AB’nin ulusal mekanizmalar için tavsiyeleri ve kurumsal gelişimi

AB’nin TCE kurumsal yapısının güçlendirilmesi için uygulamalara yönelik tavsiyeleri şunlardır:

9

ƒ TCE ulusal mekanizmasının en üst hükümet düzeyinde, bakan/bakanlar kurulu sorumlu-luğunda, yeterli yetki ve araçla donatılmış olması,

144 http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/sustainable-development-goals.html (erişim tarihi: 12.12.2018) 145 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin Beş Öncelikli Alanı şöyle:

‚ Kadınların liderliğini ve katılımını arttırmak,

‚ Kadınlara yönelik şiddeti durdurmak,

‚ Barış ve güvenlik ile ilgili süreçlerin her boyutuna kadınları dahil etmek,

‚ Kadınların ekonomik güçlenmesini arttırmak,

‚ Toplumsal cinsiyet eşitliğini ulusal kalkınma planlaması ve bütçelemede merkeze almak.

146 AB çerçevesinde eşitlik kurumlarının bugüne kadar gelişimi ve sorunları için bkz.: Elise Muir, EU Equality Law: The First Fundamental Rights of the EU, Oxford University Press. 2018. https://www.amazon.com/EU-Equality-Law-Fundamental-Rights/dp/0198814666 (erişim tarihi: 28.12.2018)

9

ƒ TCE’nin politika öncelikleri içinde yer alması, diğer politika alanlarına entegre edilmesi (ana-akımlaştılması), cinsiyet temelli diğer ayrımcılığa karşı çalışmalarla birlikte ele alınması, 9

ƒ Ulusal mekanizma mevzuatının ve kapasitesinin TCE hedeflerinin bütün hükümet politi-kalarına içerilmesi, yasamanın ve hükümetin kararlarına etki edebilmesine uygunluğunu anlamak için somut ve ölçülebilir stratejik hedefler oluşturulması,

9

ƒ TCE politikalarının başarısı için TCE-Danışma Kurulu oluşturmak ya da var olanı güç-lendirmek ve bu kurullara diğer kamu kurumlarının, kadın STK’larının, hak temelli sivil örgütlerin, araştırmacıların, sosyal paydaşların katılımının sağlanması önerildi.¹⁴⁷

2.2.1.1. AB’nin eşitlik kurumları oluşturma tavsiyesi

2002 yılından itibaren AB’nin 2002/73/EC direktifi¹⁴⁸ ile üye ülkelerinin hükümet yapıları içinde her tür ayrımcılığı önlemeyi amaçlayan Eşitlik Kurumları¹⁴⁹ kurmaları gereği kabul edildi. Bu tür kurumların ulusal ve yerel düzeyde, her türlü hükümet kurumu içinde, yasama organlarında, denetim/şikâyet başvuru kurumlarında (ombudsmanlık) yer almaları öngörüldü¹⁵⁰. Bu kurumlar aynı zamanda bağımsız araştırmalar yaparak, cinsiyet temelli ayrımcılık konusunda veriler top-layıp, bağımsız raporlar yayınlamakla ve tavsiyeler geliştirmekle görevli kılındı.

AB Eşitlik kurumlarının gelişiminin izlenebilmesi için “izleme göstergeleri” saptanarak uygulan-ması önerildi. Bu izleme göstergeleri şöyle:

9

ƒ Gösterge 1: TCE politikalarını geliştirmekten sorumlu hükümet kurumunun statüsü, 9

ƒ Gösterge 2: TCE politikalarını uygulama kurumunun personel/uzman kaynakları, 9

ƒ Gösterge 3: TCE ana-akımlaştırma politikasının uygulanması, 9

ƒ Gösterge 4: Cinsiyete göre ayrıştırılmış veri ve istatistiklerin üretilmesi ve paylaşılması.¹⁵¹ 2.2.1.2. AB’nin TCE için ulusal mekanizmaları destekleme için örgütlenmesi

Avrupa Birliği üye ülkelere ulusal mekanizmalarını oluşturmada destek olmak amacıyla ayrı-ca Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Birimi kurdu¹⁵². Bu birim, TCE’ni ana-akımlaştırma politikalarının planlanması, koordinasyonu, izlenmesi, raporlanması ile ilgili farklı uzmanlık becerilerine sahip farklı kurumların çalışmalarını bir araya getirip ilişkilendirme görevini üstlendi.

147 Gender equality and institutional mechanisms Implementation of the Beijing Platform for Action in the EU Fact Sheet https://eige.

europa.eu/rdc/eige-publications/fact-sheet-gender-equality-and-institutional-mechanisms (erişim tarihi: 28.12.2018) 148 https://www.csgb.gov.tr/media/2079/calismamevzuat%C4%B1_abd.pdf (erişim tarihi: 28.12.2018)

149 Tanım için bkz.: “equality bodies” https://eige.europa.eu/rdc/thesaurus/terms/1106 (erişim tarihi: 28.12.2018)

150 TCE eşitlik kurumları hakkında detaylı bilgi için bkz.: European Institute for Gender Equality – EIGE. Effectiveness of Institutional Mechanisms for the Advancement of Gender Equality: Review of the Implementation of the Beijing Platform for Action in the EU Member States. 2014. https://eige.europa.eu/rdc/eige-publications/effectiveness-institutional-mechanisms-advancement-gen-der-equality-report ; European Commission. Gender equality law in Europe: How are EU rules transposed into national law in 2016? 2016. https://ec.europa.eu/newsroom/just/item-detail.cfm?item_id=52878; European Equality Law Network, (European Network of Legal Experts in Gender Equality and Non-Discrimination), https://www.equalitylaw.eu/publications/thematic-report-s?page=2; European Commission. EU Gender Equality Law: Update 2013. European Network of Legal Experts in the Field of Gen-der Equality; 2014. https://www.equalitylaw.eu/downloads/4056-eu-genGen-der-equality-law-update-2013-pdf-690-kb (erişim tarihi:

28.12.2018)

151 Gender equality and institutional mechanisms Implementation of the Beijing Platform for Action in the EU Fact Sheet https://eige.

europa.eu/rdc/eige-publications/fact-sheet-gender-equality-and-institutional-mechanisms (erişim tarihi: 28.12.2018) 152 Birimin bağlı olduğu başkanlık: Directorate-General For Justice And Consumers -Gender Equality Unit 

2.2.1.3. Avrupa Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Enstitüsü (EIGE)

AB’nin TCE politikalarını hayata geçirmede en yeni ve önemli kurumu Avrupa Toplumsal Cin-siyet Eşitliği Enstitüsü’dür (EIGE). EIGE üye ülkelerde toplumsal cinCin-siyet eşitliği politikalarını uygulamakla görevli kurumların ortak çalışmasını desteklemek amacıyla 2016 yılında çalışmaya başlamış bağımsız bir enstitüdür¹⁵³.

EIGE’nin amaçları şöyle tanımlanıyor:

9

ƒ Toplumsal cinsiyet eşitliğini gerçekleştirmek, 9

ƒ Cinsiyet temelli ayrımcılığa karşı çıkarak toplumsal cinsiyet meselelerine farkındalık ge-liştirmek,

9

ƒ Cinsiyet temelli veri toplama ve karşılaştırmalı analizler oluşturmak, 9

ƒ Özellikle ana-akımlaştırma için metodolojik araçlar geliştirmek, 9

ƒ İyi uygulamalar ve deneyim paylaşımına aracı olmak.

2.2.1.4. Avrupa Parlamentosu-Cinsiyet Eşitliği ve Kadın Hakları Parlamenterler Komisyonu  AB’nin yasama organı olan Avrupa Parlamentosu bünyesinde doğrudan TCE ile ilgili alanlarda yasama işlerinde yetkili bir komisyon olarak Cinsiyet Eşitliği ve Kadın Hakları Parlamenterler Komisyonu  kurulmuştur. Bu komisyonun görevleri şunlardır¹⁵⁴:

9

ƒ Birlik içindeki kadın haklarının tanımlaması, korunması ve teşviki ile bu konuda Birlik tarafından alınacak tedbirleri saptamak,

9

ƒ Üçüncü ülkelerde kadın haklarını teşvik etmek, 9

ƒ İstihdam piyasasında muamele ve fırsat eşitliğini de içeren, kadın ve erkek arasındaki fırsat eşitliği politikalarını geliştirmek,

9

ƒ Cinsiyete dayalı tüm ayrımcılık çeşitlerinin ortadan kaldırılmasına destek olmak, 9

ƒ Bütün sektörlere toplumsal cinsiyet eşitliğinin dahil edilmesi ve sürekliliğinin sağlanma-sı (gender mainstreaming),

9

ƒ Kadın haklarına ilişkin uluslararası anlaşma ve sözleşmelerin hayata geçirilmesi ve takibi, kadınlara ilişkin bilgilendirme.

2.2.1.5. AB tavsiyesi: TCE’ni hayata geçirmek için eşitlik yasaları

AB’nin cinsiyet eşitliği norm ve standartlarına dayalı politikaları öncelikle 2009 Lizbon Antlaş-masıyla yürürlüğe giren Avrupa Temel Haklar Sözleşmesi’ne (THS) dayanır¹⁵⁵. Bu Sözleşmenin hükümlerine göre cinsler arası eşitliği sağlamayı amaçlayan yasal düzenlemelerde,

153 https://eige.europa.eu/  Kuruluşla ilgili Karar için bkz.: Regulation (EC) No 1922/2006: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/

EN/TXT/?uri=LEGISSUM:c10938 (erişim tarihi: 28.12.2018)

154 Komisyon görevleri için bkz.: https://eige.europa.eu/gender-mainstreaming/institutions-and-structures (erişim tarihi: 28.12.2018) 155 Burri, S., Van Eijken, H., Gender Equality Law in 33 Countries. Update, 2014, European Commission 2015, available at http://www.

equalitylaw.eu/downloads/2789-general-report-gender-2014. Bütün ülkelerin cinsiyet eşitliği ülke raporları için bkn. EELN websi-te: http://www.equalitylaw.eu/country (erişim tarihi: 28.12.2018)

9

ƒ Her türlü eşitsizliğin ortada kaldırılmasının amaçlanması, 9

ƒ Cinsiyet temelli her türlü ayrımcılığın tanımlanması ve yasaklanması, 9

ƒ Toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışının her türlü yasa, hukuki düzenleme, idari karar ve düzenleme, politika ve faaliyetler alanında gereğinin tanımlanması,

9

ƒ Anayasada ayrımcılığın açıkça yasaklanması gereği (constitutional provisions) belirtil-miştir.

AB, bu çerçeveye dayanarak, cinsiyet eşitliği ile ilgili kabul ettiği norm ve standartları düzenle-mek için üye ülkelerden özel olarak eşitlik yasaları hazırlamaları ve uygulamalarını talep etdüzenle-mek- etmek-tedir. Üye ülkelerin kendi mevzuatlarına ekledikleri eşitlik yasaları ile ayrımcılıkla mücadeleyi ne kadar etkin kılabildiklerini de yayınladığı raporlarla değerlendirmektedir.¹⁵⁶

AB’nin öngördüğü eşitlik yasalarında yer alması istenen temel kavramlar şunlardır:

9

ƒ Cinsiyet/toplumsal cinsiyet/transgender’in ayrı ayrı belirtilmesi, 9

ƒ Doğrudan ve dolaylı cinsiyet ayrımcılığının tanımlanması (The Gender Recast Directive 2006/54),

9

ƒ Çoklu ayrımcılık ve kesişimsel ayrımcılığın tanımlanıp içerilmesi ¹⁵⁷, 9

ƒ Olumlu eylem uygulamasının öngörülmesi ¹⁵⁸, 9

ƒ Ekonomik kararların alınmasında etkin olan borsada yer alan önemli şirketlerin yürütme kurullarında cinsler arası dengenin geliştirilmesi için önlemler alınması,

9

ƒ Taciz ve cinsel tacizin özel olarak önlenmesinin amaçlanması ¹⁵⁹.

2.2.2. Avrupa Konseyi’nde (AK) TCE için ulusal mekanizma oluşturma stratejisi