Đstanbul’da Otomobil Kullanımı

Anket verileri değerlendirilirken, kullanıcılar, gelir grubu, ev sahiplik durumu, meslek grubu, medeni durumu, eğitim durumu, kullandığı arabanın şahıs/şirket arabası olması durumu gibi kıstaslara göre gruplandırılarak, sahip olunan bu özelliklerin otomobil kullanımını şekillendirmede ne kadar etkin oldukları belirlenmeye çalışılmıştır.

Đlk olarak, kullanılan otomobile ait, otomobilin ankete katılan katılımcı tarafından ilk alındığındaki km değeri ve anket tarihindeki km değerleri farkı alınarak otomobilin, ankete katılan kişi tarafından toplam kullanım km değeri (NK) belirlenmiştir. Daha sonra, yine otomobilin ankete katılan katılımcı tarafından ilk

kullanılmaya başlandığı tarih ile anketin yapıldığı tarih arasındaki net kullanım süresi (NS) ay olarak belirlenmiştir. Belirlenen toplam kullanım değeri, toplam kullanım süresine oranlanarak ve elde edilen değer 12 ile çarpılarak, otomobilin yıllık ortalama kullanım km değeri (TK) belirlenmiştir. Kullanılan otomobilin Đstanbul içerisinde net kullanım değerinin belirlenebilmesi için katılımcılara kullandıkları otomobil ile son 5 yıllık Đstanbul dışı yolculukları ile bilgiler vermeleri istenmiştir. Daha sonra katılımcıların yıllara göre belirledikleri Đstanbul dışı yolculuk yerlerinin, Đstanbul’a karayolu uzaklıkları km değerinden belirlenerek, son 5 yılda Đstanbul dışı yapılan yolculukların toplam km değeri elde edilmiştir. Son 5 yıldan daha kısa zaman içerisinde alınan otomobiller için ise, alım yılından itibaren geçen yıllar için Đstanbul dışı yolculukları sorgulanmıştır. Son 5 yıldan daha uzun süredir kullanılan otomobillerde ise son 5 yıllık Đstanbul dışı kullanım değerleri kullanılarak, Đstanbul dışı aylık ortalama kullanım değeri hesaplanmıştır. Bu değer ile otomobilin katılımcı tarafından kullanılma süresi(ay olarak) ile çarpılarak ve elde edilen değer 12 ile çarpılarak Đstanbul dışı yıllık toplam yolculuk km değeri (DTK) elde edilmiştir. Elde edilen toplam kullanım değerinden (NK), Đstanbul dışı toplam kullanım değeri çıkarılarak(DTK), Đstanbul içinde otomobile ait net toplam kullanım km (ĐTK) değeri belirlenmiştir. Đstanbul içi kullanıma ait belirlenen bu net toplam kullanım km değeri, aracın ankete katılan kullanıcıya ait olduğu ay bazındaki süreye bölünerek, bir otomobile ait Đstanbul içerisindeki aylık net kullanım değeri ve bu değer de 12 ile çarpılarak Đstanbul içinde bir otomobilin ortalama yıllık kullanım değeri(YĐK) belirlenmiştir.

ĐTK = NK – DTK (3.1) YĐK = (ĐTK/NS) X 12 (3.2) Ailesinde ikinci bir otomobile sahipliğin bulunduğu durumlarda, ikinci otomobile ait ilk alınma tarihi, alındığı tarihteki km değeri ve anketin yapıldığı tarihteki km değeri de sorulmuştur. Đkinci otomobille son 5 yılda yapılan Đstanbul dışı yolculuk bilgileri sorulmamıştır. Đkinci otomobile ait Đstanbul dışı toplam kullanım km değeri, birinci otomobillerde elde edilen, Đstanbul dışı yıllık kullanım km değeri esas alınarak ve bu değer ile otomobilin kullanım süresi çarpılarak elde edilmiştir. Bu veriler kullanılarak ve birinci otomobil için yapılan hesaplamalar yapılarak, ikinci otomobil

22

Đstanbul içinde günlük ortalama otomobil kullanım değerinin 160km’den fazla olduğu 11 örneğe ait veriler değerlendirmeye alınmamış ve 351 katılımcıya ait veriler değerlendirilmiştir. Çizelge 3.12’de, bu 351 katılımcının Đstanbul içi ve Đstanbul dışı otomobil kullanımına ait en büyük değer, en küçük değer ve standart sapma değerleri gösterilmiştir.

Çizelge 3.12: Đstanbul içi ve Đstanbul dışı ortalama yıllık otomobil kullanım bilgileri (km) Yıllık ortalama otomobil

kullanımı değerleri (km) Đstanbul içi Đstanbul dışı

En büyük değer 52.202 33.942

En küçük değer 1.080 470

Standart sapma 11.340 3.524

Çizelge 3.13’te, kullanıcılara ait Đstanbul içi, Đstanbul dışı ve Đstanbul içi ve Đstanbul dışı toplamına ilişkin, yıllık ortalama kullanım değerleri gösterilmiştir.

Çizelge 3.13: Đstanbul içi ve Đstanbul dışı ortalama yıllık otomobil kullanımı (km) Yıllık ortalama otomobil kullanımı (Km) Đstanbul içi kullanım Đstanbul dışı kullanım Toplam kullanım 15.784 3.001 18.785 (%) 84 16 100

Tüm katılımcılara (362 kişi) ve 351 kişilik katılımcıya ait Đstanbul içi günlük ortalama kullanım km değerleri Şekil 3.1 ve Şekil 3.2’de gösterilmiştir.

Şekil 3.2: Đstanbul’da günlük ortalama otomobil kullanım değeri (km/araç) (351 kişi) Şekil 3.3’te, kullanılan otomobilin şirket otomobili olması veya kullanıcının kendisine ait olması durumlarına göre, tek otomobil, 1. otomobil ve 2. otomobile ait kullanım dağılımları gösterilmiştir.

24

Şekil 3.3’te kullanılan otomobilin kullanıcının kendisine ait olması durumu ve şirkete ait olması durumuna bağlı otomobil kullanımındaki değişim belirtilmiştir. Şekilde görüldüğü üzere, kullanılan otomobilin şirkete ait olması durumunda yıllık ortalama kullanım değeri, kullanıcının kendisine ait olma değerinden daha yüksektir. Bu durum, iş gereği çok fazla yolculuk gerektiren çalışma durumlarında çalışanlara şirket aracı verilmesi durumunu gösterdiği şeklinde yorumlanmıştır. Ayrıca, şirket otomobillerinde yakıtın şirket tarafından karşılanıyor olması durumunun da, şirket otomobillerinde kullanımı arttıran bir etken olduğu düşünülmektedir.

Şekil 3.4’te, katılımcıların cinsiyetine göre, tek otomobil, 1. otomobil ve 2. otomobile ait kullanım dağılımları gösterilmiştir.

Şekil 3.4: Cinsiyet ile otomobil kullanımı ilişkisi

Şekil 3.4’te görüldüğü üzere kadınların erkeklere göre yıllık ortalama otomobil kullanım değeri daha düşüktür. Bu durum, erkeklerin daha çok otomobil kullandığını göstermektedir.

Şekil 3.5’te, katılımcıların medeni durumlarına göre, tek otomobil, 1. Otomobil ve 2. Otomobile ait kullanım dağılımları gösterilmiştir.

Şekil 3.5’te görüldüğü gibi, bekar kullanıcıların evli kullanıcılara göre aylık ortalama otomobil kullanım değeri daha büyük çıkmıştır. Bu durum evli kullanıcıların daha durağan, kararlı ve sakin bir yaşam tarzı benimserken, bekar kullanıcıların ise daha hareketli veya daha uzun yolculuklar gerektiren iş ve etkinlikleri göze alabilecek bir yaşam tarzını benimsediklerini gösterdiği şeklinde yorumlanmıştır.

Şekil 3.5: Medeni durum ile otomobil kullanım ilişkisi

Şekil 3.6’da, katılımcıların aylık toplam hane gelir durumlarına göre, tek otomobil, 1. otomobil ve 2. otomobile ait kullanım dağılımları gösterilmiştir.

Şekil 3.6: Gelir seviyesi ile otomobil kullanım ilişkisi

Şekil 3.6’da görüldüğü üzere, tek araç sahibi olma durumunda, gelir durumunun artmasıyla beraber yıllık otomobil kullanım değeri artarken, gelir değerinin artmaya devam etmesi ile tek araç durumunda otomobil kullanım değeri azalma

26

artması ve dolayısıyla tek otomobile sahiplik durumundaki kullanım değerlerinin düştüğü şeklinde yorumlanmıştır.

Ayrıca, tek araç sahibi olma durumunda, eğitim seviyesinin artışı ile otomobil kullanımı da bir artış göstermekte ve lisans seviyesi ve sonrası düşüş göstermektedir. Diğer otomobil sahipliği durumları için ise bir ilişki görülememiştir.

Şekil 3.7’de, katılımcıların eğitim seviyesi durumlarına göre, tek otomobil, 1. otomobil ve 2. otomobile ait kullanım dağılımları gösterilmiştir. Şekil 3.7’de görüldüğü üzere, tek otomobil durumunda, eğitim seviyesi artışı ile otomobil kullanımı da artış göstermiş, lisans seviyesinden sonra azalma göstermiştir. ve 1. otomobil durumunda da, yine lise seviyesine kadar otomobil kullanımı eğitim artışıyla beraber artmıştır.

Şekil 3.7: Eğitim seviyesi ile otomobil kullanım ilişkisi

Şekil 3.8’de, tek otomobil, 1. Otomobil ve 2. Otomobil kullanımı değerlerinin yaş gruplarına göre dağılımı gösterilmiştir.

Şekil 3.8: Yaş ile otomobil kullanımı ilişkisi

Şekil 3.8’de görüldüğü üzere, yıllık otomobil kullanım değeri yaş gruplarına bağlı olarak, yaş ilerledikçe otomobil kullanımında bir düşüş gerçekleşmektedir. Bu durum, genç otomobil kullanıcılarının daha hareketli bir yaşam tarzını benimserken, otomobil kullanıcılarının, ilerleyen yaş ve ailesel sorumlulukların da etkisiyle daha dingin bir yaşam tarzını benimsemeye başladıklarını gösterdiği şeklinde yorumlanmıştır.

Şekil 3.9’da görüldüğü üzere, maaşlı bir işe sahip olan kullanıcılar ile serbest meslek sahibi olan otomobil kullanıcıları arasında belirgin bir fark görülmemektedir. (1+) 1. araç sahipliği durumu için, serbest meslek sahibi olanların daha fazla kullanması ise, daha hareketli bir iş tarzına sahip olmalarını gösterdiği şeklinde yorumlanmıştır.

28

Şekil 3.9: Çalışma şekli ile otomobil kullanım ilişkisi

Çizelge 3.14’te, Đstanbul içi otomobil kullanımında, yolculuk mesafelerine göre dağılımları gösterilmiştir.

Çizelge 3.14: Ankete katılanların yıllık otomobil kullanımına göre dağılım bilgileri Ortalama yıllık kullanım

mesafeleri (km/yıl/araç) % 0-5.000 7,6 5.000-10.000 23,2 10.000-15.000 20,6 15.000-20.000 20,3 20.000-25.000 11,1 25.000-30.000 10,8 30.000 + 6,3

Çizelge 3.14’te görüldüğü üzere, ankete katılan otomobil kullanıcılarının yaklaşış %64 gibi büyük bir bölümü, Đstanbul içinde yıllık ortalama 5.000-20.000 km otomobil kullanımı değerine sahip olanlardan kullanıcılardan oluşmaktadır. Yıllık ortalama 20.000-30.000 km kullanım değerini sahip olanlar ise %22 kadardır. Bu da, Đstanbul içinde çoğunlukla, günlük ortalama 55km/gün otomobil kullanım değerinin varlığını gösterdiği şeklinde yorumlanmıştır.

Çizelge3.15’te görüldüğü üzere, ankete katılanların otomobillerinin yaklaşık %80’lik bir kısmı 5 yaşın altındadır. Bu, otomobil sahipliği ve dolayısıyla otomobil kullanımının, son zamanlarda daha bir artış gösterdiği şeklinde yorumlanmıştır. Çizelge3.15: Ankete katılanların otomobil yaşına göre dağılım bilgileri

Otomobilin yaşı (%)

0-5 78,9

5-10 18,5

10-15 2,6