Ar-Ge indirimi, Ar-Ge harcamaları üzerinden %100 oranında hesaplanıp kurum kazancından indirilecek olan tutardır. Ar-Ge indiriminden 5746 sayılı Kanun‟da yer alan koşullara uyan yerli, yabancı, faaliyet kolu ve sektör farkı yapılmadan tüm mükellefler faydalanabilmektedir. Mükellefler, Ar-Ge indiriminden faydalanabilmek için gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde indirimin doğru hesaplandığı ve uygulandığına yönelik yeminli mali müşavir tasdik raporunu bağlı bulunmuş olduğu vergi dairesine Haziran ayı içinde vermelidir. Mükellefler, Ar-Ge faaliyetleri kapsamında yaptıkları Ar-Ge harcamalarını Ar-Ge merkezleri, Ar-Ge projeleri, teknogirişim sermaye işletmeleri ve rekabet öncesi işbirliği projeleri bünyesinde gerçekleştirmelidir.
Ar-Ge Merkezi; şirketlerin kendi bünyelerinde kurdukları birimlerdir. Bir birimin Ar-Ge merkezi olarak tanımlanması birtakım koşullara bağlıdır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
• Dar mükellef kurumların Türkiye‟deki işyerleri ile kanuni ve iş merkezi Türkiye‟de bulunan sermaye şirketleri bünyesinde oluşturulmalı,
• Yurt içinde Ar-Ge faaliyetlerinde bulunmalı, • Yeterli Ar-Ge yeteneği ve birikimine sahip olmalı,
• Organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim olarak örgütlendiğinde ve en düşük 50 tam zaman eşdeğerli Ar-Ge personeli çalıştırmalıdır.
33
Ar-Ge Projeleri; Ar-Ge faaliyetlerinin tüm safhalarını saptayacak özellikte, genel ve teknik tanımı, kapsamı, amacı, özel şartları, süresi, bütçesi, diğer gerçek ve tüzel kişiler, ayni ve nakdi destek tutarları kurum ve kuruluşlar tarafından sağlanan ve bilimsel temellere dayalı olarak hazırlanan projelerdir.
İlgili Kanun, yenilik projesini de tanımlamıştır. Yenilik projesi, yeni bir ürün, süreç, sistem, hizmet ya da yöntem ile oluşturulan aşamaların sonuçlarına ilişkin hazırlanan, var olan pazarlara ya da yeni pazarlara başarı ile sunulabilecek ve sosyo- ekonomik ihtiyaçları karşılayan projelerdir.
Kanun kapsamında Ar-Ge ve yenilik projelerinin Ar-Ge indiriminden faydalanabilmesi için birtakım koşullar mevcuttur. Bunlar aşağıdaki gibidir:
• Ar-Ge ve yenilik projeleri, vakıflar ile kamu kurum ve kuruluşları ya da uluslararası fonlar tarafından desteklenmelidir.
• Ar-Ge merkezlerinde gerçekleştirilen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar- Ge ve yenilik projeleri, proje sözleşmesinin yürürlüğe girdiği ya da destek karar yazısının düzenlendiği tarih itibari ile teşvikten yararlanırlar.
• Türkiye‟nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı uluslararası Ar-Ge programları fonları tarafından teşvik verilen Ar-Ge ve yenilik projelerini yürüten işletmeler, TÜBİTAK‟a başvuru yapmak koşulu ile teşvikten faydalanır.
• TGBK çerçevesinde TGB‟de yapılan Ar-Ge faaliyetlerine ilişkin Ar-Ge ve yenilik projeleri için teşvikten faydalanılabilir.
Ar-Ge ve yenilik projesine verilen destek ya da projelerin herhangi bir nedenden dolayı sona ermesi durumunda faaliyet sona ermiş sayılır ve bu tarihten sonra teşvikten faydalanılamaz.
Rekabet Öncesi İşbirliği Projeleri; birden fazla kuruluşun; yeni sistem, süreç ve uygulamalar yaratmak üzere kalite ve verimliliği artırmak, katma değer yaratmak, rekabet öncesinde işbirliği ile ortak platform ya da sistem geliştirmek ve teknolojik ve bilimsel özelliği olan projelerdir. Bu uygulama KOBİ‟lere getirilmiş ve bir kurum veya şirketin ekonomik yönden rasyonel olamayacağı ve mali gücünün yeterli olmadığı durumlarda birden çok kurum veya şirketin bir araya gelip yürüttükleri projelerdir. Bu projeler için asgari Ar-Ge personeli koşulu aranmamaktadır. Rekabet öncesi işbirliği projelerinin teşvikten yararlanma koşulları şunlardır:
34
• Bir işbirliği protokolü yapılmalı ve projeyi yürütecek işletme saptanmalıdır. • İşbirliği protokolü düzenlendiği tarihten sonra 3 ay içerisinde yürütücü işletme
proje başvurusu işbirliğini oluşturan kurumlar tarafından Sanayi ve Ticaret Bakanlığı‟na posta yolu ile ya da elden teslim edilmelidir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı kendi bünyesindeki Değerlendirme ve Denetim Komisyonu ile başvuruyu en fazla 2 ay içinde yaptıktan sonra, karar olumlu ise işletme ile proje sözleşmesi yapar ve bir örneğini Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı ve başvuru sahibine 7 gün içinde gönderir.
• Proje süresi en çok 36 ay olmakla birlikte bu süre 12 aydan fazla uzatılamaz. • Proje herhangi bir nedenden dolayı iptal edildiğinde kuruluşlar denetimin
başladığı tarih itibarıyla, projenin herhangi bir nedenden son bulması durumunda ise son bulduğu tarihten itibaren teşvikten faydalanamaz.
Ar-Ge indiriminin uygulanması 2008 yılına kadar KVK‟nın 10.maddesine göre, kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek koşulu ile mükelleflerin yeni bilgi ve teknoloji arayışına ilişkin Ar-Ge harcamaları tutarının %40‟ı oranında kurum kazancı üzerinden yapılmaktaydı (Şeker, 2008:1). 2008 yılından itibaren 5746 sayılı Kanun ile Ar-Ge indirimi oranı %100‟e çıkarılmıştır. Ar-Ge indirimi, beyanname üzerinden hesaplanmış olan ticari kardan diğer indirimler indirilerek hesaplanır. 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun‟un 3.maddesine göre; Ar-Ge harcamalarında iktisadi kıymet oluşturan harcamalar aktifleştirilip gelecekte oluşacak iktisadi kıymetin ömrüne göre amortisman yolu ile, Ar-Ge harcamalarında iktisadi kıymet oluşturmayan harcamalar direkt gider olarak yazılır. Bunlara ek olarak Ar-Ge indirimi uygulanırken dikkat edilecek noktalar şunlardır:
• Ar-Ge faaliyetlerine başlanılan an itibarıyla yıllık beyannamede ve geçici vergi beyannamelerinde Ar-Ge indirimi uygulanabilmektedir.
• Kamu kurum ve kuruluşları, kanun ile kurulan vakıflar ve uluslararası fonlarca Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin destek ve teşvikler, desteği alan kuruluş tarafından özel bir fon hesabına alınmak koşulu ile vergiden muaf tutulabilir. Ayrıca bu fon 5 yıl içinde sermayeye ilave dışında başka bir hesaba nakledilmemeli ya da işletmeden çekilmemelidir. Aksi takdirde önceden zamanında alınmayan vergiler cezalı bir şekilde geri alınır.
35
• İlgili dönemde kazancın yeterli olmaması durumunda indirim konusu yapılamayan Ar-Ge indirimi tutarı, daha sonraki hesap dönemlerine devreder ve devredilen tutar, izleyen yıllarda VUK‟a göre her yıl tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılmaktadır (Sefer Kurdoğlu, 2008: 31-40).
2016 yılından itibaren Ar-Ge merkezleri, teknoloji merkezi işletmeleri, kamu kurum ve kuruluşları ile vakıflar ya da uluslararası fonlar tarafından desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri, rekabet öncesi işbirliği projeleri ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlar tarafından yapılan Ar-Ge ve yenilik giderlerinin tümü ile bu Kanun kapsamında desteklenen tasarım merkezleri ve projelerinde yürütülen tasarım giderlerinin tümü, kurum kazancının ve ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılmaktadır. Bakanlar Kurulunca belirlenen kıstasları haiz olmak üzere Ar-Ge merkezlerinde ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamalarının bir önceki yıla göre artışının %50‟sine kadarı; Bakanlar Kurulunca belirlenen kriterleri haiz tasarım merkezlerinde ayrıca o yıl yapılan tasarım harcamalarının bir önceki yıla göre artışının %50‟sine kadarı yukarıdaki esaslar dâhilinde indirim konusu yapılabilmektedir. Belirlenen kriterlere göre kanuni hadler içerisinde oranları ayrı ayrı ya da birlikte farklılaştırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Ayrıca bu harcamalar, VUK‟a göre aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilmektedir. Bir iktisadi kıymet oluşmaması halinde ise doğrudan gider yazılmaktadır. Kazancın yetersiz olması sebebiyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlar, takip eden yıllarda 213 sayılı Kanun‟a göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır” (Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Md.3).
Tablo 2: 4691 sayılı Kanun ve 5746 sayılı Kanun‟da Ar-Ge Faaliyetlerine Yönelik Yönelik
Vergisel Teşviklerin Karşılaştırılması
Ar-Ge Faaliyetlerine Yönelik Vergisel Teşvikler
4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanun
5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında
Kanun
Ücretler İçin Gelir Vergisi
31.12.2013 takvim yılının sonuna kadar Ar-Ge çalışanlarının bölgede elde ettikleri ücretleri gelir vergisine tabi
31.12.2023 takvim yılının sonuna kadar Ar-Ge ve destek personelinin elde ettikleri ücretlerinin %80‟i gelir vergisine tabi
36
değildir. değildir.
Ücretler İçin Damga Vergisi
31.12.2013 takvim yılının sonuna kadar Ar-Ge çalışanlarının bölgede elde ettikleri ücretleri damga vergisine tabi değildir.
Ar-Ge ve destek personelinin elde ettikleri ücretleri damga vergisine tabidir.
SSK Primi İşveren Payı
SSK primi işveren payının yarısı 5 yıl süre ile karşılanmaktadır.
Ar-Ge ve destek personelinin SSK primi işveren payının yarısı 5 yıl süre ile karşılanmaktadır.
Katma Değer Vergisi
Münhasıran bölgede üretilen veri ve sistem yönetimi, mobil, internet, yazılım hizmetleri ve iş uygulamaları KDV‟ye tabi değildir.
Münhasıran bölgede üretilen veri ve sistem yönetimi, mobil, internet, yazılım hizmetleri ve iş uygulamaları KDV‟ye tabidir.
Kurumlar Vergisi
31.12.2013 takvim yılının sonuna kadar teknoloji geliştirme bölgelerinde elde edilen kazançlar kurumlar vergisine tabi değildir.
31.12.2023 takvim yılının sonuna kadar Ar-Ge harcamalarının %100‟ü kurum kazancından indirim yapılmaktadır. Buna ek olarak, harcamalar amortisman yolu ile gider kaydedilmektedir.
Ar-Ge Faaliyeti İçin Düzenlenen Kağıtlarda Damga Vergisi
Kurumlar Vergisi
Ar-Ge faaliyetleri için düzenlenen kağıtlar damga vergisine tabidir.
31.12.2023ntakvim yılının sonuna kadar Ar-Ge faaliyetleri için düzenlenen kağıtlarda damga vergisi uygulanmamaktadır.
Kaynak: Ekinci, 2008: 173.
2.2.AR-GE FAALĠYETLERĠNE YÖNELĠK KURUMLAR TARAFINDAN