Bilgi ve ĠletiĢim Teknolojileri‟ne yönelik tutumları inceleme amacı ile yapılan ulusal ve özellikle uluslar arası alanyazında çok sayıda araĢtırma bulunmaktadır. ÇeĢitli türdeki (tez, makale, bildiri) çalıĢmalardan kuramsal çerçeve oluĢturulurken ve ölçek geliĢtirme sürecinde yararlanılmıĢtır. Böylece araĢtırma sahası ve yöntemin daha etkin tanınmıĢ olacağı düĢünülmüĢtür. Ġncelenen çalıĢmaların seçiminde konu ile doğrudan iliĢkili olma Ģartı göz önünde bulundurulmuĢtur. Ayrıca inceleme sırasıyla tezler, yabancı-yerli makale ve bildiriler olmak üzere sistematik ve kronolojik bir biçimde gerçekleĢtirilmiĢtir.
Gürol (1990) “Eğitim aracı olarak bilgisayara iliĢkin öğretmen görüĢ ve tutumları” adlı araĢtırmasında bilgisayarla ilgili eğitim alan ile almayan öğretmenlerin bir eğitim aracı olarak bilgisayara iliĢkin görüĢ ve tutumlarında farklılığın olup olmadığını belirlemeyi amaçlamaktadır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, MEB tarafından 24 Temmuz – 11 Ağustos 1989 tarihleri arasında düzenlenen bilgisayar kursuna katılan öğretmenler ile Elazığ kent merkezindeki liselerde görev yapan matematik ve fen grubu öğretmenlerinden oluĢmaktadır. Veri toplama aracı, birinci bölümü kiĢisel bilgileri almaya yönelik 17 madde, ikinci bölümü öğretmen görüĢlerini almaya yönelik 15 madde ve üçüncü bölüm öğretmen tutumlarını belirlemeye yönelik araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen 34 maddelik tutum ölçeğinden oluĢan birleĢik bir ankettir. AraĢtırma sonucunda bilgisayarla ilgili eğitim alan ile almayan öğretmenlerin eğitim aracı olarak bilgisayara iliĢkin tutumlarında anlamlı farklılıklar bulunmuĢtur.
Uzunboylu (1995) “Bilgisayar öğrenme düzeyi ile bilgisayara yönelik tutumlar arasındaki iliĢki” isimli araĢtırmasında bilgisayar dersi alan öğrencilerin bilgisayar öğrenme düzeyleri ile bilgisayara yönelik tutumları arasındaki iliĢkiyi incelemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmada iliĢkisel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, KKTC‟de öğrenim gören 269 lise birinci sınıf öğrencisinden oluĢmaktadır. Veri toplama araçlarından biri, araĢtırmacı
tarafından Ġngilizce orijinalinden Türkçeye uyarlanan Bilgisayara Yönelik Tutum Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda öğrencilerin bilgisayara yönelik tutumları genel olarak olumlu yönde olurken, yine belli baĢlı değiĢkenlere göre aralarında anlamlı farklılıklar bulunmuĢtur.
Berson (1996) “Effectiveness of Computer Technology in Social Studies: A Review of the Literature” adlı alanyazın incelemesinde Sosyal Bilgiler eğitim öğretiminde kullanılan bilgisayar teknolojileri ile ilgili alanyazındaki çalıĢmalar derlenmiĢtir. Bu derlemede araĢtırmacının daha çok uygulama makalelerine ve araĢtırma raporlarına itibar ettiği görülmektedir. ÇalıĢmanın sonuçları sosyal bilgiler eğitim öğretiminde bilgisayar, internet teknolojisinin diğer bir deyiĢle BĠT‟in etkililiğinin gittikçe arttığını göstermektedir.
Demir (2001) “Öğretim elemanı ve öğrencilerin internetin öğretim amaçlı kullanımına iliĢkin görüĢ ve tutumlarının incelenmesi” adlı araĢtırmasında öğretim elemanı ve öğrencilerin internetin öğretim amaçlı kullanılmasına iliĢkin görüĢ ve tutumlarını belirlemeyi amaçlamaktadır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, 2000-2001 eğitim öğretim yılında Gaziantep Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi‟nde görevli 40 öğretim elemanı ve 400 öğrenciden oluĢmaktadır. Veri toplama araçlarından biri tutum ölçeğidir. AraĢtırma sonucunda öğretim elemanı ve öğrencilerin internetin öğretim amaçlı kullanımına iliĢkin tutumlarında belli değiĢkenlere göre anlamlı farklılıklar görülmüĢtür.
Açıkalın ve Duru (2005) “The Use of Computer Technologies in the Social Studies Classroom” adlı araĢtırmalarında Berson (1996) gibi bir alanyazın taraması yapmıĢtır. Bu amaçla, sosyal alanlarda kullanılan bilgisayar teknolojiyle ilgili çalıĢma sonuçlarını değerlendirmiĢtir. Yapılan değerlendirme sonucunda genel olarak sosyal alanların öğretiminde bilgisayar teknolojisine baĢvurmanın klasik yöntemlere göre daha yararlı olduğu bulgusuna ulaĢılmıĢtır.
Volman, Eck, Heemskerk ve Kuiper (2005) “New Technologies, New Differences. Gender and Ethnic Differences in Pupils Use of ICT in Primary and Secondary Education” adlı makalelerinde cinsiyet ve etnik farklılık değiĢkenlerine göre ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerinin BĠT kullanımlarını incelemiĢlerdir. 213 öğrenciye ölçek uygulanmıĢ, 48 öğrenci ve 12 öğretmen ile de görüĢme yapılmıĢtır. Ortaöğretimde okuyan kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre tutum puanlarının daha düĢük olduğu görülmüĢtür. Ayrıca etnik bir azınlıktan gelen ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerinin çoğunluk nüfusa dahil olan öğrencilere göre BĠT kullanma becerilerinin daha düĢük olduğu bulgusuna eriĢilmiĢtir.
Yılmaz (2006) “Eğitim fakültesinde eğitim görmekte olan öğretmen adaylarının bilgisayar ve internet kullanımına yönelik tutumlarının belirlenmesi” adlı araĢtırmasında eğitim fakültesinde eğitim görmekte olan öğretmen adaylarının bilgisayar ve internet kullanımına yönelik tutumlarının belirlemeyi amaçlamaktadır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, 586 farklı branĢlarda öğrenim görmekte olan öğretmen adayından oluĢmaktadır. Veri toplama araçları Ġnternet Kullanımına Yönelik Tutum Ölçeği ile Bilgisayar Tutum Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda eğitim fakültesinde eğitim görmekte olan öğretmen adaylarının bilgisayar ve internet kullanımına yönelik tutumlarında belli değiĢkenlere göre anlamlı farklılıklar bulunmuĢtur.
DikbaĢ (2006) “Öğretmen adaylarının e-öğrenmeye yönelik tutumlarının incelenmesi” adlı araĢtırmasında öğretmen adaylarının e- öğrenmeye yönelik tutumlarını incelemeyi amaçlamıĢtır. Örneklem, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 2. sınıf öğrencilerinden “Eğitimde Materyal Kullanımı” dersini 2004-2005 güz döneminde alan öğrencilerinden oluĢmaktadır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Veri toplama araçları E-öğrenme Tutum Ölçeği ve Web Sitesi Değerlendirme Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucu öğretmen adaylarının E-öğrenmeye yönelik tutum puan değerinin 3.80 (5 üzerinden) düzeyinde olumlu olduğu belirlenmiĢtir.
Keskin (2006) “Üstün ve özel yetenekli çocuklar ve bilgisayara ve bilgisayar dersine yönelik tutumları” adlı araĢtırmasında Bilim ve Sanat Merkezleri (BĠLSEM)‟de öğrenim gören üstün ve özel yetenekli öğrencilerin bilgisayar ve bilgisayar dersine yönelik tutumlarının incelemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, BĠLSEM‟de öğrenim gören 240 öğrenciden oluĢmaktadır. Veri toplama aracı Bilgisayar Tutum Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda üstün ve özel yetenekli öğrencilerin bilgisayar ve bilgisayar dersine yönelik oldukça olumlu bir tutum sergiledikleri görülmüĢ ve çeĢitli değiĢkenlere göre öğrencilerin bilgisayar ve bilgisayar dersine yönelik tutumlarında anlamlı bir farklılık bulunamamıĢtır.
Albirini (2006) “Teachers‟ Attitudes toward Information and Communication Technologies: The Case of Syrian EFL Teachers” adlı araĢtırmasında Suriye‟deki lise Ġngilizce öğretmenlerinin BĠT‟e yönelik tutumlarını incelemiĢtir. AraĢtırma sonucunda öğretmenlerin genel olarak BĠT‟e yönelik tutum puanlarının pozitif yönde olduğu görülmüĢtür. Ayrıca öğretmenlerin tutumlarına teknolojiye bakıĢ açılarının ve bireysel BĠT bilgi seviyelerinin önemli etkisi olduğu belirlenmiĢtir.
ġerefhanoğlu (2007) “Ġlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin bilgisayara yönelik tutumları ile çoklu zeka alanlarının karĢılaĢtırılması” adlı çalıĢmasında ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çoklu zeka alanları ile bilgisayara yönelik tutumları arasında bir iliĢkinin olup olmadığını belirlemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, 2006-2007 öğretim yılında Balıkesir ilindeki 2 ilköğretim okulunun 6, 7 ve 8. sınıflarında öğrenim görmekte olan 187 öğrenciden oluĢmaktadır. Veri toplama araçlarından biri Bilgisayar Tutum Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda sadece sınıf türü değiĢkeni ile bilgisayara yönelik tutum arasında anlamlı bir farklılığın olduğu görülmüĢtür.
Gül (2007) “Ġlköğretim öğrencilerinin teknolojik bir araç ve öğretim aracı olarak bilgisayara karĢı tutumlarının çeĢitli değiĢkenlere göre incelenmesi” adlı araĢtırmasında ilköğretim 4. sınıftan itibaren bilgi teknolojileriyle karĢı karĢıya kalan öğrencilerin çeĢitli derslerde bilgisayar
kullanılmasına karĢı tutumları ve genel olarak bilgisayarın teknolojik bir araç olarak kullanılmasına yönelik tutumlarının ne olduğunu incelemeyi amaçlamaktadır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, Ġstanbul Ġli ġiĢli ve BeĢiktaĢ ilçelerindeki 11 ilköğretim okulunda, ilköğretim altıncı, yedinci ve sekizinci sınıflarda okuyan 749 öğrenciden oluĢmaktadır. Veri toplama aracı Ġngilizce orijinalinden Türkçeye uyarlanan Küçük YaĢ Grubu Bilgisayar Tutum Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda teknolojik bir araç ve öğretim aracı olarak bilgisayara karĢı tutumların sadece bazı değiĢkenlere göre anlamlı farklılıklar gösterdiği bulunmuĢtur.
Ertürk (2007) “Öğretmenlerin internet kullanma becerileri ve internete yönelik tutumları” adlı araĢtırmasında öğretmenlerin interneti kullanma becerilerini ve internete yönelik tutumlarını belirlenmeyi amaçlamaktadır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, 2005-2006 öğretim yılında Sakarya ili Merkez ilçede resmi okullarda görev yapmakta olan 321 öğretmenden oluĢmaktadır. Veri toplama araçları, Ġnternet Kullanım Ölçeği ve Ġnternete Yönelik Tutum Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda internet kullanmaya baĢlama yılı yükseldikçe ve bilgisayar ve internet eğitimi alan öğretmenlerin internete yönelik tutumlarının daha olumlu olduğu görülmüĢtür. Ayrıca öğretmenlerin yabancı dil bilme durumuna göre internete yönelik tutumlarında herhangi bir anlamlı farklılık tespit edilememiĢtir.
Gürgün (2007) “Özel okullarda öğrenim gören ilköğretim öğrencilerinin internete yönelik tutum ve düĢünceleri” adlı araĢtırmasında ilköğretim öğrencilerinin internete yönelik bilgi ve düĢüncelerini belirlemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, Sakarya Acarkent Doğa Koleji‟nde öğrenim gören 272 ilköğretim öğrencisinden oluĢmaktadır. Veri toplama aracı, Ġnternet Kullanım Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda ilköğretim öğrencilerinin internet kullanım düzeylerinin iyi seviyede olduğu ve internete yönelik tutumlarının olumlu geliĢtiği görülmektedir.
Kayıkçı (2007) “Spor yapan ya da yapmayan lise öğrencilerinin internete yönelik tutumlarının incelenmesi” adlı araĢtırmasında liselerde
öğrenim gören spor yapan ve yapmayan öğrencilerin internete yönelik tutumlarını belirlemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, Trabzon Yunus Emre Lisesi ve Pelitli Ahmet Can Bali Lisesi‟ndeki, aktif olarak spor yapan ve yapmayan 350 öğrenciden oluĢmaktadır. Veri toplama aracı, Ġnternet Tutum Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda, öğrencilerin internete yönelik tutumlarında belli değiĢkenlere göre anlamlı farklılıklar olduğu görülmüĢtür.
Kan (2008) “A Study on Using Information and Communication Technologies (ICT) in Social Studies Lesson” adlı çalıĢmasında Sosyal Bilgiler derslerinde BĠT kullanımı ile ilgili araĢtırmaların sonuçlarını derlemiĢtir. ÇalıĢmanın amacı, BĠT‟in Sosyal Bilgiler öğretiminde kullanılmasının etkisini belirlemektir. AraĢtırma sonucunda günümüzde Sosyal Bilgiler öğretiminde BĠT‟in oldukça yoğun bir etkisi ile karĢılaĢıldığı ve BĠT sayesinde derslerin daha etkin ve eğlenceli iĢlenebileceği bulgusuna eriĢilmiĢtir.
Erdoğan (2008) “Beden eğitimi ve spor öğretmen adaylarının internet kullanımına yönelik tutumları” adlı araĢtırmasında öğretmen adaylarının internet kullanımına yönelik tutumlarını belirlemeyi amaçlamaktadır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, 2006-2007 eğitim öğretim döneminde Mersin ve Çukurova Üniversitesi‟nin Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği bölümlerinde okuyan 278 öğretmen adayından oluĢmaktadır. Veri toplama aracı, Ġnternet Kullanımına Yönelik Tutum Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda, öğretmen adaylarının internet kullanımına yönelik tutumlarında belli değiĢkenler açısından anlamlı farklılıklar bulunmuĢtur.
Uslu (2008) “Ġlköğretimde çalıĢan öğretmenlerin bilgisayara karĢı tutumları ve bilgisayar kaygı düzeyleri” adlı araĢtırmasında ortaya koymaya çalıĢtığı amaçlarından biri ilköğretimde çalıĢan öğretmenlerin bilgisayara yönelik tutumlarını belirlemektir. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, Ġzmir Ġli KemalpaĢa Ġlçesindeki ilköğretim okullarında görev yapan 307 öğretmenden oluĢmuĢtur. Veri toplama araçları, Öğretimde
Bilgisayar Kullanımı Ġle Ġlgili GörüĢler Ölçeği, Bilgisayar Tutum Ölçeği ve Bilgisayar Kullanım Amaçları Ölçeği‟dir. AraĢtırma sonucunda öğretmenler bilgisayara yönelik genellikle olumlu tutumlara sahip olduğu belirlenmiĢtir.
ġen (2009) “Ġlköğretim okulu yöneticilerinin ve sınıf öğretmenlerinin bilgisayar tutumları” adlı araĢtırmasında ilköğretim okullarında çalıĢan yönetici ve sınıf öğretmenlerinin bilgisayara karĢı tutumlarını belirlemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmada betimsel tarama modeli kullanılmıĢtır. Örneklem, Ġstanbul ili Anadolu yakası Kadıköy, Kartal ve Sultanbeyli ilçelerinde bulunan resmi ilköğretim okulları ve bu okullarda görev yapan 111 yönetici ve 518 sınıf öğretmeninden oluĢmaktadır. Veri toplama aracı, Bilgisayar Tutum Ölçeği-Marmara‟dır. AraĢtırma sonucunda ilköğretim okulu yöneticilerinin genel olarak bilgisayar tutumlarının sınıf öğretmenlerine göre daha olumlu olduğu bulunmuĢtur.
ÇavaĢ, ÇavaĢ, Karaoğlan, KıĢla (2009) “A Study on Science Teachers‟ Attitudes toward Information and Communication Technologies in Education” adlı araĢtırmalarında araĢtırmacılar tarafından geliĢtirilen bir ölçek ile Türkiye‟nin yedi farklı coğrafi bölgesinde bulunan 1071 Fen ve Teknoloji dersi öğretmeninin BĠT‟e yönelik tutumlarını incelemiĢlerdir. Öğretmenlerin tutumları genel olarak BĠT‟e karĢı pozitif yöndedir. Ayrıca öğretmenlerin tutumları, cinsiyete göre farklılaĢmazken yaĢ, evde bilgisayara sahip olma ve bilgisayar deneyimine göre anlamlı fark göstermektedir.
Tezci (2009) “Teachers‟ Effect on Ict Use in Education: The Turkey Sample” adlı çalıĢmasında okullarda BĠT kullanımında öğretmenlerin etkisini incelemiĢtir. ÇalıĢma 1540 ilköğretim okulu öğretmeni ile yürütülmüĢtür. AraĢtırma bulgularına göre öğretmenlerin BĠT‟e yönelik tutumları genel olarak pozitif yöndedir. Öğretmenlerin en çok kullandığı BĠT elemanları internet, e- posta ve kelime iĢlemcilerdir. Ayrıca öğretmenlerin BĠT‟e karĢı tutumlarında ÇavaĢ, ÇavaĢ, Karaoğlan, KıĢla‟da (2009) olduğu gibi cinsiyete göre farklılaĢma görülmemektedir. Öğretmenlerin tutumlarında anlamlı farklılık deneyim ve bilgi seviyeleri değiĢkenlerinde görülmektedir.
3. YÖNTEM
AraĢtırmanın yöntem bölümünde araĢtırma sürecinde kullanılan model açıklanmıĢ, araĢtırmanın evren ve örneklemi belirtilmiĢ, araĢtırma için kullanılan veri toplama araçları ayrıntılı olarak tanıtılmıĢtır. Ayrıca bu bölümde araĢtırmanın verilerinin toplanma süreci ve elde edilen verilerin analizi de detaylı olarak açıklanmıĢtır.