Ġzokinetik Quadriseps ve Hamstring Kas Kuvvetlerinin Sıçrama ve Sürat

Sıçrama, organizmanın dayanma yüzeyini iterek dikey ya da yatay eksende yeri terkedip kısa bir süre havada kalmasıdır. Sıçrama bacak kaslarının gücüne, patlayıcı kuvvetine, sıçramaya katılan kasların esnekliğine ve sıçrama tekniğine bağlıdır (Kahramanoğlu 2006).

Sıçrama, kas kasılmasının sürati ve kas kuvvetinin geliĢimine bağlıdır. Sıçrama hareketi ele alındığında kas gruplarından fleksör ve ekstansörlerin etkili olduğu görülmektedir. Sıçrama hareketi genel olarak incelendiğinde yerden ayrılma hareketini gerçekleĢtirebilmek için özellikle üst bacakta quadriceps grubu kaslarının aktif olarak kasılması gerektirdiği bilinmektedir (Fatouros ve ark 2000, Luebbers ve ark 2003, Robinson ve ark 2004).

Yapılan çalıĢmada dominant ve nondominant bacakların H/Q kuvvet oranı ve dikey sıçrama arasında istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon bulunmadı. Yapılan çalıĢmada 60 der/s açısal hızda dominant bacağın rölatif ekstensör kuvveti ve dikey sıçrama arasında anlamlı pozitif zayıf bir iliĢki bulundu.

Destaso ve ark (1997) 30 sağlıklı bireyde, izokinetik eksantrik ve konsantrik kuvvet ölçümleri ile derinlik sıçraması arasında yüksek bir iliĢki bulmuĢtur. Malliou ve ark (2003)’nın yaptıkları çalıĢmada 18 profosyonel futbolcuda hazırlık döneminde, 60der/s ve 180 der/s açısal hızda izokinetik diz ekstansör kuvvetiyle dikey sıçrama arasında yüksek düzeyde iliĢki bulmuĢtur. Salıba ve Hrysomallıs (2001)’ın Avusturyalı futbol oyuncularında yaptıkları çalıĢmada 60, 180 ve 360 der/s açısal hızda diz fleksiyon ve ekstansiyonu ölçülmüĢtür. Ġzokinetik ölçümlerde kas kuvveti ile dikey sıçrama arasında anlamlı bir iliĢki saptanmıĢtır. Özçakar ve ark (2003)’nın yaptıkları araĢtırmada, yaĢları 18-31 arasında değiĢen 29 elit futbolcuda 60 der/s açısal hızda quadriseps kas kuvvetiyle sıçrama arasında önemli bir iliĢki bulunmuĢtur. Yukarıda bulunan çalıĢmalardaki verilerle beraber

55 quadriceps kas kuvvetinin sıçramada birinci derecede önemli olduğu göz önüne alındığında, quadriceps kasının kuvvetli olmasının sporcularda sıçrama kuvvetini artırdığını söyleyebiliriz.

Bilindiği gibi skuat sıçrama testi sporcuların konsantrik patlayıcı kuvvetlerini ölçmektedir ve patlayıcı kuvvet maksimal kuvvetle direkt olarak iliĢkilidir. Ancak bu iliĢkiler incelenirken baĢka kas gruplarının da devreye girdiği Cybex testinin tek ayak, skuat sıçramanın çift ayak üzerinden yapıldığı göz önünde bulundurularak yorumlamanın daha doğru olacağı düĢünülmektedir. Yapılan çalıĢmada dikey sıçrama testi çift ayak üzerinden yarım skuat Ģeklinde yapıldı. Yapılan çalıĢmada futbolcuların izokinetik ekstansör kuvvet değerleri ile dikey sıçrama arasında iliĢki bulunmaması yapılan çalıĢmadaki futbolcuların ekstansör kas kuvvetlerinin yeterli seviyeye eriĢmiĢ olmamasından ya da sıçramaya quadriceps kası dıĢında aktif olarak katılan diğer kasların kuvvetlerinin yeterli seviyede olmamasından kaynaklanabilir.

Saliba ve Hyrsomallis (2001), Avusturyalı futbol oyuncularında izokinetik kuvveti ile sıçrama arasında bir iliĢki olup olmadığını saptamak için bir çalıĢma yapmıĢ ve bunu biodex izokinetik dinamometrede 60, 240, 360 der/s açısal hızlarda diz fleksiyon ve ekstansiyonuna uygulayarak ölçmüĢtür. Ġzokinetik ölçümlerde kas kuvveti ile dikey sıçrama arasında anlamlı bir iliĢki saptanmıĢtır. Bu da diz kas kuvvetinin ekstra güçlendirilmesinin futbolcularda koĢarak dikey sıçrama performansını artırabildiğini göstermiĢtir. Sıçrama kuvveti, bacak kaslarının reaktif yeteneği, bacak gericilerinin patlayıcı kuvveti, sıçramaya katılan yaylanma elementleri, sıçrama tekniğinden oluĢan kombine bir motor yetenektir. Yapılan çalıĢmada izokinetik kuvvet ölçümleri ile dikey sıçrama arasında anlamlı korelasyon bulunmaması quadriceps kasının yeteri kadar kuvvetli olmamasıyla beraber yapılan çalıĢmadaki futbolcuların sıçrama tekniklerinin yetersizliği ile de açıklanabilir.

ġimĢek (2002)’in voleybolcular üzerinde yaptığı çalıĢmada aynı bacakta fleksör ve ekstansör kasların kuvvet verilerinin değerlendirilmesinde, hem 1. lig hem de 2. lig bayan voleybol oyuncularında diz fleksörleri ile ekstansörleri arasında kuvvet verileri açısından 1. lig lehine anlamlı fark gözlenmiĢtir. Bu durum iki önemli neden ile açıklanmıĢtır. Birincisi quadriceps kas grubu hamstring gruptan 1/3 oranında daha büyük kuvvete sahip olması iken, diğer neden ise sıçramanın en yükseğe ulaĢtığı fazda quadriceps kasının en aktif halde olmasıdır.

56 ġimĢek ve ark (2007)’nın yaptıkları çalıĢmada 25 üst düzey bayan voleybolcuda 60 ve 180 der/s açısal hızda izokinetik diz kas kuvvetinin aktif sıçrama, tam skuat sıçrama ve yarım skuat sıçramaya etkisi incelenmiĢ, yarım skuat, tam skuat ve aktif sıçrama değerleriyle dominant ve nondominant bacaklardaki kuvvet değerleri arasında anlamlı iliĢki bulunmamıĢtır. Kuvvet değerleriyle sıçrama yükseklikleri karĢılaĢtırıldığında, 2.lig bayan voleybol oyuncularında sıçrama yüksekliği değerleriyle hiçbir kuvvet değeri arasında anlamlı iliĢki gözlenmemiĢtir. Yani kuvvet değerlerinin artması ya da azalması, sıçrama yüksekliğini bu denek grubunda etkilememiĢtir.

Asmussen ve Bonde–Peterson (1974) çalıĢmalarında aktif sıçramada olduğu gibi dikey sıçramadan hemen önce bacak ekstansör kaslarının yaylanma hareketi yapmasına izin verilirse, sıçramadan önce yaylanma hareketi yapılmayan yarım skuat sıçrama ile kıyaslandığında sıçrama yüksekliğinin arttığını ifade etmiĢlerdir. Bunun sebebininde patlayıcı sıçrama esnasında bacak kasları tarafından açığa çıkartılan depolanmıĢ enerji olduğuna dikkati çekmiĢlerdir. Yapılan çalıĢmada ortalama dikey sıçrama değerleri 49,56±4,25 cm saptanmıĢtır.

Motorik parametrelerin bir öğesi olan sürat, futbolda performansı etkileyen önemli bir özelliktir (Günay ve Yüce 1996). Günümüz futbolcusunun performansının en önemli parçalarından biri maçın baĢından sonuna kadar mümkün olduğunca düz veya farklı yönlerde yüksek hızlarda kısa mesafe koĢuları yapabilmesidir. Kısa mesafelerde ve kısa zamanda hızlanma yeteneği rakipten topun kapılması veya rakibin topa sahip olmasının engellenmesi sırasında önemlidir (Ġmamoğlu ve ark 2004). Hamstring kas grubu koĢma hareketinde birinci derecede önemli kaslardan biridir (Karsan ve ark 1999). Sprint performansı kas kuvvetine büyük oranda bağlıdır ve kas gücünün artırılması ile geliĢtirilebileceği bilinmektedir (Schmidt 1991, Marullo 2002).

Yapılan çalıĢmada dominant ve nondominant bacakların mutlak fleksör ve ekstensör kuvvetleri ile 30 m sürat arasında anlamlı korelasyon bulunmadı. Yapılan çalıĢmada 60 der/s açısal hızda dominant bacağın rölatif ekstensör kuvveti ile 30 m sürat arasında anlamlı negatif zayıf bir iliĢki bulundu. Ayrıca, nondominant bacağın rölatif ekstensör kuvveti ve 30 m sürat arasında anlamlı zayıf negatif korelasyon vardı. 240 der/s açısal hızda dominant bacağın rölatif fleksör ve ekstensör kuvveti ve

57 nondominant bacağın rölatif ekstensör kuvveti ile 30 m sürat sürat arasında anlamlı zayıf korelasyon bulundu.

Özçakar ve ark (2003)’nın yaptıkları araĢtırmada, yaĢları 18-31 arasında değiĢen 29 elit futbolcuda 60 der/s açısal hızda quadriseps kas kuvvetiyle sürat arasında önemli bir iliĢki bulunmuĢtur. Dowson ve ark (1998)’ı 240 der/s açısal hızda yaptıkları çalıĢmada konsantrik diz ekstansör kas kuvvetlerinin kısa mesafe (0- 15, 30-35m) sprint zamanına büyük etkisi olduğunu bildirmiĢtir.

Newman ve ark (2004)’nın çalıĢmalarında futbolcularda diz ekstansiyon ve fleksiyon kuvveti ile sürat performansı arasında önemli koreleasyon bulunmuĢtur. Alexander (1989)’in elit sprinterlerde yapmıĢ olduğu çalıĢmada Newman ve arkadaĢlarının çalıĢması ile paralellik göstermektedir. Özçakar ve ark (2003)’nın yaptığı çalıĢmada 60 ve 240 der/s açısal hızlarda kuvvet değerleri ile kısa mesafe sprint arasında anlamlı iliĢki bulunmuĢtur. Hamstring kasının yüksek hızlarda qudriceps kasına göre daha hızlı kasıldığı göz önüne alındığında hamstring kasının kuvvetli olmasının sürati artıracağını söyleyebiliriz.

Alemdaroğlu (2012)’nun yaptığı çalıĢmada 60 ve 180 der/s açısal hızda sprint performansı ile herhangi bir kuvvet ölçümünün arasında iliĢki bulunmamıĢtır. Benzer bir Ģekilde Kin-ĠĢler (2008) ile Cronin ve Hansen (2005)’nin çalıĢmalarında da kuvvet ile diz ekstansiyon ve fleksiyon kuvveti ile sürat arasında bir iliĢki bulunmamıĢtır. Yapılan çalıĢmada da izokinetik kuvvet ölçümleri ile 30 m sürat arasında anlamlı korelasyon bulunmaması sporcuların dikey sıçrama ve izokinetik kuvvet testlerinden sonra yorgunluğa bağlı oluĢan performans düĢüklüğü ile iliĢkilendirilebilir.

58

5. SONUÇ ve ÖNERĠLER 5.1. Sonuçlar

ÇalıĢma sonrası dominant, nondominant bacakların hamstringve quadriseps kas kuvvetleri ve bunların birbirlerine olan oranları elde edilmiĢtir. Ayrıca hamstring quadriceps kas kuvvet oranının dikey sıçrama ve sürat ile iliĢkisine bakılmıĢtır.

1. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların dominant ve nondominant bacağın hamstring kaslarının mutlak ve rölatif tork değerleri arasında 60der/s açısal hızda anlamlı fark bulunmamıĢtır.

2. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların 240 der/s açısal hızda dominant bacağın hamstring kaslarının mutlak değerinin nondominant bacağın mutlak değerinden daha yüksek olduğu gözlenmiĢtir (p<0.05).

3. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların 240 der/s açısal hızda dominant bacağın hamstring kaslarının rölatif tork değerinin nondominant bacağın rölatif tork değerinden daha yüksek olduğu gözlenmiĢtir (p<0.05).

4. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların 60 ve 240 der/s açısal hızlarda dominant ve nondominant ekstensör tork değerleri arasında fark bulunmamıĢtır.

5. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların 60der/s açısal hızda dominant bacağın H/Q kuvvet oranı nondominant bacağın H/Q kuvvet oranından daha yüksek bulunmuĢtur (p<0.05).

6. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların 240 der/s açısal hız için dominant ve nondominant H/Q kuvvet oranları birbirine benzer bulunmuĢtur.

7. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların dominant ve nondominant bacakların H/Q kuvvet oranı ile dikey sıçrama ve 30 m sürat arasında anlamlı korelasyon bulunmamıĢtır.

8. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların 60 der/s açısal hızda dominant bacağın rölatif ekstensör kuvveti ve dikey sıçrama arasında anlamlı pozitif zayıf bir iliĢki bulunmuĢtur.

59 9. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların 60 der/s açısal hızda dominant bacağın rölatif ekstensör kuvveti ile 30 m sürat arasında anlamlı negatif zayıf bir iliĢki bulunmuĢtur. 10. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların nondominant bacağın rölatif ekstensör kuvveti ve 30 m sürat arasında anlamlı zayıf negatif korelasyon bulunmuĢtur.

11. ÇalıĢma sonucunda futbolcuların 240 der/s açısal hızda dominant bacağın rölatif fleksör ve ekstensör kuvveti ve nondominant bacağın rölatif ekstensör kuvveti ile 30 m sürat arasında anlamlı zayıf korelasyon bulunmuĢtur.

5.2. Öneriler

Bu çalıĢma futbolda izokinetik diz kas kuvvetinin dikey sıçrama ve sürate etkisini araĢtırmak amacıyla yapılmıĢ ve ilerleyen zamanlarda bu konuyla ilgili çalıĢmak isteyen araĢtırmacılara yardımcı olması için aĢağıdaki önerilerde bulunulmuĢtur.

1. Bu çalıĢma farklı yaĢ gruplarında, farklı spor türlerinde de yapılabilir.

2. Bu çalıĢmaya farklı test protokolleride (esneklik, antropometrik ölçümler vb.) eklenebilir.

3. Antrenörlerin yıllık antrenman plan ve programlarını sporcuların izokinetik kuvvet ölçüm değerlerine göre yapması sağlanabilir.

4. Sporcuların sezon öncesi, sezon içi ve sezon sonundaki değerleri arasında karĢılaĢtırmalar yapılabilir.

5. Yapılacak olan izokinetik kuvvet ölçümleri ile yaralanmalar tahmin edilip tedbir alınabilir.

6. Aktif spor yaĢı düĢük olan sporcularda H/Q kuvvet oranlarının istenilen seviyede olduğu bilinmektedir. Bu oranın istenilen seviyede kalması için doğru antrenman plan program ve metodlarla yaptırılması önerilebilir.

7. Bu çalıĢmada ki H/Q kuvvet oranı ile dikey sıçrama ve sürat arasında anlamlı bir korelasyon bulunmaması sporcuların 3-4 saat süren ölçümler esnasında sıkılmalarına ve yorulmalarına bağlı olabileceğinden, ölçümlerin daha sağlıklı olması için ölçümlerin kısa sürede bitirilmesi önerilebilir.

60 8. ÇalıĢmaya katılan kiĢilerin yorgunluk ve sıkılmalarının ölçümün gerçek değerleri vermesine engel olabileceğinden test protokollerinin farklı günlere bölünerek yapılması önerilebilir.

61

6. ÖZET

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Futbolcularda Ġzokinetik Hamstring ve Quadriceps Kas Kuvvet Oranı ile Dikey Sıçrama ve Sürat Performans ĠliĢkisi

Zait Burak AKTUĞ

Antrenörlük Eğitimi Anabilim Dalı YÜKSEK LĠSANS TEZĠ / KONYA – 2013

Bu araĢtırmanın amacı 17-19 yaĢ genç futbolcularda her iki bacağın hamstring ve quadriceps kaslarının zirve tork değerlerini diz ekleminin izokinetik konsantrik ekstensiyon ve fleksiyonu sırasında karĢılaĢtırmak ve hamstring ve quadriceps kaslarının zirve tork değerleri ile dikey sıçrama yüksekliği ve sürat performansı arasındaki iliĢkiyi incelemekti.

ÇalıĢmaya Konya ilindeki profesyonel kulüplerin alt yapısında futbol oynayan 36 futbolcu katıldı. Futbolcuların dikey sıçrama yükseklikleri (Takei, Japonya) jumpmetre ile 30 m sürat süresi fotesel kullanılarak ölçüldü. Futbolcularda dizin konsantrik ekstensiyon fleksiyonu 60 ve 240 der/s açısal hızda (sırasıyla 10 ve 15 tekrar) izokinetik dinamometre (Cybex Norm, CSMI, Stoughton, Massachusetts, ABD) kullanılarak ölçüldü. Her iki dizin fleksör ve ekstensör kaslarının zirve tork değeri, hamstring-quadriceps kuvvet oranı (H/Q oranı) değerlendirildi. Dominant ve nondominant bacağın zirve tork değerleri arasındaki farklar paired t testi, değiĢkenler arasındaki iliĢkiler Pearson korelasyon analizi ile belirlendi.

ÇalıĢmada 60 der/s açısal hızda dominant ve nondominant bacakların Quadriceps ve Hamstring kaslarının zirve tork değerleri arasında anlamlı fark bulunmadı. 240 der/s açısal hızda dominant ve nondominant bacakların Quadriceps zirve tork değerleri arasında anlamlı fark bulunmadı. Ancak, 240 der/s açısal hızda dominant bacağın Hamstring kaslarının zirve tork değerinin nondominant bacağın Hamstring kaslarının zirve tork değerinden yüksek olduğu bulundu (p<0.05). Buna ilaveten, 60 der/s açısal hızda dominant bacağın H/Q kuvvet oranı nondominant bacağın H/Q kuvvet oranından yüksek bulundu (p<0.05). 240 der/s açısal hızda H/Q kuvvet oranı birbirine benzer bulundu. H/Q kuvvet oranı ile dikey sıçrama ve sürat arasında anlamlı bir iliĢki bulunmadı. 60 der/s açısal hızda, dominant bacağın quadriceps kaslarının rölatif kuvveti ve dikey sıçrama performans arasında pozitif anlamlı zayıf bir iliĢki gözlendi (p<0.05). 60 der/s açısal hızda, dominant ve nondominant bacağın Quadriceps kaslarının rölatif kuvveti ve 30-m sürat performansı arasında negatif anlamlı zayıf bir iliĢki belirlendi (p<0.05). 240 der/s açısal hızda ise, dominant bacağın Hamstring kaslarının rölatif kuvveti ile dominant ve nondominant bacağın Quadriceps kaslarının rölatif kuvvetinin 30-m sürat performansı ile negatif anlamlı zayıf bir iliĢki gösterdiği belirlendi (p<0.05).

Sonuçta maksimal kuvvetin göstergesi olan 60 der/s açısal hızda dominant bacağın H/Q oranının ve kuvvette devamlılığın göstergesi olan 240 der/s açısal hızda dominant bacağın fleksör kas kuvvetinin nondominant bacaktaki karĢılıklarından daha yüksek olması, futbolda dominant bacağın Hamstring kaslarının ve kuvvet özelliğinin önemli olduğunu göstermiĢtir.

62

7. SUMMARY

Relationship of Isokınetıc Hamstrings-to-Quadriceps Peak Torque Ratio with Vertical Jump and Speed Performance in Soccer Players

The purpose of this study was to compare peak torque values of hamstring and quadriceps muscles of both legs during isokinetic concentric extension and flexion of the knee joint in 17-19 years old soccer players and to investigate the relationship between peak torques of the hamstring and quadriceps muscles and vertical jump height and duration of 30-m sprint.

Thirty-six soccer players playing in infrastructure of Professional football clubs in Konya participated in the study. The vertical jump height and duration of 30-m of soccer players sprint were measured with jumpmetre (Takei, Japan) and photocell, respectively. In soccer players, concentric extension and flexion strength of the knee was measured using isokinetic dynamometer (Cybex Norm, CSMI, Stoughton, Massachusetts, USA) at angular velocity of 60 deg·s-1 and 240 deg·s-1 with 10 and 15 repetitions, respectively. Peak torque of flexor and extensor muscles of both knees and hamstring/quadriceps ratio (H/Q) were evaluated. The paired t-test was used for differences between the peak torque values of dominant and nondominant leg, and the relationships between peak torque values, vertical jump and 30-m sprint performance were evaluated using Pearson Product Moment Correlation analysis.

There was no significant difference between extensor and flexor peak torques of dominant and nondominant legs at angular velocity of 60 deg·s-1. Significant difference was not found between extensor peak torque of dominant and nondominant legs at angular velocity of 240 deg·s-1. However, flexor peak torque of dominant leg was significantly greater than that of nondominant leg at angular velocity of 240 deg·s-1 (p<0.05). In addition, H/Q ratio of dominant leg was significantly greater than that of nondominant leg at angular velocity of 60 deg·s-1 (p<0.05). H/Q ratio of both legs was similar in each other at angular velocity of 240 deg·s-1. There was no significant relationship between H/Q ratio, vertical jump and 30-m sprint performance. There was significantly positive but weak correlation between relative strength of Quadriceps muscles of dominant leg and vertical jump at angular velocity of 60 deg·s-1 (p<0.05). There was significantly negative but weak correlation between relative strength of Quadriceps muscles of dominant and non-dominant leg and 30-m sprint performance at angular velocity of 60 deg·s-1 (p<0.05). There was significantly negative but weak correlation between relative strength of Hamstring muscles of dominant and relative strength of Quadriceps muscles of dominant and non-dominant muscles 30-m sprint performance at angular velocity of 240 deg·s-1 (p<0.05).

In conclusion, the greater H/Q ratio of dominant leg at angular velocity 60 deg·s-1 as a indicator of maximum strength and flexor muscle strength of dominant leg at angular velocity 240 deg·s-1 _{as a indicator of strength endurance than that of non-dominant leg showed that Hamstring} muscles of dominant leg and its strength are important in soccer.

63

8. KAYNAKLAR

1. Aagaard P, Erik B, Simonsen D, Magnusson P, Larsson B, Poulsen D. New concept for isokinetic hamstring / quadriceps muscle strength ratio. Am J Sports Med, 1998; 26: 231-37.

2. Acarer N. Diz Osteoporozunda Egzersizlerin Quadriceps Hipertrofisi Etkisi Üzerine Etkisi, Konya, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizyoloji Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi, 1995, 198-209.

3. Açıkada C, Ergen E. Bilim ve Spor, Ankara, H.Ü Basımevi, 1990, 42-6.

4. AdaĢ TR. Ġzokinetik Dinamometre ile Yapılan Ölçümlerde Farklı Eklemlere Ait Yük Aralığının Tespiti, Adana, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2008, 18.

5. Akın S, CoĢkun ÖÖ, Özberk ZN, Ertan H, Korkusuz F. Profesyonel ve amatör futbol oyuncularının fiziksel özellikler ve izokinetik diz kaslarının konsantrik kuvvetlerinin karĢılaĢtırılması. Clin Res, 2004; 15(3): 161-67.

6. Aktümsek A. Anatomi ve Fizyoloji, Ankara, Nobel Yay Dağ Ltd Sti, 2004, 58-66.

7. Alangari AS, Hazzaa M, Hazzaa A. Normal isometric and isokinetic peak torques of hamstring and quadriceps muscles in young adult Saudi males neuroscieuces. Neurosciences, 2004; 9 (3): 165-70.

8. Alemdaroğlu U. The Relationship between muscle strength, anaerobic performance, agility, sprint ability and vertical jump performance in professional basketball players. J Hum Kinet, 2012; 3: 99-106.

9. Alexander MJL. The relationship between muscle strength and sprint kinematics in elite sprinters. Can J Sports Sci,1989; 14: 148-57.

10. Alexander MJL. Peak torque values for antagonist muscle groups and concentric and eccentric contraction types for elite sprinters. Arch Phys Med Rehabil, 1990; 71: 334- 39.

11. Andrade MDS, Barbosa CA, Koffes FDC, Mascarin NC, Silva AAB, Silva ACD. Isokinetic hamstrings-to-quadriceps zirve torque ratio: the infulence of sport modality, gender, and angular velocity. J Sports Sci, 2012; 30(6): 547–53.

12. Arıncı K, Elhan A. Anatomi, Ankara, GüneĢ Kitapevi, 1997, 28-33,120-29, 260-61.

13. Asmussen E, Bonde-Peterson S. Storage of elastic energy in skeletal muscle in man. Acta Physiol Scand, 1974; 91: 385-92.

14. Balsom B. Evaluation of Physical Performance, England, Blackwell Scientific Publication Edited, 1983, 102-07.

15. Balsom P. Sprint performance in soccer. Sci and Football,1994;8:16-9.

16. Bompa TO. Antrenman Kuramı ve Yöntemi, Ankara, Bağıran Yayınevi, 1998, 400-35 (çvr: Keskin Ġ, Tuner AB).

17. Brown LE, Weir JP. Asep procedures recommendation I: accurate assessment of muscular strength and power. J Exer Physiol, 2001; 4(3): 1-21.

64 18. Burket LN. Causative factors in hamstring strains. Med Sci in Sports and Exer, 1970; 2: 39-

42.

19. Cankur Nġ, Kanbir O. Spor Anatomisi, Bursa, Ekin Bas Yay Dağ, 2010, 117-18.

20. Canüzmez AE, Acar MF, Özçaldıran B. Ġç üst vuruĢta kullanılan kas grupları zirve tork güçlerinin topa vurus mesafesiyle arasındaki iliĢki. Muğla Üniversitesi the 9th International Sports Sciences Congress: 2006, Muğla.

21. Chu DA. Jumping Into Plyometrics, Illionois California, Leisure Press Company, 1992, 1- 24,25-75.

22. Cicioğlu Ġ, Gökdemir K, Erol E. Pliometrik antrenmanların 14-15 yaĢ grubu basketbolcuların dikey sıçrama performansı ile bazı fiziksel ve fizyolojik paremetreleri üzerine etkisi. Hacettepe J Sport Sciences, 1996;7(1):11-23.

23. Cronin B, Hansen T. Strength and power predictors of sports speed. J Strength Cond. Res, 2005; 19 (2): 349–57.

24. Çolakoğlu M. Türk Elit Sprinter ve Atlayıcılarının Diz Fleksiyon/Ekstansiyon Kuvvet Oranlarının Tespiti ve Ġzometrik Egzersiz Programı ile Düzeltilmesi, Ġzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizyoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 1993.

25. CoĢkun ÖÖ, Özberk N, Akın S, Korkusuz F. Effect of age on isokinetic concentric and eccentric strength of knee muscles in soccer players. Türkiye Klinikleri J Sports Sci,