Đç Olaylar

Gazetede yer verilen haberleri tayin, atama terfi, azl, becayiş, maliye, maarif, ulaşım, iskan, sağlık ve pratik bilgiler, askeriye, iletişim, nüfus, adliye, doğal afetler, Kanun-u Esasi, azınlık cemaatleri, ilanlar ve diğer haberler olmak üzere başlıklar altında toplamak mümkündür. Ancak gazetenin son sayılarına kadar bu haberlerin veriliş şekli, belli bir disiplin içinde olmamıştır. Bir başka deyişle, ekonomi, dış haberler, vilâyet haberleri şeklinde bir bölüm anlayışı yoktur. Gazete ilk sıraya (manşet şeklinde de belirtilebilir) kimi zaman “Taze Havadis” başlığını kullanarak haberlere yer vermiş, kimi zaman merkezden gelen tebliğ ya da “evamir”leri yayınlamış, bazen dünyada yaşanan önemli bir gelişmeyi okuyucularına sunmuş, bazen de makaleye yer vermiştir.

Gazetenin iç haberleri ele alma şeklinin değerlendirmek için gazeteden bazı haber örnekleri vermek yararlı olacaktır.

24 Kasım 1908 tarihine ait nüshada yer alan haberde, Nazım Paşa’nın Konya valiliğine atanması fermanının Hükümet meydanında Çelebi Efendinin hazır bulunduğu bir kalabalığa okunma merasimi ile ilgili haber, fermanın tam metni ve Çelebi Efendinin kalabalığa hitap metni yayınlanmıştır. Çelebi Efendi (Dönemin Mevlevi Postnişini) konuşmasında Đttihat ve Terakki yönetimine methiyeler sıralarken, eski idarenin kötülüklerinden bahsedip kalabalığa meşrutiyet rejiminin faziletlerini anlatmaktadır (24 Kasım, 1908: 1):

“Ahâli-yi kirâm!

Usûl-i meşrutiyet hakkı sarîhimiz iken hukukumuzu arayamamak bizi dereke-i mahv u izmihlale düşürmüş idi. O devr-i istibdadın mezalimini bilmem ta’rif ve tasvir edecek bir kalem var mıdır? Mücmelen diyebilirimki bunların zulmünden, değil gerdün, Eflak de, Ar şda ağlamış idi. Ey sînesi hamiyetle meşhûn olan muhterem Konya ahâlisi! Usûl-i meşrutiyet ve meşveret hakk-ı meşrû’umuzdur. Cenâb-ı Perverdigâr Kur’an-ı mecidinde Habib-i Ekremine hitâb ile umumumuza şamil olan esteizübillah (ve

şâvirhüm . . . ) buyuruyor. Emr u ferman-ı ilahiyye ve ehadis-i nebeviyye ile sabit ve mü’eyyed olan usûl-i meşrû’a ve meşrûtayı kaldırmışlar idi. Hamden sümme hamden gayretullah galeyana gelerek Cenab-ı Hak Đttihad ve Terakki Cemiyetini âlet ederek kahraman ve şanlı ordumuzun inzimam-ı mu’avenet-i satvetkârânesiyle hakk-ı

meşru’umuzu istirdâd ittik. Bunun için işbu cemiyet-i muhteremeye ez-dil-ü cân muhib ve muavin olmaklığımız ayn-i farz ve farz-ı ayndır. ”

Konya Valisi Vefik Bey’in görevinden ayrılması 20 Aralık 1909 tarihli gazetede okuyuculara “istifa” başlığıyla duyurulmuştur. Haberde Vefik Bey’in yerine Ali Rıza Paşa’nın atandığı belirtilirken gazete sabık valiye, teşekkür babında şu cümleleri neşretmiştir (20 Aralık 1909: 2): “Vefik Beyefendi hazretleri umran ve terakkiyatı

memlekete cidden sa’y-ü gayret eylemiş ve bundan dolayı hoşnudu-i ciddiyeti

mesaisiyle temeyyüz itmiş vülâtı kiramdandır. Kendilerinin vilâyetimizden

mufarakatları ahâli-i memleketi pek ziyâde müteessir eylemişdir. Cenabı Hak selâmet, afiyeti ihsan buyursun. ”

Bir başka nüshada ise Konya Valiliğine atanan Arif Paşa’nın karşılama merasimi haberine yer verilmiştir. Gazete Aynı sayıda vilâyet meclisi umumi toplantısı tutanağına da yer ayırmaktadır (28 Mart 1910: 1-2).

26 Temmuz 1910 (13 Temmuz 1326) tarihli II. Meşrutiyetin ilânının yıl dönümünde şehirde yapılan kutlamalara yer veren Konya Vilâyet Gazetesi, o güne özel bir tasarımla çıkmıştır44. Klişenin altına büyükçe Osmanlı Devleti’nin arması yerleştirilmiş, sağına ve soluna ise “Yaşasın Hakimiyet-i Milliye”, “Yaşasın Meşrutiyet” ifadeleri konulmuştur. Haberin başlığı “Đyd-i Ekber-i Osmaniye”dir. Haberin girişinde uzunca, meşrutiyetin faziletleri ve vatandaşlara kazandırdıkları anlatıldıktan sonra yapılan merasim hakkında bilgi verilmiştir.

Gazete, haberi övgülerle okuyucularına aktarmaktadır. Belediyenin o günün

şerefine bütün bir şehiri süslediğini haber veren gazete, haberi ilginç kılmak amacıyla şu cümleleri de kullanmıştır:

“Belediyemiz bu yevm-i mübarekin kadriyle mütenasip, tenvirat ve tezyinat ile

ilan-ı şaduman ederek ahali-yi memleketin hissiyatına tercüman olmuştu. Cevami-i şerif minareleri, mektepler ve tak-ı Osmanî ve Ziraat Bankası ve hapishane ve sair müessesat-ı emiriye ve maliye ve birçok emkine-i hususiye tezyin ve tenvir edilerek her taraf mütebessim görünüyordu. Hele her unsura mensup dört kız çocuğunun müzeyyen urba içinde arabanın ön cihetine muallâk “Đttihad-ı anasır” levha-i mübeccelesinin her

44 _{Bkz: Ek-16.}

biri bir köşesine merbut kırmızı ve beyaz habl-i metin ellerinde olarak aldıkları vaziyet, umuma reşk-i meserret bahş etmiştir. Bu levha ittihadın kuvvet ve ulviyetini meyan-ı unsura bir lisan-ı sitayişle irae eylemekte ve her unsur kalblerinde câyı-gir olan ittihadî vecihlerinde hâsıl olan alaim-i ibtisam ( tebessüm alametleri) ve meserretle irae etmekte idi. ”

Bu örnekler, Konya Vilâyet Gazetesi’nin, vilâyet merkezi ile ilgili haberlere, hem dil hem de habere gazetede ayrılan yer bakımından önem atfettiğini göstermektedir.

24 Kasım 1908 ve 8 Aralık 1908 tarihli nüshada askerlik ve ordu ile ilgili haber ve makalelerin yoğunluğu dikkat çekmektedir. Osmanlı ükesinin o dönemde devamlı harb halinde olduğu dikkate alındığında Konya Vilâyet Gazetesi’nde askerlikle ilgili yerel halka moral ve motivasyon sağlama anlamında haber ve makalelere yer verilirken orduya Konya’dan yapılan kışlık yardımların, liste halinde verildiği görülmektedir.

Buna ilaveten yardımlar yetersiz görülmüş olacak ki 24 Kasım 1908 tarihli nüshada gayet sert bir dille kaleme alınmış ve askere kışlık hediye ve malzeme temini konusundaki haber de dikkat çekicidir (24 Kasım 1908: 2):

“Askerlere kışlık hediye tedarik etmek üzere Osmanlı namını taşıyan Đslâm, Hristiyan ve Musevi nisvanından refakati acizide teşekkül etmiş olan cemiyet ol bâbda mesaiye ibtidâr eylemişdir. Vatanın emri muhafazası için göğüs geren askerdir. Avrupada imparatoriçeler, kraliçeler, prensler dahi askere hediye hazırlamayı şerefli bir meşguliyet addeyleyerek o hususda pek çok gayretleri göstermişlerdir. Japonya nisvanının bu yoldaki gayretleri gazetelerde görüldü. Biz de dahi şu emri hayra icabet etmeyecek bir Osmanlı hanımı tasavvur etmiyoruz. Gerçi bazı mahallat halkı beyninde askere çamaşır ihzar edilmek hamiyetinde bulunuluyorsa da bu kafi olamıyacakdır. Büyük dairelerden himmetler, gayretler gösterilmelidir. Kış geldi soğuk bastı. Mangal başlarına soba kenarlarına iltica edilürken askeri hatıra getirmemeyi hiç bir Osmanlıdan me’mul edemeyiz”.

14 Mart 1910 tarihli gazetede askere verilen hediyelerin listesi uzunca yayınlanırken listenin üst kısmında bir teşekkür cümlesi vardır (14 Mart 1910: 2):

“Hamiyetmendan ahâlisine bilhassa teşekkür ederiz var olunuz vatanperver, ittihad küster kardaşlar. ”

Gazete, 1909 yılında yeni göreve gelen Hükümetin Bakanlar Kurulu listesini “Yeni Heyet-i Vükela” başlığıyla ilk haber olarak aktarmaktadır. Habere göre bakanlar kurulu şu isimlerden oluşmaktaydı: Sadrazam ve Dâhiliye Nâzırı Hüseyin Hilmi Paşa,

Şeyhülislam Ziyâeddin Efendi, Hariciye Nâzırı Rif’at Paşa, Harbiye Nâzırı Ali Rıza Paşa, Şurayı Devlet Reisi Hasan Fehmi Paşa, Adliye Nâzırı Refik Bey, Maârif Nâzırı Abdurrahman Bey, Maliye Nâzırı Rif’at Bey, Orman ve Meadin Nâzırı Mavro Kurtatu, Nafiâ Nâzırı Nevradu Nekyan, Evkaf Nâzırı vekâleten Sadaret Müsteşarı Ziyâ Bey (23

Şubat 1909: 1)

Vilâyet haberlerine ilişkin ilginç bir haber Konya’da Alaeddin tepesi ile ilgili yaşanan polemikle ilgilidir. Gazete; Tanin gazetesinde yer alan Konya Alaeddin tepesinin bir bölümünün Belediye kararı ile satılacağına ilişkin habere cevap verirken Dönemin Vilâyet Evkaf Müdürü Reşat Bey’e ilginç bir eleştiri de getirmektedir (4 Nisan 1911: 2):

“ Halbuki Sultan Alaeddin asarı atikay-ı Đslamiye nokta-i nazarından kıymetdar bir cami-i şerifi ve selatin selçukiden bir çoğunun türbeleri bulunan böyle bir mahalde bir karış yerin bile satılması gayri caiz bulunmakta olduğundan tesbit-i mezkurun men’i zımnında Vilâyete tebligat-ı mukteziye icrası lüzumunun Evkaf Nezaretinden Dahiliye Nezaretine iş’ar kılındığı hakkında bir fıkra görülmüştür. Mezkur tepenin daire-i belediye terki ve parça parça ……. hakkında Konya belediye ve idare meclislerince müttehiz hiçbir karar olmayıp bilakis mezkur tepenin camii müştemilat-ı tarihiyesiyle beraber ebediyyen muhafaza-i mevcudiyeti için cemiyeti belediyece düşünülen bir suret silsile meclisi idare-i Vilâyetin fi 3 Şubat sene 326 tarihli ve bir numaralı mazbatasıyla makam-ı celil-i sadarete arz edildiği ve kendi odasıyla daire-i vilâyet arasındaki mesafe onbeş hatveden ibaret olup bu babda makam-ı vilâyetten istizah-ı keyfiyet etmesi lazimeden bulunduğu halde Vilâyet Evkaf Müdürü Reşat Bey’in haricen aldığı haberi ve ahd üzerine nezarete hilf-ı hakikat iş’aratda bulunması şayan-ı te’accüb ve te’essüf olduğundan tashih-i keyfiyete mesareat olunur. ”

Konya Vilâyet Gazetesi’nin ulaşabilen son dönem sayılarından 25 Ocak 1928

Gazete bu tarihte, haberlerin yerleştirilmesi anlamında diğer nüshalardan ayrılmakta ve daha disiplinli bir görüntü vermektedir45.