Allah insanı hür bir Ģekilde yaratmıĢ ve manevi açısından da geliĢime açık bir Ģekilde yaratmıĢtır. ġükrün de manevi geliĢime çok büyük bir etkisi vardır. Bunu da Kur‟an ve din ile yapaktadır. Yani ona dinini tamamlamıĢ ve doğru ile kötü yolu
329
Vakıa, 56/68-70.
330 Bayraklı, Bayraktar, a, g, e., c. 18, ss. 544-545. 331 Yasin, 36/33-35.
85 göstermiĢtir. ĠĢte insan, bu iki yoldan birini seçmede hürdür. Doğru yolu seçerse ve Allah‟ın razı olacağı bir Ģekilde yaĢarsa salih kullardan olur. Eğer de Allah‟tan yüz çevirerek kötü yolu seçerse günahkâr kullardan olur ve Allah‟ın azabına uğrar. Zira insan ne yaparsa ancak kendisi için yapar. Zira ayette: “Kim doğru ve yararlı iş
işlerse kendi yararındır; kim de kötülük işlerse, kendi zararınadır. Sonuçta hepiniz
Rabbinize döndürüleceksiniz”333buyurmaktadır. BaĢka bir ayette de Ģöyle
buyurmaktadır: “Kim yararlı bir iş işlerse kendi lehine, kim de kötü bir iş işlerse, o
da kendi aleyhinedir. Senin Rabbin, kullarına asla haksızlık etmez.”334
Ayetlerden anlaĢılmaktadır ki; insan ne yaparsa ancak kendisi için yapar. Yoksa Allah kullarına asla zülüm ve haksızlık etmez.
Bu konuya Ģükür açısından bakılacak olursa, Müslüman birisi Allah‟ın verdiği nimetlere karĢı razı olup kanaatkâr olması gerekir. Zira kanaatkâr olup ve Ģükredici olmak, Müslüman‟ın kendi yararınadır. Ancak nankör olursa da kendi zararınadır. Bununla ilgili de Allah ayette: “Biz Lokman‟a hikmet verdik ki, Allah‟a karşı
şükretsin. Kim şükrederse, ancak kendisi için şükreder; kim de nankörlük edip inkâra saparsa, şüphesiz ki Allah‟ın hiçbir şeye ihtiyacı yoktur ve hiç kimsenin övgüsüne muhtaç değildir”.335buyurmaktadır. Bu ayete eğitim açısından bakılacak olursa Allah, Hz. Lokman‟ın Ģükrünü örnek veriyor. Kim Ģükrederse ancak kendisi için etmiĢ olur veya kim de nankörlük ederse o da ancak kendi zararına etmiĢ olur ki buna Allah‟ın ihtiyacı da yoktur. Zaten Allah, hamd edilmeye laik bir varlıktır. Nimetin değerini bilip nankörlükten uzak durmak, Ġslam ahlakının temellerindendir. Allah ile kul, insan ile insan arasındaki iliĢkilerden nankörlüğü uzaklaĢtırmak din eğitiminin ahlaki görevlerinden biri olması gerekir. Ġnsanların birbirlerine ve gençlerin de anne- babalarına karĢı nankörlük yapmaları ahlaki açıdan olumsuz bir davranıĢtır. ĠĢte Allah‟a, anne-babaya ve insanlara Ģükretmek, insanın ahlaki açıdan geliĢtiğini ve kanaatkâr olduğunu gösterir.336
Yine Lokman süresinin baĢka bir ayetinde Allah, insana anne-babasına iyilik yapması konusunda tavsiye etmektedir: “Biz insana, anne-babasına iyi bakmasını
vasiyet ettik. Çünkü annesi onu nice zorluklarla taşıdı. Onun emzirilip sütten
333
Casiye, 45/15.
334 Fussilet, 41/46. 335 Lokman, 31/12.
86
kesilmesi iki yıldır. O halde, bunun karşılığı olarak bana ve anne-babana şükretmelisin. Sonuçta dönüş banadır.”337
Bu ayetten çıkarılacağı sonuç; baĢta Allah olmak üzere anne-baba Ģükredilmesi gereken kimselerdir. Çünkü Allah, insanı yoktan var edip ve ona nimetler veriyor. Anne-baba ise onu hayata tutunana kadar bakıp büyütüyor ve birçok zorluklar çekiyor. ĠĢte bütün bunlara karĢılık Allah, anne- babaya karĢı iyi davranılması gerektiğini, Allah‟a hamd edip ve anne-babaya da Ģükredilmesi gerektiğini emretmektedir. Nitekim bu ayetlerden ders alınmalı, insanlara, çocuklara ve genç nesillere de öğretmelidir.
Allah, kuluna muhtaç değildir ancak kul Allah‟a muhtaçtır. Yani kulun ibadeti Allah‟a hiçbir Ģekilde fayda sağlamaz. Kul, Allah‟ı inkâr etse veya O‟na Ģirk koĢsa da Allah‟a zarar veremez ancak kendisine zarar vermiĢ olur. Eğer kul, Allah‟a itaat edip Ģükrederse salih kullardan olur ve kurtuluĢa erer. Zaten Allah da kullarından yalnız kendisine Ģükretmeleri konusunda uyarmaktadır. ĠĢte Allah ayette: “O sizi tek
bir nefisten yarattı; ondan da eşini var etti. Size evcil hayvanlardan sekiz tür indirdi. Ve sizi annelerinizin karnında, üç karanlık içinde yaradılıştan yaradılışa geçirerek yaratmaktadır; işte Rabbiniz olan Allah budur. Mülk O‟nundur; O‟ndan başka tanrı yoktur. Böyleyken nasıl yüz çeviriyorsunuz!? Eğer nankörlük edip küfredersiniz, Allah‟ın size bir ihtiyacı yoktur! Fakat O, kullarının nankörlük edip küfre sapmalarına razı olmaz! O sizin, nimetlere karşılık, şükretmenize razı olur. Hiç kimse, bir başkasının günahından sorumlu değildir. Sonra dönüşünüz Rabbinizedir ve O size, yapmakta olduklarınızı haber verecektir. Çünkü O‟dur göğüslerde ne olduğunu hakkıyla bilen!”338diye buyurmaktadır. ĠĢte Allah, ayette kullarını nankörlükten sakınmalarını ve Ģükretmeleri hususunda uyarıyor. Çünkü Allah, insanı yoktan var ediyor ve ona sayısız nimet, mal-mülk ve her çeĢitten hayvanlar veriyor ve bütün bunlara karĢılık sadece Ģükretmelerini istiyor. Ancak Allah‟ın ne Ģükre ne de baĢka bir Ģeye ihtiyacı vardır. Ancak insan, Allah‟ın razılığını istiyorsa bu ayetlerden ders almalı ve Rabbine Ģükretmelidir.
Allah, kullarını Ģükür edip etmeyeceği konusunda imtihan eder. Buna misal olarak Kur‟an‟da Hz. Süleyman‟ın bu olayı örnek verilebilir. ĠĢte bu olay ayette Ģöyle geçmektedir: “Süleyman çevresindekilere de şöyle dedi: “Ey ileri gelenler!
337 Lokman, 31/14. 338 Zümer, 39/6-7.
87
Onlar Allah‟a teslim olup bana gelmeden önce, sizden kim O‟nun tahtını bana getirir?!” cinlerin içinden en çetin olanı dedi ki:” Sen daha yerinden kalkmadan onu sana ben getiririm. Doğrusu ben onu sana güven içinde getirecek güçteyim.” O sırada Kitap‟tan bir bilgisi olan kimse dedi ki: “Sen gözünü açıp kapayıncaya kadar onu ben sana getiririm.” Derken Süleyman, tahtın, yanı başında durmakta olduğunu görünce dedi ki: “Bu, şükür mü edeceğimi, yoksa nankörlük edip küfür mü edeceğimi sınamak üzere Rabbimin bir lütfudur! Şüphesi kim şükrederse kendisi için şükreder, kim de nankörlük edip küfrederse bilmeli ki, Rabbinin hiçbir şeye ihtiyacı yoktur ve O çok iyilik edendir.”339Ayetten de anlaĢılıyor ki Hz. Süleyman, olayı Ģükür ve nankörlük etme açısından bir imtihan olarak değerlendirmiĢ ve bunda ne kendisinin ve ne de baĢka bir kimsenin etkisi olduğunu ve sadece Allah‟ın bir nimeti olduğunu ifade etmiĢtir. Zira Hz. Süleyman‟ın bu davranıĢı, bütün insanlar için bir eğitici unsurdur. Çünkü her insan, geçmiĢten bu güne ve kıyamete kadar imtihan içinde olacaktır ve her insanın bu imtihan karĢısında hazır olması gerekir. Zira Hz. Süleyman bu ifadeleriyle dinin temel unsurlarından birini öğretiyor. Nitekim imtihan karĢısında sabredip Ģükretmek önemlidir. Çünkü bu insanın yararınadır ancak isyan edip nankörlük ederse de kendi zararına olur. ĠĢte Hz. Süleyman‟ın bu sözleri dinin temellerinden biri olması söylenebilir ve bunu da din eğitimi ve öğretimi alanında kullanılabilir.340