Ġçerik Analizi:

Ġçerik analizi, çeĢitli söylemlere uygulanan bir takım metodolojik araç ve teknikler bütünüdür. Birbirinden az veya çok farklılaĢan bu araç ve teknikler, kontrollü bir yorum çabası ve çıkarsamaya dayalı bir “Okuma” yöntemidirler (Gökçe, 2006:35). Ġçerik analizi teknikleri, okuyucunun bilgisine, sezgisine, tutumlarına ve değerlerine bağlı, kolayca ve otomatik bir Ģekilde yapılan yorumuna karĢı objektif okuma ilkeleri sağlama amacındadır (TavĢancıl ve Aslan, 2001:26). ĠletiĢimin içeriğinin objektif, nicel ve sistematik yollardan betimlenmesine çalıĢır. Söylemin, ilk bakıĢta algılanan, görünen, içeriği yerine, gizil içeriğini ortaya çıkarmayı hedefler. Bu anlamda, söylem veya mesajlarda, bireyi görünmeden etkileyen ögelerin belirlenmesine yönelik “Ġkinci okuma” olarak da nitelendirilebilir. Ġçerik analiz teknikleri, yorum ve çıkarsamaya dayandıklarından, sübjektif yanlar taĢırlar. Fakat bu objektiflik eksikliği, araĢtırmacıların kiĢisel yaratıcılıklarına izin vermesi bakımından bir avantaj da olabilir (Bilgin, 1995: 95).

Ġçerik analizi, belirli bir mesajın kapsadığı, taĢıdığı enformasyonun iĢlenmesini temel almaktadır. Yöntemin ilk adımı “Betimsel iĢleme”dir. Burada, bireyin aldığı uyaranların veya mesaj öğelerinin özelliklerini ve güçlerini objektif bir Ģekilde ortaya koyarak sübjektif ve kaba betimlemeleri aĢmak söz konusudur. Bu açıdan içerik analizi, iletiĢimlerim kodlanması sorunuyla, mesajın bir takım kategorilere bölünmesi, belirli kodlama ya da kayıt birimleri saptamayla yapılır (Altun, 2011: 63). Ġçerik analizi teknikleri, esas olarak üç tür ihtiyacı karĢılar (Ghiglione, 1978: akt. Bilgin, 1995: 95):

• Politik ve sosyal ihtiyaçlar: Propaganda analizi, sosyal etki süreçlerinin incelenmesi, sosyal değer sistemlerinin incelenmesi, hukuk alanında adli ekspertiz amacına yönelik metin analizleri, dıĢ politika kararlarının incelenmesi, vs.

• Ekonomik ihtiyaçlar: motivasyon analizleri, iĢletmelerde yapısal analizler, iĢ analizleri, problem çözme gruplarının iĢleyiĢinin ve karar süreçlerinin incelenmesi, reklamların algılanmasının ve satın alma davranıĢlarının incelenmesi, vs.

75

• Klinik ihtiyaçlar: kiĢilik analizi, konuĢma bozukluklarının analizi, düĢmanlık ve kaygı göstergelerinin incelenmesi, tedavi amacıyla ideolojilerin analizi, projektif test sonuçlarının analizi, grup içi etkileĢimlerin ve psikoterapilerin analizi, vs.

1.3.2.1. İçerik Analiz Teknikleri:

Ġçerik analizi teknikleri, bir söylemi anlamada ve yorumlamada, öznel etkenlerden kurtulmayı sağlamak amacını taĢımaktadır. Okuyucunun bilgisine, sezgisine, tutumlarına, değerlerine ve refarans çerçevesine bağlı olarak yapılmıĢ yorumuna karĢı, nesnel okuma ilkeleri getirmektedir.

Söylemin görünen, kolayca yakalanan, sergilenmiĢ ve ilk bakıĢta algılanan içeriği yerine, gizil, üstü örtülü içeriğini ortaya çıkarmayı sağlamaktadır. Dolayısıyla içerik analizi, mesajda, bireyi görünmeden etkileyen öğelerin etkilenmesine yönelik “ikinci bir okuma” olarak ifade edilir. Bu anlamda içerik analizi, bir tür iletiĢim psikanalizini ve ileteni algılama sanatını andırmaktadır. Söz konusu okuma, okuyanı önyargılarında onaylayan, ilk duygularında rahatlatan, ideolojik, politik ve kültürel kanaatlerini pekiĢtiren bir okuma değil, ona gerçekten de yeni bir Ģeyler öğreten, onu yeni bir Ģeylerin önüne koyan bir okumadır (Bilgin, 2006: 1). Ġçerik analizin uygulanırken, incelenen konuya bağlı olarak çeĢitli teknikler kullanılır. Bunlardan tekniklerden özellikle, yapılan çalıĢmada uygulayacağımız tekniklerin kısaca ele almakta fayda vardır (Bilgin, 1995: 96).

a) Frekans Analizi: içerik analizi, en basit Ģekliyle, birim ve ögelerin sayısal, yüzdesel ve oransal bir tarzda görünme sıklığını ortaya koymaktadır. Bu tür analizde, sayılabilecek nitelikte birimler veya sözcükler alınır ve analiz göstergeleri frekans türünde ifade edilir. Frekans analizi, en basit Ģekliyle, birim veya ögelerin sayısal, yüzdesel ve oransal bir tarzda görünme sıklığını ortaya koymaktadır. Bu belirli bir ögenin yoğunluğunu ve anlamayı sağlar. Frekans analizi sonunda, ögeler önem sırasına sokulur ve sıklığa dayalı bir sınıflama yapılır. Örneğin, bir metinde anahtar sözcüklerin, bir insanın günlük uğraĢları arasında ilgi odaklarının, bir kitle

76

iletiĢim aracında ana-temaların belirlenmesinde, frekans analiz sonuçlarına bakılır (Bilgin, 1995: 96).

b) Değerlendirici Analiz: Osgood ve arkadaĢları (1954) tarafından geliĢtirilen bu yöntem, tutum ve kavramını ele alır. Esas itibariyle bir mesajdaki lehte ve aleyhte tutumları ölçme amacıyla kullanılır ve belli baĢlı tutum ölçekleri arasında yer alır. Bu yöntemin kuramsal çerçevesi, temsili bir dil anlayıĢına dayanır. Ġnsanın kullandığı dilde yansıdığı ve mesajın analizi sayesinde verici hakkında enformasyonlar edinilebileceği varsayılır. Mesaj kaynağının belirli bir objeye iliĢkin sözleri analiz edilerek, bu obje hakkındaki tutumların yönü (lehte ve aleyhte) ve yoğunluğu (tutum objesine karĢı veya taraftar oluĢun düzeyi) belirlenir. Uygulamada bir iletiĢim kaynağının belirli bir objeye iliĢkin mesajı alınır (Bilgin, 1995: 98). Örneğin Erdoğan‟ın, genel seçimler öncesi, yapmıĢ olduğu miting konuĢmalarındaki olumlu veya olumsuz retorik tekrarları karĢı tarafa bakıĢındaki tutumunu yansıtmaktadır. Ayrıca Erdoğan‟ın, konuĢmalarındaki retoriksel tekrarların sayısı; karĢı tarafa olan bakıĢ açısının yoğunluğu ortaya koymaktadır.

c) Yıldız Falı: Kitle iletiĢim alanında gerçekleĢtirilmiĢ çeĢitli içerik analizi çalıĢmaları vardır. Bardin (1977) tarafından “Yıldız Falı” konusunda yapılan içerik analizi, bunların ilginç örneklerinden biridir. Buna göre; metindeki tüm kelimelerin sayısının (O), farklı kelimelerin sayısına (V) oranı (O/V) ile kelime çeĢitliliği tespiti yapılmaktadır (Bilgin, 1995: 109).

Bunun üzerine terimlerin “Doluluk” durumu, anlam taĢıyıcı olanları ile araç niteliğinde olanların dağılımı nitel olarak değerlendirilebilecektir. Ġsim, fiil ve sıfatlar taĢıyıcı, zarf, edat, nida ve bağlaç gibi diğer kelimeler ise araç kelimeler olarak tanımlanmaktadır. Metinlerde bu kelime grupları, toplam kelime sayısına oranı bakımından da incelenmektedir. Bu yolla hatibin metne taĢıdığı kelime hazinesi, ortaya konulabilecektir. Bardin‟in formülünü metne uygularken; sayı ve tarih ifadeleri sayım dıĢında tutulmuĢtur. BirleĢik yazılmayan deyimler ve bileĢik ifadeleri oluĢturan kelimeler ayrı ayrı sayılmıĢtır. Aynı kökten üretilmiĢ olsa da, anlamı ya da cümle içindeki iĢlevi farklılaĢan kelimeler ayrı olarak hesaplanmıĢtır. SesteĢ kelimeler ise anlamsal ayrım gözetilmeden aynı terim olarak kabul edilmiĢtir. Örneğin

77

Erdoğan‟ın 2002, 2007 ve 2011 yıllarında seçim miting konuĢmalarındaki “Doluluk” durumunu ölçülerek, kelime hazinesinin zenginliğini ortaya çıkartılacaktır.

78

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

TÜRK SĠYASETĠNDE LĠDER KAVRAMI VE SĠAYASAL

LĠDERLĠK: RECEP TAYYĠP ERDOĞAN‟IN, HAYATI VE

SĠYASĠ YAġAMINA GENEL BĠR BAKIġ

2.1. Bir Lider olarak Recep Tayyip Erdoğan‟ın Hayatı ve Siyasi YaĢamına