştır. Bu ekstraktı sırasıyla çiçek etil asetat LD90: 19,36 µl/böcek ve çiçek metanol LD90: 218,34 µl/böcek ekstraktları izlemiştir. Kırk sekizinci saat sonunda çiçek hekzan ekstraktının aktivitesi
hesaplanamamış ve en düşük LD90 değerini çiçek etil asetat ekstraktı LD90: 25,23 µl/böcek değeri ile göstermiştir. Çiçek metanol ekstraktının LD90 değeri 293,77 µl/böcek olarak hesaplanmıştır. Uygulanan bitki çiçek ekstraktlarının LD90 değerlerinin fudicidal limitleri arasında LD50 değerlerinde olduğu gibi çiçek metanol ekstraktı diğer ekstraktlardan farklı aralıklarda fudicidal limitlere sahip olduğu saptanmıştır.
Çizelge 4. 6. Farklı çözücüler kullanılarak elde edilen T. abrotanifolium’un çiçek ekstraktlarının S. granarius üzerindeki kontak etki doz ölüm denemesi sonuçları
Muamele Saat Slope±Standart Hata (Fudicidal Limit) LD50 (µl/böcek) (Fuducidal Limit) LD90 (µl/böcek)
24 5,59±0,54 (9,64 -11,42) 10,49 (15,76 – 21,12) 17,78 Çiçek Hekzan 48 2.59±0.27 * * 24 3,47±0,40 (7,35 -9,20) 8,27 (16,40 -24,77) 19,37 Çiçek EA 48 2,30±0,22 6,97 (5,31 -8,94) 25,23 (17,72 -46,22) 24 1,47±0,25 29,23 (18,99 -73,62) 218,34 (82,73 -2273,38) Çiçek MeOH 48 1,27±0,20 (17,83 – 77,11) 28,754 (99,30 – 3796,36) 293,78 *Hesaplanamamıştır
4.2.3. T. abrotanifolium gövde ekstraktlarının S. oryzae üzerindeki kontak etki doz- ölüm denemeleri
T. abrotanifolium’un gövde kısımları kullanılarak hazırlanan ekstraktları ile S. oryzae
üzerinde doz ölüm denemeleri yürütülmüştür. Yapılan denemeler sonucunda en düşük LD50 değeri 24. saatte LD50: 28,63 µl/böcek değeri ile gövde hekzan ekstraktı göstermiş olup bunu LD50: 57,49 µl/böcek ile gövde etil asetat ve LD50: 139,99 µl/böcek ile gövde metanol ekstraktı takip etmiştir ( Çizelge 4. 7 ). 48. saat sonunda yine en düşük LD50 değerini hekzan ekstraktı LD50: 28,08 µl/böcek değeri ile göstermiş bunu sırasıyla etil asetat ve metanol ekstraktları (LD50: 57,31 µl/böcek; LD50: 63,01 µl/böcek) izlemiştir. Analizler sonucunda gövde etil asetat ve gövde metanol ekstraktlarının diğer ekstraktan
farklı aralıklarda etki gösterdiği yalnız kendi arasında 24. ve 48. saatlerde herhangi bir farklılığın olmadığı sonucuna varılmıştır.
Denenen gövde ekstraktlarının LD90 değerlerinde ise en en düşük LD90 değeri LD50 değerinde olduğu gibi hekzan ekstraktı (LD90: 108,68 µl/böcek) göstermiş ve bu değeri sırasıyla etil asetat LD90: 562,29 µl/böcek ve metanol LD90: 2086,87 µl/böcek ekstraktı takip etmiştir. Kırk sekizinci saatte en düşük LD90 değeri aynı şekilde hekzan ekstraktında LD90: 181,70 µl/böcek değeri görülmüş ve bunu sırasıyla etil asetat 713,27 µl/böcek ve metanol ekstraktları 956,39 µl/böcek ile takip etmiştir. Denenen ekstraktların fudicidal limitleri karşılaştırıldığında LD50 değerlerinde olduğu gibi etil asetat ve metanol ekstraktları hekzan ekstraktından farklı fudicidal limitlerde etki göstermişlerdir.
Çizelge 4. 7. Farklı çözücüler kullanılarak elde edilen T. abrotanifolium’un gövde ekstraktlarının S. oryzae üzerindeki kontak etki doz ölüm denemesi sonuçları
Muamele Saat Slope±Standart Hata (Fudicidal Limit) LD50 (µl/böcek) (Fuducidal Limit) LD90 (µl/böcek) 24 2,21±0,32 28,63 (17,71 – 152,63) 108,68 (43,28 – 5286,03) Gövde Hekzan 48 1,58±0,22 28,08 (17,91 – 73,79) 181,70 (206,54 – 27607,71) 24 1,29±0,24 57,49 (30,91 – 250,39) 562,29 (157,21 – 13874,96) Gövde EA 48 1,17±0,22 57,31 (31,74 -202,97) 713,27 (201,833 – 12330,49) 24 1,09±0,28 139,99 (53,09 – 2636,01) 2086,87 (323,57 – 700488,62) Gövde MeOH 48 1,09±0,22 63,01 (33,79 – 239,72) 956,39 (248,13 – 19983,30)
4.2.4. T. abrotanifolium çiçek ekstraktların S. oryzae üzerindeki kontak etki doz- ölüm denemeleri
T. abrotanifolium’un çiçek kısımlarının ekstraktları ile S. oryzae üzerinde yapılan doz
ölüm denemeleri sonucunda en düşük LD50 değerini 24. saat sonunda çiçek hekzan ekstraktı LD50: 21,75 µl/böcek değeri ile göstermiştir. Bu değeri çiçek etil asetat ekstraktını takip etmiş ve LD50 değeri 35,92 µl/böcek olarak hesaplanmıştır. Kırk
sekizinci saat sonunda yine en düşük LD50 değeri çiçek etil asetat ekstraktında kaydedilmiş ve LD50 değeri 36,29 µl/böcek olmuştur ( Çizelge 4. 8 ). Hekzan ekstraktının 48. saat LD50 değeri hesaplanamamış ve metanol ekstraktının etkinliği LD50: 416,25 µl/böcek olarak saptanmıştır. LD50 değerlerinin fudicidal limitlerine bakıldığında çiçek metanol ekstraktının fudicidal limit aralığının diğer ekstraktlardan farklı olduğu görülmektedir. Hekzan ve etil asetat ekstraktlarının limitlerinde herhangi bir farklılık görülmemiş benzer aralıklarda etki ettikleri sonucuna varılmıştır.
Uygulanan bitki ekstraktlarının LD90 değerlerine bakıldığında en düşük LD90 değerini 24. saat sonunda 41,81 µl/böcek ile hekzan ekstraktı göstermiş olup bunu etil asetat ekstraktı 165,99 µl/böcek değeri ile takip etmiştir. Metanol ekstraktının LD90 değeri hesaplanamamıştır. 48. saat sonunda çiçek hekzan ekstraktının LD90 değeri hesaplanamamış ve en düşük LD90 değerini çiçek etil asetat ekstraktı LD90: 258,52 µl/böcek değeri ile göstermiştir. Çiçek metanol ekstraktının LD90 değeri 11640,47 µl/böcek olarak hesaplanmıştır. Uygulanan bitki ekstraktlarından metanol ve etil asetat ekstraktı hekzan ekstraktından farklı fudicidal limitlere sahip olmuşlar aynı zamanda kendi ararlında da farklı derecede etki göstermişlerdir
Çizelge 4.8. Farklı çözücüler kullanılarak elde edilen T. abrotanifolium’un çiçek ekstraktlarının S. oryzae üzerindeki kontak etki doz ölüm denemesi sonuçları
Muamele Saat Slope±Standart Hata (Fudicidal Limit) LD50 (µl/böcek) (Fuducidal Limit) LD90 (µl/böcek)
24 4,52±0,58 21,74 (19,25 – 25,72) 41,81 (33,46 – 59,78) Çiçek Hekzan 48 2,54±0,33 * * 24 1,93±0,31 35,92 (22,08 – 135,88) 165,99 (63,74 – 3093,14) Çiçek EA 48 1,50±0,24 36,29 (23,68 – 82,46) 258,52 (104,84 – 1693,54) 24 0,46±0,29 * * Çiçek MeOH 48 0,89±0,27 416,25 (94,26- 135162,46) 11640,47 (775,46 - 553028406,51) *Hesaplanamamıştır
4.3. Davranışsal etki denemeleri
4.3.1. Seçenek testi (choice test)
4.3.1.1. T. abrotanifolium’un ekstraktlarının S. granarius’un beslenmesi üzerindeki etkileri
T. abrotanifolium’dan elde edilen bitki ekstraktlarının S. granarius’un beslenmesi üzerindeki etkileri seçenek testi ile denenmiş ve sonuçlar Şekil 4. 1’de verilmiştir. Denemeler sonucunda besin ağırlık kayıpları karşılaştırılmış ve muamelelerin kendi aralarında istatistiki derecede önemli farklılık olduğu saptanmıştır (F=5,32; sd=5,21; P<0,05). En yüksek beslenmeyi engelleyici etki kontrole göre %24,1 ağırlık kaybı ile gövde hekzan ekstraktında görülmüştür. Gövde ekstraktları içerisinde hekzan esktaktının beslenmeyi engelleyici etkisini sırasıyla en yüksek aktiviteyi kontrole göre %41,8 ağırlık kaybı ile etil asetat göstermiş ve bu ekstraktın etkinliğini %49,3 ağırlık kaybı ile metanol ekstraktlarının etkinliği izlemiştir. Çiçek ekstraktlarından en yüksek beslenmeyi engelleyici etki gövde ekstraktlarında olduğu gibi çiçek hekzan ekstraktında %30,3 ağırlık kaybı ile saptanmıştır. Bu aktiviteyi %45 ile etil asetat ve % 65,4 ağırlık kaybıyla metanol ekstraktı takip etmiştir.
Şekil 4.1. Seçenek testinde S. granarius’un beslenmesinden kaynaklanan %’de ağırlık kayıpları
a b bc c bc bc cd 24,1 41,8 49,2 30,3 45,0 65,4 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Gövde Hekzan Gövde EA Gövde MeOH Çiçek Hekzan Çiçek EA ÇiçekMeOH
4.3.1.2. T. abrotanifolium’un ekstraktlarının S. oryzae’nin beslenmesi üzerindeki etkileri
T. abrotanifolium’dan elde edilen bitki ekstraktlarının S. oryzae’nin beslenmesi
üzerindeki etkileri seçenek testi ile araştırılmış ve sonuçlar Şekil 4.2’de verilmiştir. Denemeler sonucunda besin ağırlık kayıpları karşılaştırılmış muamelelerin arasında istatistiki olarak farklılık olduğu saptanmıştır (F=6,92; sd=5,29; P<0,05). Kontrole göre en yüksek beslenmeyi engelleyici etki %37,9 ağırlık kaybı ile çiçek hekzan ekstraktında görülmüştür. Çiçek ekstraktları içerisinde sırasıyla en yüksek beslenmeyi engelleyici etki %50,7 ağırlık kaybı ile etil asetat ve %59,4 ağırlık kaybı ile metanol ekstraktlarının etkinliği izlemiştir. Gövde ekstraktlarından en yüksek beslenmeyi engelleyici etki gövde hekzan ekstraktında %45,4 buğday ağırlık kaybı ile saptanmıştır. Bu aktiviteyi %49,5 kayıp ile metanol ve %70,7 ağırlık kaybıyla etil asetat ekstraktı takip etmiştir. Uygulanan bitki ekstraktlarından gövde etil asetat ve çiçek metanol kendi aralarında farklı etki göstermiş, gövde etil asetat ekstraktı ise tüm muamelelerden istatistiki olarak farklı etki göstermiştir.
Şekil 4.2. Seçenek testinde S. oryzae’nın beslenmesinden kaynaklanan %’de ağırlık kayıpları 45,4 70,7 49,5 37,8 50,7 59,4 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Gövde Hekzan Gövde EA Gövde MeOH Çiçek Hekzan Çiçek EA ÇiçekMeOH b a b c b b
4.3.2. Zorunluluk testi (non-choice test)
4.3.2.1. T. abrotanifolium’un ekstraktlarının S. granarius’un beslenmesi üzerindeki etkileri
T. abrotanifolium’dan elde edilen bitki ekstraktlarının S. granarius’un beslenmesi
üzerindeki etkileri zorunluluk (non-choice) testi ile araştırılmış ve sonuçlar Şekil 4.3’te verilmiştir. Denemeler sonucunda besin ağırlık kayıpları karşılaştırılmış ve muameleler arasında istatistiksel olarak herhangi bir farkın olmadığı saptanmıştır (F=1,77; sd=5,31; P>0,05). Kontrole göre en yüksek beslenmeyi engelleyici etki %51,5 ile çiçek hekzan ekstraktında görülmüştür. Çiçek ekstraktları arasında en yüksek aktiviteyi %56,7 ile etil asetat ve %67,4 ile metanol ekstraktlarının etkinliği izlemiştir. Gövde ekstraktlarından en yüksek beslenmeyi engelleyici etki gövde metanol ekstraktında %52,3 ile saptanmıştır. Bu aktiviteyi %57,5 ile etil asetat ve %60 ile hekzan ekstraktı takip etmiştir.
Şekil 4.3. Zorunluluk testinde S. granarius’un beslenmesinden kaynaklanan %’de ağırlık kayıpları. a b b b b b b 60,0 57,5 52,3 51,5 56,7 67,4 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Gövde Hekzan Gövde EA Gövde MeOH Çiçek Hekzan Çiçek EA ÇiçekMeOH
4.3.2.2. T. abrotanifolium’un ekstraktlarının S. oryzae’nin beslenmesi üzerindeki etkileri
T. abrotanifolium’dan elde edilen bitki ekstraktlarının S. oryzae’nin beslenmesi
üzerindeki etkileri zorunluluk (non-choice) testi ile araştırılmış ve sonuçlar Şekil 4.4’te verilmiştir. Denemeler sonucunda besin ağırlık kayıpları karşılaştırılmış muamelelerin kendi aralarında istatistiki olarak önemli derece farklılık olduğu saptanmıştır (F=1,79; sd=5,33; P<0,05). Kontrole göre en yüksek beslenmeyi engelleyici etki %31,4 ağırlık azalışıyla çiçek etil asetat ekstraktında görülmüştür. Çiçek ekstraktları arasında en yüksek aktiviteyi %41,9 ağırlık kaybı ile hekzan ve %48,6 ağırlık kaybıyla metanol ekstraktlarının aktivitesi izlemiştir. Gövde ekstraktlarından en yüksek beslenmeyi engelleyici etki gövde metanol ekstraktında %36,5 ağırlık kaybı ile saptanmıştır. Bu aktiviteyi %37 ile hekzan ve %52,1 ağırlık kaybıyla etil asetat ekstraktı takip etmiştir.
Şekil 4.4. Zorunluluk testinde S. oryzae’nın beslenmesinden kaynaklanan %’de ağırlık kayıpları 37,0 52,1 36,5 41,8 31,4 48,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Gövde Hekzan Gövde EA Gövde MeOH Çiçek Hekzan Çiçek EA ÇiçekMeOH ab a ab ab b bc
4.4. Mide Zehir Etkisi Denemeleri
4.4.1. T. abrotanifolum’un gövde ekstraktlarının S. granarius üzerindeki mide zehiri etkileri
S. granarius üzerinde denenen bitki gövde ekstraktları mide zehir etkisi bakımından
değerlendirildiğinde ekstraktlar düşük oranlarda ölümlere neden olmuşlardır. En yüksek aktiviteyi gövde hekzan ekstraktı göstermiş olmasına rağmen 96. saat itibari ile muameleler istatistiksel olarak kontrolden farklı değildir (F=1,67; sd=3,20; P>0,05) ( Çizelge 4. 9 ). Test edilen bitki ekstraktlarından gövde hekzan ekstraktı 168. saat sonunda %10,8’lik öldürme oranı ile en yüksek aktiviteyi göstermiştir. Aynı zamanda değerlendirmeye alınan tüm zaman dilimlerinde hekzan ekstraktı diğer ekstraktlara göre yüksek aktivite göstermiştir. Hekzan ekstraktını 168. saat sonucunda %5,6 ölüm oranı ile etil asetat ve %3,4 ile metanol ekstraktları takip etmiştir. Denenen bitki ekstraktlarından sadece gövde hekzan ekstraktı 144. ve 168. saatlerde kontrolden farklı etki göstermiştir.
Çizelge 4.9. Farklı çözücüler kullanılarak elde edilen T. abrotanifolium gövde ekstraktlarının S. granarius’a olan mide zehir etkileri (% Ölüm ± St Hata).
Muamele 96. saat 120. saat 144. saat 168. saat
Kontrol 0,00±0,00 0,00±0,00 0,00±0,00b2 0,00±0,00b
Gövde Hekzan 1,15±2,74B1 1,70±4,25B 8,27±2,35aA 10,79±3,74aA
Gövde EA 1,15±2,74 3,37±4,29 3,37±4,29b 5,57±3,66b
Gövde MeOH 0,00±0,00 0,29±1,72 1,15±2,74b 3,37±4,29b
1Aynı satırdaki ortalamaları takip eden farklı harfler, ortalamaların istatistiksel olarak önemli derecede
farklı olduğunu gösterir (Anova P<0,05, Tukey test).
2Aynı sütundaki ortalamaları takip eden farklı harfler, ortalamaların istatistiksel olarak önemli derecede
4.4.2. T. abrotanifolum’un çiçek ekstraktlarının S. granarius üzerindeki mide zehiri etkileri
S. granarius üzerinde denenen bitki çiçek ekstraktları mide zehir etkisi bakımından
değerlendirildiğinde düşük oranlarda ölümlere neden olmuşlardır. En yüksek aktiviteyi çiçek etil asetat ekstraktı göstermiş olup 96. saat itibari ile muameleler istatistiksel olarak kontrolden farklı değildir (F=1,98; sd=3,20; P>0,05) ( Çizelge 4. 10 ). Mumameller 168. saat itibari ile karşılaştırıldığında araalrında istatitiki açıdan önemli derecede farklılığın olduğu aptanmıştır (F: 3,89; sd:3,20: P<0,05). Test edilen bitki ekstraktlarından çiçek etil asetat ekstraktı 168. saat sonunda %10,1’lik öldürme oranı ile en yüksek aktiviteyi göstermiştir. Aynı zamanda değerlendirmeye alınan tüm zaman dilimlerinde etil asetat ekstraktı diğer ekstraktlara göre yüksek aktiviteyi göstermiştir. Etil asetat ekstraktının aktivitesini 168. saat sonucunda %8,3 ölüm oranı ile hekzan ve %5,6 ölüm oranıyla metanol ekstraktları takip etmiştir.
Çizelge 4.10. Farklı çözücüler kullanılarak elde edilen T. abrotanifolium çiçek ekstraktlarının S. granarius’a olan mide zehir etkileri (% Ölüm ± St Hata).
Muamele 96. saat 120. saat 144. saat 168. saat
Kontrol 0,00±0,00 0,00±0,00 0,00±0,00 0,00±0,00b
Çiçek Hekzan 0,29±1,72B1 1,15±2,74B 4,53±2,74A 8,28±2,35a2A
Çiçek EA 4,10±5,76 9,00±6,11 9,00±6,11 10,14±7,03ab
Çiçek MeOH 0,29±1,72 2,57±3,08 5,57±3,66 5,57±3,66ab
1Aynı satırdaki ortalamaları takip eden farklı harfler, ortalamaların istatistiksel olarak önemli derecede
farklı olduğunu gösterir (Anova P<0,05, Tukey test).
2Aynı sütundaki ortalamaları takip eden farklı harfler, ortalamaların istatistiksel olarak önemli derecede
farklı olduğunu gösterir (Anova P<0,05, Tukey test).
4.4.3. T. abrotanifolum’un gövde ekstraktlarının S. oryzae üzerindeki mide zehiri etkileri
S. oryzae üzerinde denenen bitki gövde ekstraktları mide zehir etkisi bakımından
değerlendirildiğinde yüksek oranlarda ölümlere neden olmuştur. En yüksek aktiviteyi gövde hekzan ekstraktı göstermiş olup bunlar 96. saat itibari ile istatistiksel olarak kontrolden farklıdır (F=6,38; sd=3,18; P<0,05). Test edilen bitki ekstraktlarından gövde
hekzan ekstraktı 168. saat sonunda %62,4’lük öldürme oranı ile en yüksek aktiviteyi göstermiştir ( Çizelge 4. 11 ). Gövde hekzan ekstraktının aktivitesini 168. saat sonunda %40,6 ölüm oranı ile metanol ve %36,5 ölüm oranı ile etil asetat ekstraktları izlemiştir.
Çizelge 4.11. Farklı çözücüler kullanılarak elde edilen T. abrotanifolium gövde ekstraktlarının S. oryzae’ye olan mide zehir etkileri (% Ölüm ± St Hata).
Muamele 96. saat 120. saat 144. saat 168. saat
Kontrol 0,00±0,00b 4,53±2,74c 7,92±3,99b 7,92±5,10b Gövde Hekzan 23,21±1,86aB 45,58±3,07aAB 56,11±2,93aA 62,43±3,99aA Gövde EA 8,76±6,59abB 20,72±2,03abAB 33,26±0,29aA 36,53±0,71aA Gövde MeOH 18,01±6,02ab 29,60±1,22a 35,63±1,49a 40,64±2,22a
1Aynı satırdaki ortalamaları takip eden farklı harfler, ortalamaların istatistiksel olarak önemli derecede
farklı olduğunu gösterir (Anova P<0,05, Tukey test).
2Aynı sütundaki ortalamaları takip eden farklı harfler, ortalamaların istatistiksel olarak önemli derecede
farklı olduğunu gösterir (Anova P<0,05, Tukey test).
4.4.4. T. abrotanifolum’un çiçek ekstraktlarının S. oryzae üzerindeki mide zehiri etkileri
S. oryzae üzerinde denenen bitki çiçek ekstraktları mide zehir etkisi bakımından
değerlendirildiğinde değişen oranlarda ölümlere neden olmuştur. En yüksek aktiviteyi 168. saatte çiçek etil asetat ekstraktı göstermiş olup bunlar istatistiksel olarak kontrolden farklı değildir (F=1,61; sd=3,16; P>0,05). Test edilen bitki ekstraktlarından çiçek etil asetat ekstraktı 168. saat sonunda %33,6’lık öldürme oranı ile en yüksek aktiviteyi göstermiştir. Aynı zamanda değerlendirmeye alınan tüm zaman dilimlerinde etil asetat ekstraktı diğer ekstraktlara göre yüksek aktiviteyi göstermiştir. Etil asetat ekstraktının aktivitesini 168. saat sonucunda %24 ölüm oranı ile metanol ve %23,6 ölüm oranı ile hekzan ekstraktları takip etmiştir ( Çizelge 4. 12 ).
Çizelge 4.12. Farklı çözücüler kullanılarak elde edilen T. abrotanifolium çiçek ekstraktlarının S. oryzae’ye olan mide zehir etkileri (% Ölüm ± St Hata)
Muamele 96. saat 120. saat 144. saat 168. saat
Kontrol 0,00±0,00 4,53±2,74 7,92±3,99 7,92±5,10b
Çiçek Hekzan 4,27±5,37 7,04±9,03 6,26±11,64 23,59±6,79a Çiçek EA 2,57±3,41 20,61±7,70 11,20±6,16 33,57±5,42a Çiçek MeOH 0,41±2,06 6,11±5,43 8,17±10,78 23,95±13,09a
1
Aynı satırdaki ortalamaları takip eden farklı harfler, ortalamaların istatistiksel olarak önemli derecede farklı olduğunu gösterir (Anova P<0,05, Tukey test).
2Aynı sütundaki ortalamaları takip eden farklı harfler, ortalamaların istatistiksel olarak önemli
5. TARTIŞMA
Bu çalışmada T. abrotanifolium’un gövde ve çiçek kısımların farklı çözücüler kullanılarak elde edilen ekstraktların iki önemli depo zararlısı S. granarius ve S.
oryzae’ye olan kontak toksisite, mide zehir etkisi ve davranışsal etkileri test edilmiştir.
Test edilen bitki ekstraktları zamana bağlı olarak değişen oranlarda kontak toksisite göstermiş ve davranışsal etkilerde bulunmuştur.
Bu çalışmalar sonucunda T. abrotanifolium’dan elde edilen ekstraktlardan özellikle gövde hekzan ekstraktı buğday biti ve pirinç biti üzerinde en yüksek kontak toksisiteyi göstermiş ve test edilen böceklerden buğday bitinin %68’ini 48 saat içinde öldürdüğü saptanmıştır. Denenen ekstraktlardan diğerleri gövde hekzan ekstraktına göre daha az toksisite göstermiş olsa da özellikle buğday biti için yüksek oranda kontak toksisite göstermişlerdir. Gövde etil asetat ekstraktı %54 ölüm oranı ile ikinci yüksek kontak toksisiteyi göstermiş ve bunu gövde metanol ekstraktı %53 ölüm oranı ile takip etmiştir. Bitki ekstraktları S. oryzae üzerinde denendiğinde S. granarius’ta olduğu gibi yüksek biyolojik aktivite göstermediği saptanmıştır. Bunun nedeninin buğday biti ile pirinç biti arasındaki fizyolojik farklılıktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Farklı böcek türlerinin uygulanan ekstraktlara göstermiş olduğu tepkilerin farklı olduğu daha önce yapılan çalışmalar ile desteklenmektedir. Kimani ve Sum (1999) denemelerde kullanılan bitki ile aynı cinse ait olan, T. cinerariifolium’dan elde ettikleri ekstraktları S. oryzae ve T.
casteneum üzerinde denemişler ve pirinç bitinin T. casteneum’dan bitki ekstraktına karşı
daha fazla toleransa sahip olduğunu bildirmişlerdir.
Pirinç biti için test edilen ekstraktlar içinde en yüksek aktiviteyi yine gövde hekzan ekstraktı göstermiş olup ölüm oranı %12 olmuştur. Buğday bitinde olduğu gibi, hekzan ekstraktını etil asetat ve metanol ekstraktları takip etmiştir. Bitki ekstraktlarının kontak toksisite etkinliğine bakıldığında gövde hekzan ekstraktının her iki depozararlısı böcek için en yüksek derecede kontak toksisite gösterdiği saptanmıştır. Bu sonuçlardan anlaşılacağı gibi bitkinin kimyasal kompozisyonunda bulunan ve böcekler üzerinde kontak toksisiteye neden olan madde veya maddelerin daha çok bitkinin gövde
kısımlarında bulunduğu ve bu madde veya maddelerin hekzan tarafından bitkiden ayrılabildiği sonucuna ulaşılmaktadır. Daha önce bu zararlılar üzerinde yapılan çalışmalar da araştırıcılar A. calamus köklerinin alkol, eter ve petrol-eter ekstraktlarını
S. oryzae’ye karşı test etmişler ve pirinç biti için bu ekstraktların kontak toksisitelerinin olduğunu ve kulanılan çözüzülere bağlı olarak kontak toksisitenin değiştiğini bildirmişlerdir (Teotia ve Pandey, 1979). Kim ve ark., (2003) içlerinde Asteraceae familyasına ait bitkilerinde bulunduğu 30 aromatik bitkinin, metanol ekstraktlarını S.
oryzae ve C. chinensis’e karşı denemişler ve denenen ekstraktların bu zararlının kontrolünde kullanılabilirliğini ve zararlı böceklerin tepkilerinin bitki materyali, böcek türü ve maruz kalma sürelerine bağlı olarak değiştiğini bildirmişlerdir. Bu sonuçlar daha önce farklı bitkilerden elde edilen ekstraktları ile yapılmış çalışmalar ile paralellik göstermektedir ( Helen, 1985; Kısmalı ve Madanlar, 1988; Kimani ve Sum., 1999).
Bitki ekstraktları ile yapılan doz-ölüm çalışmalarında ise en düşük LD50 değeri tek doz tarama testlerinden farklı olarak gövde etil asetat ekstraktının buğday biti üzerinde etkisinde görülmüş ve LD50 değeri 4,63 µl/böcek olarak hesaplanmıştır. Bu ekstraktın LD50 değerini buğday biti için artan sıra ile hekzan ve metanol ekstraktlarının aktivitesi takip etmiştir. Çiçek ekstraktlarından en düşük LD50 değeri 48. saatte gövde ekstraktlarında olduğu gibi 6,97 µl/böcek LD50 değeri ile çiçek etil asetat ekstraktında saptanmıştır. Bu sonuçlar tek doz tarama testleri ile karşılaştırıldığında farklılıklar göstermekle birlikte aşırı sapmalar görülmemektedir. Al-Moajel (2004) yaptığı çalışmada Prosopis juliflora bitkisinin petrol-eter, kloroform ve metanol ekstraktları kullanılmış ve topikal uygulamalar sonucunda S. oryzae’ye olan LD50 değeri 5,8 ml/kg olarak bildirmiştir. Bu sonuçları daha önce farklı bitki ve aynı zararlılar üzerinde yapılan çalışmaların sonuçları desteklemektedir ( Ahmed ve Al-Moajel, 2005; Salama ve ark., 2004 ).
Davranışsal etki çalışmalarından seçenek testi sonucunda buğday biti için en yüksek oranda beslenmeyi engelleyici etki kontrole göre % 24,1’lik ağırlık azalışı ile gövde