ĠHALELĠ ĠġLERDE ASGARĠ ĠġÇĠLĠK UYGULAMALARI

5510 sayılı Kanunun 85/2. maddesinde belirtildiği üzere kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan her türlü işlerde Kurum tarafından yeterli işçilik bildirilip bildirilmediği araştırılmakta ve yapılan araştırma neticesinde eksik işçilik bildirildiği tespit edilmesi halinde tespit edilen eksik işçilik üzerinden hesaplanan prim tutarı 5510 sayılı Kanunun 89. maddesine göre hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir aylık süre içerisinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilmektedir. Kurumca yapılan araştırma işleminde işin kesin kabulünün veya geçici kabulünün noksansız olarak yapıldığı tarihten sonra işverene ödenmesi gereken KDV hariç malzeme fiyat farkı ve akredidif bedeli dahil toplam istihkak tutarına işin asgari işçilik oranının yüzde 25 eksiği uygulanmakta267

ve bu suretle tespit edilen işçilik Kuruma bildirilen işçilik tutarı ile karşılaştırılmak suretiyle eksik işçilik bildirilip bildirilmediği tespit edilmektedir.

267

114 İhaleli işlerde asgari işçilik

Bildirilmesi Gereken Asgari İşçilik = Hakediş Bedeli x İşçilik Oranı (Oranın %25 Eksiği)

Formulü ile hesaplanmaktadır.

4.2.1 Ġhaleli ĠĢyerlerine ĠliĢkin Asgari ĠĢçilik Tespitinde Uygulanan Usul ve Esaslar

Asgari işçilik tespitinde uygulamaya ilişkin usul ve esaslar 5510 sayılı Kanunun 85. maddesi ile birlikte SSİY‟nin 110. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre

ihale mevzuatına göre yapılan her türlü işlemde kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar kurumun asgari işçilik araştırma işlemlerinin uygulanmasına yönelik olarak ilgili Kurumca istenilen her türlü belge ve bilgiyi yazılı olarak en geç bir ay içinde Kuruma vermekle yükümlüdür.

İşin sözleşmesinde çalıştırılacak işçilerin sayısı belirli ise öncelikle belirtilen kişilerin kişi/gün sayısı üzerinden Kuruma bildirilmiş olup olmadığı araştırılır. Asgari işçilik oranı uygulanmadan asgari işçilik tespiti yapılan ihaleli işler sadece, yapılan işe ilişkin sözleşmede çalıştırılacak işçi sayısının belirli olduğu ihaleli işlerdir268

. İhaleli işe ilişkin sözleşmede veya teknik şartnamede belirtilen ve yapılan işte çalışması zorunlu tutulan çalışan sayısı kadar sigortalının Kuruma bildirildiğinin tespiti halinde işverenin bu iş kapsamında yeterli işçilik bildiriminde bulunduğu anlaşılmakta olup ayrıca SGK Müfettiş incelemesine gerek olmaksızın ilgili Ünitece asgari işçilik tespiti yapılmaktadır. Bu şekilde yapılan işlemler işverenlere büyük kolaylık sağladığından dolayı çalıştırılacak sigortalı sayılarının ihaleli işe ilişkin teknik şartnamede veya ihale makamı ile imzalanan sözleşmede belirtilmesi önem kazanmaktadır269

. Yapılan araştırma neticesinde Kuruma bildirilmeyen sigortalılar ile ilgili belgelerin verilmesi için işverene bir ay süreli tebligat gönderilmekte, bu tebligata rağmen belgelerin verilmemesi veya eksik verilmesi halinde bu belgeler Kurumca resen düzenlenmektedir.

268

Yıldız ve Umdu, Asgari işçilik uygulaması, s.79. 269

115

Kurumca yapılan işlemlerde kural olarak işin başlangıç ve bitiş tarihleri işverenin beyanına göre esas alınmakla birlikte ihale makamının bildirmiş olduğu işin başlangıç ve bitiş tarihleri ile işveren beyanı arasında farklılık olması halinde resmi makamlardan alınan belgelerle işin başlangıç ve bitiş tarihlerinin kanıtlanması işverenden istenilmektedir. Bu tarihlerin işveren tarafından ispatlanamaması halinde ise ihale makamının bildirmiş olduğu tarihlere itibar edilerek işlem yapılmaktadır270

. İhale konusu işlerde Kurumca asgari işçilik araştırma işlemi yapılırken dikkate alınacak işçilik miktarı kesin kabulün veya geçici kabulün noksansız yapıldığı tarihe kadar söz konusu işle ilgili SGK‟a bildirilen işçilik miktarıdır. İşin başlangıç tarihinden önce ve işin bitim tarihinden sonra yapılan sigorta primine esas kazanç bildirimleri ile gün sayıları araştırma işleminde dikkate alınmamakla birlikte aksine bir tespit bulunmuyorsa yapılan bildirimler iptal edilmemektedir271

. 4.2.2 Ġhaleli ĠĢin Birden Fazla Konuyu Kapsaması Halinde Yapılacak ĠĢlemler

İhaleli işlere ilişkin Kurumca uygulanacak asgari işçilik tespit işlemlerinde esas alınan asgari işçilik oranları SGK bünyesinde oluşturulan Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca belirlenmekte ve belirlenen bu oranlar R.G.‟de bir tebliğ ile yayımlanmaktadır. İhaleli işin birden fazla işi kapsaması ve her bir işin asgari işçilik oranının belirlenmiş olması kaydıyla ihale makamının her bir işin istihkak tutarının ayrı ayrı bildirmesi halinde araştırma işleminin her bir işe ilişkin asgari işçilik oranının dikkate alınarak hesaplanması gerekmektedir272. İhale makamınca her bir işe ilişkin istihkak tutarının ayrı ayrı bildirilmemesi halinde ise işverenin yazılı talebinin de olması şartıyla yapılacak araştırmada yapılan işlerin en yükseğine ilişkin asgari işçilik oranı dikkate alınmaktadır. Yapılan araştırma işleminde en yüksek oranın esas alınması uygulamasının işveren tarafından kabul edilmemesi halinde ise işin asgari işçilik oranı AİTK‟ca tespit edilmektedir.

İhale konusu işlerde malzemenin müteahhide idarece kısmen veya tamamen temin edilip edilmemesi veya akredidif bedelin ödenmesi durumunda ise asgari işçilik oranı 270 Karakaş ve Karakaş, s.406. 271 Doğan, s.93. 272 Karakaş ve Karakaş, s.406.

116

değişebileceğinden dolayı asgari işçilik oranı Tebliğ eki listede bulunmuş olsa dahi konu gerekli belgelerle, imalat ve birim fiyatlarını gösterir son hakediş raporu, iş bitirme belgesi, fatura, sözleşme, idarece verilen malzemenin miktarı ve bedelini gösteren belge, fiyat analizleri tutanağı gibi belgelerin her bir sayfasının mutlaka ihale makamınca onaylanarak ilgili üniteye intikalini müteakip asgari işçilik oranının tespit edilmesi amacıyla SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü‟ne intikal ettirilmektedir.

4.2.3 Ġhaleli ĠĢin Kuruma Bildirilmemesi Halinde Yapılacak ĠĢlemler

İhale konusu işlere ve özel inşaat işyerlerine ilişkin Kurumca asgari işçilik tespiti işlemleri yapılabilmesi için Kurumca tescil edilmeleri ve tescil edilen işe ilişkin bildirimde bulunulması zorunludur. 5510 sayılı Kanunun 90. maddesi gereğince kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşları ihale yolu ile yaptırdıkları her türlü işleri üstlenenleri ve bunların adreslerini on beş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür. İşveren tarafından bildirilmeyen ihaleli işler, ihale makamı tarafından bildirilmekte ve bu bildirime istinaden resen doya tescili yapılarak 5510 sayılı Kanunun 102. maddesi gereğince İPC uygulanmaktadır.

İhaleli işin Kuruma hiç bildirilmemesi veya Kuruma bildirilmekle birlikte hiç işçilik bildirilmemesi halinde işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarı Kurumun denetim ve kontrolle yetkilendirilmiş memurlarınca tespit edilmektedir.

İhaleli işi alan işverenin ihale makamındaki kesin teminatını geri alabilmesi için Kurumdan “İlişiksizlik Belgesi” alması gerekmektedir. Özel bina inşaat işyerlerinde de yapı ruhsatı alınabilmesi için Kurumdan aynı şekilde “İlişiksizlik Belgesi” alınması gerekmekte olup ihaleli işi üstlenen ve özel bina inşaatı yapan işverenlerin işlerini sonuçlandırabilmesi için Kuruma mutlaka dosya tescilini yaptırarak asgari işçilik tespitini yaptırması gerekmektedir.

117