Bir grup çalışmasının işbirlikli öğrenme olabilmesi için bazı koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir. Açıkgöz (2004: 174) bu koşullar konusunda yazılanları sentezlediğinde işbirlikli öğrenme için gereken temel koşullar şu şekilde sıralanabilir;
1. Grup ödülü
2. Olumlu bağımlılık
3. Bireysel değerlendirilebilirlik 4. Yüz yüze etkileşim
5. Sosyal beceriler
6. Grup sürecinin değerlendirilmesi 7. Eşit başarı fırsatı
2.2.1. Grup Ödülü
Đşbirlikli öğrenmeyle ilgili yapılan çalışmaların sonucunda varılan ortak
görüş, gerçek işbirliği ortamlarında grup üyelerinin başarılı olabilmesi için önce grubun başarılı olması gerektiğine inanmalarıdır (Açıkgöz, 2004:174). Đşbirliği ortamı düzenlenirken grup üyelerine ancak grup başarılı olunca başarılı sayılabilecekleri belirtilmelidir.
Açıkgöz (1998: 301)’ün Slavin’den aktardığına göre, bu koşul işbirlikli ödül yapısı ve işbirlikli iş yapısı ile elde edilebilmektedir. Đşbirlikli ödül yapısı grup üyelerinin grup amaçları doğrultusunda grup ürünü ortaya koymalarını grup halinde ödüllendirilmelerini gerektirir. Đşbirlikli iş yapısı ise grup üyelerinin bir işi bitirmek amacıyla çabalarının birleştirilmesinin özendirildiği ya da gerekli bulunduğu durumlardır. Đşbirlikli iş yapısının görev dağılımı ve grup çalışması olmak üzere iki
şekli vardır. 1) Görev dağılımında gruptaki üyeler tek tek değerlendirilirler ve grup
puanı elde edilirken bireysel puanlar toplanır. 2) Grup çalışmasında gruptaki tüm üyeler bir tek iş üzerinde çalışırlar. Hem görev dağılımı hem de grup çalışması durumunda da ödül grup ürününe verilir.
2.2.2. Olumlu Bağımlılık
Grup üyelerinin grubun işini tamamlamak için birbirlerine gereksinimleri olduğunu kavramalarıdır. Öğretmen, ortak hedefleri, ortak ödülleri, paylaşılan kaynakları ve atanan görevleri düzenlemek yoluyla olumlu bağımlılık oluşturur.
Açıkgöz (2004: 175) olumlu bağımlılığın olumlu ürün bağımlılığı ve olumlu araç bağımlılığı ile elde edilebileceğini belirtmektedir. Olumlu ürün bağımlılığı, amaç bağımlılığını ve ödül bağımlılığını kapsamaktadır. Amaç bağımlılığı, grup üyelerinin birlikte çalışırlarsa başarabileceklerine inanmalarıyla oluşur. Ödül bağımlılığı da çabalarını birleştirerek ortaya koydukları ürüne dayalı alacakları ödülü belirtmektedir.
Olumlu araç bağımlılığı ise, kaynak, rol ve iş bağımlılığını içermektedir. Kaynak bağımlılığı, her üye bilginin kaynaklarının ve malzemenin yalnızca bir kısmına sahip olduğunda, rol bağımlılığı; her üyeye diğerlerini tamamlayıcı birbiriyle ilişkili roller verildiğinde; iş bağımlılığında ise, bir üyenin işinin bitmesinin bir başka üyenin işinin bitmesine bağlı olduğu durumlarda ortaya çıkar (Açıkgöz, 2004: 175).
2.2.3. Bireysel Değerlendirebilirlik
Đşbirliğine dayalı öğrenme üzerine çalışma yapanların özel önem verdikleri
temel koşullardan biriside, bireysel değerlendirebilirlik. Bu koşul grup başarısı olabilmesi için grup üyelerinin bireysel olarak başarılı olması gereğidir.
Bireysel değerlendirilebilirlik iki unsuru içermektedir: 1) Her grup üyesi kendi öğrenmesinden bireysel olarak sorumludur ve 2) Her grup üyesi diğer grup üyelerinin öğrenmesine yardımcı olmaktan sorumludur (Abrami et al. 1995)
2.2.4. Yüz Yüze Etkileşim
Grup üyelerinin ortak işin bir kısmını üstlenip onu birbirlerinden bağımsız olarak çalışıp bitirmesi yeterli değildir(Açıkgöz, 2004: 176) Johnson & Johnson'a (l991) göre öğretmenler, olumlu bağımlılığı sağladıktan sonra öğrencilerin birbirlerinin başarılarını ileriye götürmek ve verilen görevleri yerine getirmek için yardımlaşmalarını sağlamalıdırlar. Yüz yüze etkileşim için öğrencilerin birbirlerine destek vermeleri, yardım etmeleri ve motivasyonu sağlamalıdır. Yüz yüze
etkileşimde öğrencilerden ne öğrendiklerini tartışmaları, verilen problemleri nasıl çözebileceklerini veya öngörülen konuyu nasıl tamamlayacaklarını birbirlerine açıklamaları beklenmelidir (Karaoğlu, 1999: 17).
2.2.5. Sosyal Beceriler
Farklı özelliklere sahip bireylerin bir araya gelerek birlikte etkili çalışabilmeleri için karşısındakini dinleme, paylaşma, destekleme, yardımlaşma gibi becerilere sahip olmaları gerekmektedir. Bu becerilere; sosyal beceriler, iletişim becerileri, işbirliği becerileri veya grup becerileri denmektedir (Abrami et al., 1995).
Öğrencilere kişilerarası ilişkilerin nasıl olması gerektiği öğretilmeli ve bütün öğrencilerin bunları kullanmaları özendirilmelidir (Açıkgöz, 2004: 176) Sosyal becerilerin öğretiminde öğretmen öğretmek istediği becerileri listelemeli ve bunları öğrencilerin her derste kullanmasını öğretmelidir ( Johnson & Johnson, 1996).
2.2.6. Grup Sürecinin Değerlendirilmesi
Grup sürecinin değerlendirilmesi, grup etkinliğinin sonunda grup üyelerinin hangi davranışlarının katkı getirip getirmediğinin, hangi davranışlarının sürmesi, hangilerinin değişmesi gerektiğinin saptanmasıdır ( Açıkgöz, 2004: 176).
Johnson & Johnson'a (l992) göre öğretmenler, her işbirlikli öğrenme grubunda bulunan üyelerin amaçlarına ne kadar iyi ulaştıklarını tartışmalarını sağlamalıdırlar. Gruplar çalışmanın sonunda grup üyelerinin hangi davranışlarının yararlı, hangilerinin yararsız olduğunu açıklamaya ve hangi davranışların devam ettirilmesi ya da değiştirilmesi gerektiğine karar vermelidirler. Grup süreçlerinin değerlendirilmesi, öğrenme gruplarının grup dinamiğine yoğunlaşmasını sağlar, sosyal becerileri öğrenmelerini kolaylaştırır, üyelerin gruba katılımları hakkında geri dönüt verir ve öğrencilerin işbirlikli öğrenme becerilerini sürekli olarak uygulamalarını sağlar (Karaoğlu, 1999: 19).
2.2.7. Eşit Başarı Fırsatı
Eşit başarı fırsatı; öğrencilerin, gruplarına kendi edimlerini geliştirerek katkıda bulunmasıdır (Açıkgöz, 2004: 174). Đşbirlikli öğrenme gruplarında özel bir puanlama sistemi ile her öğrencinin katkısının ve çabasının değerlendirilmesi gerekmektedir. Değerlendirme ölçütleri ile her öğrencinin grubu için eşit derecede önemli olması sağlanmalıdır. Düşük başarılı öğrenciler de yüksek başarılı öğrenciler kadar eşit fırsata sahip olmalıdırlar (Slavin 1990; Akt. Gömleksiz, 1997: 15).
Yukarıda açıklamaları verilen temel ilkeler dışında, çeşitli işbirlikli öğrenme tekniklerine göre farklılaşan ilkeler de bulunmaktadır. Bu bölüme giriş kısmında da bahsedildiği gibi açıklamaları verilen ilkeler tüm kuramcıların üzerinde birleştikleri ve iyi bir işbirlikli öğrenme etkinliği için gereken en genel ve en temel ilkelerdir.