Sovyetler Birliği‟nin dağılmasıyla Hollywood‟da komünizm karĢıtı filmlerin yanında “düĢman” olarak Müslümanlar ve Orta Doğulular yer almıĢtır.187
Özellikle 11 Eylül sonrası dönemi ele alan filmler incelendiğinde Doğu kültürünün ötekileĢtirildiği görülmektedir.188
Hollywood filmlerinde Orta Doğu halkı saldırgan, terörist, cahil ve anlayıĢsız insanlar olarak iĢlenmiĢtir. ġehirler ise pis ve insani Ģartlarda yaĢanmayan karıĢık ve tehlikeli yerler olarak gösterilmiĢtir. Ezan, cami, Kur‟an gibi Ġslami unsurlar terör tehlikesi içeren unsurlarla birlikte yansıtılarak bütün Müslümanların dünya için tehlikeli terörist oldukları imajı oluĢturulmaya çalıĢılmıĢtır. Ġslamofobi unsurları Hollywood filmlerine uzun yıllardır ABD ve Ġran arasındaki çatıĢmada ve 11 Eylül saldırıları sonrası Irak SavaĢı için ABD‟ye meĢru sebepler sağlayacak Ģekilde yerleĢtirilmiĢtir.
185
Chris Kyle, Scott McEwen ve Jim DeFelice, American Sniper: The Autobiography of The Most
Lethal Sniper In U.S. Military History, (New York: HarperCollins Publishers, 2012), 1.
186 “Michelle Obma Joins Bradley Cooper to Praise American Sniper”, Washington Post, EriĢim tarihi
21 Kasım 2020, https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/michelle-obama-joins-bradley-cooper- to-praise-american-sniper/2015/01/30/1d957f42-a8a2-11e4-a2b2-776095f393b2_story.html.
187 Fadime Yılmaz, a.g.e., 148. 188 Fadime Yılmaz, a.g.e., 139.
70
3.2.1. Zero Dark Thirty Filminde 11 Eylül Sonrası ÇalıĢmalar
Usame Bin Ladin‟in Pakistan‟da Amerikan SEAL takımı tarafından 6 Mayıs 2011‟de yakalanıp öldürülmesini konu alan Zero Dark Thirty (00:30)189
filminde de olayların ilk ağızdan aktarıldığı belirtilmektedir. Kathryn Bigelow‟un yönetmenliğini üstlendiği filmin senaryosu Mark Boal tarafından yazılmıĢ, baĢrollerini ise Jessica Chastain, Jason Clarke paylaĢmaktadır. Film 2001‟den 2011‟e kadar uzanan kronolojik bir sıra ile ilerlemektedir. Karanlık ekranda 11 Eylül 2001 günü ABD‟de kaçırılan uçaklardaki insanların telefon konuĢmaları ve güvenlik görevlilerinin telsiz konuĢmalarıyla baĢlamaktadır Karanlık ekran görüntüsü ve karmaĢık sesler seyircide endiĢe, korku ve güvensizlik duygularının oluĢturulmak istendiğini yansıtmaktadır. Devamında “2 yıl sonra” yazısı ve iĢkence sahnesi takip etmektedir. ĠĢkence görenin Müslüman bir terörist olduğu kılığından ve ona iĢkence edenin “Ammar” diye hitap etmesinden, iĢkence edenin ise CIA ajanı olduğu ekranda yazan “Gizli Bölge Kara YerleĢkesi” yazısından ve etrafındaki kar maskesi takmıĢ takım elbiseli görevlilerden anlaĢılmaktadır.190
Önemli sahne aralarında Ġslami unsurların rahatsız edici olarak gösterilmesi sabah ezan sesiyle uyanan ajan Maya‟nın hal ve tavırları ile örneklendirilmiĢtir. Teröriste yapılan iĢkence sahneleri seyircide etki bırakacak Ģekilde ayrıntılı olarak çekilmiĢtir. Pakistan sokakları pis, gürültülü, karıĢık ve güvensiz, Pakistan halkı da örtülü ve gürültülü kadınlar, pis görünümlü ve gürültülü erkekler olarak gösterilmiĢtir. Pakistan sokaklarının bu karmaĢasından geçen kahramanlar ABD Elçiliğine girdiklerinde kendilerini sessiz, sakin, huzurlu ve güvenli bir yerde bulmaktadırlar.191
Ezan sesi gibi Ġslami unsurlar ve onların arkasından gelecek bir tehlike olduğu duygusu film esnasında seyirciye tecrübe ile öğretilmektedir. Pakistan‟da canlı bomba hazırlanırken arkada net bir Ģekilde ezan sesi duyulmaktadır. Burka giymiĢ kadın görüntüsü altından silahlı adamlar çıkmaktadır. Sokakların karmaĢası arkasında ABD elçiliğinde Noel ağacı süslenmiĢ ve huzurlu bir ortam bulunmaktadır. BaĢka bir sahnede teröristler araçtan inip sakince “Allahu Ekber” demiĢler ve Amerikan askerleri bu çağrının ardından bir saldırı olacağını anlayıp alarm vermiĢlerdir.192
Art arda
189
Kathryn Bigelow, Zero Dark Thirty, (California: Columbia Pictures, 2012).
190
Bigelow, Zero Dark Thirty.
191 Bigelow. a.g.e. 192 Bigelow, a.g.e.
71
gösterilen bu sahnelerde Ġslami ögeler tehlike sembolleri olarak aktarılmıĢtır. ABD‟nin dünya tarafından tepkilerle karĢılanan Orta Doğu ve Doğu Asya‟daki sert güç temelli politikaları193
haklı bir sebep için uygulandığı kamuoyunda kabul görülmesi için sunuluĢtur.
3.2.2. The Hurt Locker Filminde Irak SavaĢı’nda Ġslamofobi
Kathryn Bigelow‟un yönetmenliğini yaptığı ve Mark Boal‟ın senaryosunu yazdığı The Hurt Locker (Ölümcül Tuzak) filmi 2008 yılında gösterime girmiĢtir. BaĢrollerinde Jeremy Renner (Kıdemli ÇavuĢ William James), Antonie Mackie (ÇavuĢ JT Sanborn), Brian Geraghty (Uzman Owen Eldridge) oynamaktadır.194
The Hurt Locker filminde de Zero Dark Thirty filmindekine benzer sembollerin seyircide benzer duygular oluĢturacak Ģekilde iĢlendiği görülmektedir. Karanlık ekran ile beraber baĢlayan karıĢık Arapça konuĢmalar, ezan sesi ve bu seslerle iç içe geçmiĢ mühimmat taĢıyan asker sesleri daha sonra karıncalı, karmaĢık görüntülerle seyirciye sunulmuĢtur. Seyircide oluĢturulmak istenen gerginlik ve tehlikede olma duygusu ilk sahnelerden baĢlamaktadır.195
Irak SavaĢı sırasında bir bomba imha ekibinin baĢından geçen olaylar aktarılmaktadır. Filmde iĢlenen bomba kurma, imha etme ve tehlikeli görünümlü Iraklıların Amerikan askerlerine yaklaĢtıkları sahnelerde arkada ezan sesi, Kur‟an okuma sesleri, ya da tehditkâr bir ses tonuyla Arapça konuĢmalar duyulmaktadır.196
Seyircide Ġslami sembollerin bu seslerle birlikte terörist unsurlara ait olduğu ve bu seslerden sonra gelen bir bomba patlamasıyla dünya için tehdit arz ettikleri algısı oluĢturulmak istenmiĢtir.
Iraklı çocuklar iyi davranan ve Irak polisiyle iĢbirliği yapan Amerikan askerlerine dikkat çekilmiĢtir. Irak halkı gürültülü, saldırgan, pis ve terör destekçisi olarak gösterilmiĢtir. Irak‟ta Amerikan askerlerinin zor Ģartlar altında yaĢadığı yansıtılmıĢ, teröristler ve terör faaliyetleri Ġslami ögelerle birlikte ele alınmıĢ
193
Nye, Jr, Yumuşak Güç Dünya Siyasetinde Başarının Araçları, 54-55.
194
Kathryn Bigelow, The Hurt Locker, (California: Summit Entertainment, 2008 ).
195 Bigelow, The Hurt Locker. 196 Bigelow, a.g.e.
72
Müslümanların hepsi terörist olarak gösterilmiĢ ve Amerika‟nın demokrasi adına Müslümanlarla savaĢtığı seyirciye lanse edilmiĢtir.197
The Hurt Locker 2010 yılında düzenlenen 82. Akademi Ödüllerinde en iyi yönetmen, en iyi özgün senaryo, en iyi film, en iyi film kurgusu, en iyi ses kurgusu ve en iyi ses miksajı dallarında Oscar ödülü kazanmıĢtır.198
Kathryn Bigelow ise Oscar ödülü kazanan ilk kadın yönetmen unvanını elde etmiĢtir.199
3.2.3. Argo Filmi ve ABD – Ġran DüĢmanlığı
2012 yılında yapılan Argo (Operasyon: Argo) filminde de ABD‟nin Orta Doğu politikalarının ve Ġslamiyet algısının Hollywood filmlerinde yansıtılmasının en açık göstergelerindendir. 1979 yılında Ġran Ġslam Devrimi olmuĢtur. Devrimden sonra Ayetullah Humeyni Ġran‟ı yönetmek için gelmiĢ ve halk ABD‟ye kaçan ġah Rıza Pehlevi‟yi asmak için isyan baĢlatmıĢtır. Argo, ABD büyükelçiliği önündeki gösteriler arasında mahzur kalan altı diplomatı kurtarmak için düzenlenen bir operasyonu anlatmaktadır.200
Ġran halkı saldırgan, iĢkenceci, psikolojik ve fiziki Ģiddet yanlısı olarak gösterilmiĢtir. Filmde Müslümanlıkla özdeĢleĢen, Ġslami unsurlar olan insanların kıyafetleri ortamların dekorundaki semboller, resimler, tablolar, konuĢmalar, içinde Ģiddeti ve terörü barındırmaktadır. Soğuk SavaĢ sonrası ABD‟nin kendisine aradığı yeni düĢman olarak nitelendirilen Ġslam dünyasını sadece Ģiddet, terör ve eğitilmez, anlayıĢsız insanlarla özdeĢleĢtirilmiĢ bir Ģekilde seyirciye aktarmıĢlardır.201
Belgesel tarzında kamera açılarıyla yapılan çekimler kurgudaki inandırıcılığı arttırarak seyirciyi kahramanlar için endiĢe etmeye yönlendirmektedir. Amerikan Bayrağını yakan Ġranlıları netleĢtirerek Ġran ve ABD hükümetleri arasındaki anlaĢmazlıkların halkların arasında da oluĢturulması amaçlanmıĢtır.202
ABD elçiliğinde vize almak veya baĢka iĢlemler yapmak için bekleyen Ġranlıların hal hareketleri, kılık
197 Bigelow, a.g.e. 198
“Experience Over Eight Decades of The Oscars From 1927 to 2020”, Oscars, EriĢim tarihi 25 Kasım 2020, https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/2010/H?qt-honorees=1#block-quicktabs-honorees.
199 “The Hurt Locker‟ın Oscar Zaferi” BBC News Türkçe, Son güncelleme tarihi 8 Mart 2010,
https://www.bbc.com/turkce/haberler/2010/03/100308_oscar2010.
200
Ben Affleck, Argo, (California: Warner Bros. Pictures, 2012).
201 Pınar, “a.g.e.”, 265. 202 Affleck, a.g.e.
73
kıyafetleri ise oldukça batılı tarzdadır ve göstericilerle farklı bir Ģekilde tasarlanmıĢtır.203
Argo filminin 2012 ABD BaĢkanlık seçimlerinden bir ay önce ve Bingazi‟de Amerikan diplomatların öldürülmesinden bir ay sonra gösterime girmesini konu alan habere göre bu bir tesadüf değildir.204
YaĢanmıĢ gerçek bir olaydan esinlenerek çekilmiĢ olan filmde kurgu yapılırken genel olarak abartılı, korku ve endiĢe duygularına odaklı bu duyguların sebebinin Müslümanlar olduğu anlatılmaya çalıĢılan bir politika izlenmiĢtir.205
Olayları yaĢayan büyükelçi ve eĢiyle yapılan bir röportajda asla dıĢarı çıkamadıklarının sadece evin içinde kapalı alanda durduklarının doğru olmadığını söylemiĢ, büyük bahçeli evlerde oturduklarını ve bahçelerinde rahatlıkla dolaĢtıklarını belirtmiĢlerdir.206
2013 yılında gerçekleĢen 85. Akademi Ödüllerinde Argo filmi en iyi film, en iyi uyarlama senaryo, en iyi film kurgusu Oscarlarını kazanmıĢtır. Aynı törende bir sonraki bölümde bahsedilecek olan Lincoln filmi en iyi yapım tasarımı ve filmindeki performansıyla Daniel Day Lewis en iyi erkek oyuncu Oscarlarını, Zero Dark Thirty filmi ise en iyi ses kurgusu Oscar ödülünü kazanmıĢtır.207
Argo filminin ödül sunumunu Beyaz Saray‟dan bağlanan First Lady Michelle Obama yapmıĢtır. Ben Affleck konuĢmasında “ġu anda korkunç Ģartlar altında yaĢayan Ġran‟daki dostlarımıza teĢekkür etmek istiyorum.” açıklamasını yapmıĢtır. Ġran Kültür Bakanı Muhammed Hüseyni ise Argo filmi hakkında yaptığı bir yorumda ABD‟nin tarihi çarpıttığını Hollywood aracılığıyla Ġran‟a karĢı yumuĢak güç uyguladığını belirtmiĢtir.208
2012 yılında gösterime giren ve ödüllendirilen bu politik filmlerin verdiği mesajlar dönemin ABD hükümetinin ve Obama baĢkanlığının dıĢ politikalarıyla aynı doğrultudadır. Uluslararası basında Argo filminin bölgede büyük resme bakmadığını ve klasik “beyaz Amerikalılar tehlikede” düĢüncesiyle olayları
203 Affleck, a.g.e.
204 Jeff Jarvis, “The Argo Election”, Business Insider, Son güncelleme tarihi 14 Ekim 2012,
https://www.businessinsider.com/the-argo-election-2012-11.
205
Affleck, a.g.e.
206 Vincent Dowd, “The True Story Behind Ben Affleck‟s Globe Winning Film”, BBC, Son güncelleme
tarihi 14 Ocak 2013. https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-21003432.
207
“Experience Over Eight Decades of The Oscars From 1927 to 2020”, Oscars, EriĢim tarihi 25 Kasım 2020, https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/2013.
208 “Argo‟ya Oscar Ġran‟ı Kızdırdı”, Hürriyet, EriĢim tarihi 25 Kasım2020,
74
aktardığını belirten eleĢtiriler olmuĢtur. CIA‟nin Ġran hükümetine otuz yıldan fazla bir süredir karıĢıp yozlaĢtırdığı için baskıcı bir rejime yönlendirdiği halde filmde Ġranlılar sebepsizce sinirli ve Ģeytani gösterilmiĢtir. Çok sayıda baĢka filmde aynı yöntemlerle Ġranlılar insan dıĢı baĢka varlıklarmıĢ gibi ve karanlık yüzlü tehlikeli bir Ģekilde gösterilmektedir. Bu çoğu zaman Amerikan seyircisine korku aĢılamak için iĢe yarayan bir yöntemdir.209