Üstün Zekâlı Çocukların Özellikleri

2.4.1. Üstün Zekâlı Çocukların Erken Gelişim Özellikleri

Bilimsel çalışmaların sonuçlarına göre, üstün zekâlı ve yetenekli çocukların bilişsel ve fiziksel yetileri, normal gelişim gösteren çocuklara nazaran erken ve farklı belirtiler göstermesiyle dikkat çekmektedir.

Üstün zekalı kişilerin, erken çocukluk dönemlerinde, ortak dikkat konusunda sıra dışı duyarlı olması, bebekliklerinden itibaren dil gelişiminde reşitlerine göre daha hızlı öğrenmesi, öğrendiklerini hafızasında yüksek kapasitede tutabilmesi, gözlem yapmaya yatkın arzusu, problem hissettiğinde hayal gücüne ve yaratıcı düşüncelere çok sık başvurması, merak iç güdüsünün motivasyon olarak çok yüksek seviyede olması gibi gelişimsel özellikleri vardır (125).

Yaş aldıkça üstün zekâlı çocukların gelişimsel özelliklerinde uyumsuzluklar belirir. Bu uyumsuzluklarla baş etme durumunda kalan üstün zekâlı çocukların hem duygusal hem de sosyal yönden riske girdiği söylenebilir. Zihinsel gelişimlerinin, fiziksel gelişimlerinin önünde olması, üstün zekâlı çocukların, kendinden büyük olan bireylerle sosyal ilişkilerini ilerletmek istemeleri doğaldır. Fakat bu ilişkiyi kurmak isterken olumsuz tepki alırsa hayal kırıklığı yaşayabilirler. Çünkü kendi yaş grubu tarafından anlaşılmadığını hisseden üstün zekâlı çocuklar, bu bağı büyüklerle kurmak isterler (126).

Genel anlamda ifade edersek üstün zekâlı ve yetenekli kişilerin gelişimsel özellikleri bakımından normal gelişim gösteren çocuklara göre daha ilerde olduğu araştırma sonuçlarında vurgulanmıştır (67, 127). Yalnız bu özelliklerin oranı üstün zekâlı çocuklarda, bireysel farklılıklara göre değişkenlik gösterir. Belirtilerin hepsi aynı anda aynı kişide görülmeyebilir (121).

2.4.2. Üstün Zekâlı Çocukların Zihinsel Gelişim Özellikleri

Akranlarına oranla, üstün zekâlı ve yetenekli çocukları özel ve farklı kılan temel boyut bilişsel yapılarıdır. Erken çocukluk dönemlerindeki zihinsel açıdan gösterdikleri yüksek işlevler; erken okuma-yazma becerisi, merak dürtüsünün fazla olması, yeni bilgi öğrenme hızı gibi yetiler başlıcalarıdır (128).

Üstün zekâlı bireylerin zihinsel gelişim özelliklerinden bazılarını sıralayabiliriz;  Dikkat süresinin uzun olması

 Gözlem yeteneğinin detaylı ve dikkatli olması  Hızlı düşünme

 Aktif olabilme  Çok yönlü düşünme

 Bellek gücünün güçlü olması

 Aynı anda birkaç uyaranı takip etme, kontrol altına alabilme  Soyut düşünme yetisindeki performansın yüksek olması  Sebep sonuç ilişkilerini hızlı çözme

 Tümevarım ve tümdengelim öğrenmeyi kavramlaştırma  Hedefli amaçlara yönelik davranma

 Çeşitli öğrenme yöntemlerini açık olma ve kullanma

 Analiz, sentez ve muhakeme kabiliyetlerinin akranlarına göre önde olması  Yoğun etkin dinleme becerisine sahip olma

 Ayrıntılara odaklanma  Yüksek duyarlılık  Yüksek konsantrasyon

 Bilgiyi yeni durum ve olaylara uyarlayabilme  Meraka düşkünlerdir

 Sorgulamadan vazgeçmezler (126, 129, 125).

2.4.3. Üstün Zekâlı Çocukların Fiziksel Gelişim Özellikleri

Osmanlı tarihinde Enderun Mektebine seçilen çocukların kabul görme şartı, fiziksel görüntüleriyle ilintiliydi (74). 21.yüzyıl araştırma sonuçları ise fiziksel özelliklerin, üstün zekâlı ve yetenekli çocukların tanı alması hususunda doğrudan ilişkili

olmadığı kanısındadır. Artık son bulgulardan hareket edilerek bedensel özelliklerinin içerdiği ölçme ve değerlendirme kriterleri günümüzde kullanılmamaktadır (130).

Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların, bebekliklerinden itibaren doğum kilosundan tutun, vücut boylarının uzun olmasına kadar reşitlerine göre fark edilecek fiziksel özellikler bakımından önde olduğu belirtilir. Ayrıca ortalama yaşam sürelerinin de normal gelişim gösteren bireylere göre daha uzun olduğunu araştırmalar göstermektedir (66, 131, 132).

Üstün zekâlı bireylerin fiziksel gelişim özelliklerinden bazılarını sıralayabiliriz;  Erken yürümeye başlama

 Erken konuşma  İri ve sağlıklı olma

 Koordinasyonun hızlı olması  Hastalıklara karşı dirençli olma

Üstün zekâlı çocukların, bedensel gelişimlerindeki avantajı, ebeveynlerinin ekonomik açıdan refah olmasına bağlayanlar da bulunmaktadır (133, 126).

2.4.4. Üstün Zekâlı Çocukların Sosyal Gelişim Özellikleri

Üstün zekâlı çocukların eğitim hayatlarında yüksek başarılar göstermesi, akranları tarafından bu çocuklara lakap takılmasına neden olabilmektedir. Böyle bir durumla karşılaşan üstün zekâlı ve yetenekli çocukların savunma olarak kendilerini arkadaş çevresine kapattığı gözlenebilir, arkadaş gruplarında dışlanma hissi yaşayabilir. Bu histen kurtulmak isteyen üstün zekâlı ve yetenekli çocukların akademik performanslarında azalmalar görülebilir (134).

Üstün zekâlı çocuklar sosyal çevreleriyle uyumsuzluk yaşayabilirken, lider vasıflarını kullanarak sıkı bağları olan arkadaş gruplarına da sahip olabilirler. Özellikle espri anlayışlarının zengin olması üstün zekâlı ve yetenekli bireyleri sosyal çevrelerinin ilgi odağı yapabilmektedir. Eğlenceli bakış açısı ile konuşma kabiliyetlerini bir arada sunduklarında, kısa zamanda akranlarının vazgeçilmez grup lideri konumuna gelebilmektedirler (135, 125, 136).

Üstün zekâlı bireylerin sosyal gelişim özelliklerinden bazılarını sıralayabiliriz;  Grup çalışma tekniklerini tercih etme

 Grup çalışmalarında lider olma

 Kendinden yaş olarak büyük insanlarla iletişim kurmaya ağırlık verme  Haksızlıkla karşılaştıklarında aşırı hassas olma

 Çalışmaya düşkün olma ve sonuçlarından haz alma  Empati becerisinin yüksek olması

 Hayata pozitif bakma

 Çevresindeki değişiklere çabuk adapte olma  Etrafıyla işbirliği halinde olma

 Toplumsal olay ve durumlara reşitlerine göre daha duyarlı olma ve çözümler üretebilme

 Tartışmaya açık olma  Organizasyon kabiliyetleri  Risk almada rahat olma

 Arkadaşlık ilişkilerinin uzun sürmesi

 İlişkilerinde dil, din vb. farkları gözetmeme (137, 133).

Üstün zekâlı ve yetenekli kişilerin sosyal hayattaki duruşlarını sadece genetik olarak algılanmamalıdır. Çünkü araştırmalarda da belirtildiği gibi, aile ve çevre bu eğilimlerin oluşmasında oldukça etkilidir (133).

2.4.5. Üstün Zekâlı Çocukların Kişilik Özellikleri

Üstün zekâlı çocuklarda, anksiyete, duygu durum bozuklukları ve kişilik bozuklukları gibi psikolojik temelli durumlarla karşılaşabiliriz. Her normal gelişim gösteren çocukta olduğu gibi, her üstün özellikteki çocukta mükemmel değildir (138).

Üstün zekâlı bireylerin en bariz özelliklerinden biri mükemmeliyetçi kişilikte olmalarıdır (139, 122, 266, 344). Düşüncelerini ifade etmede güçlük çekmezler ve çevrelerine göre riskli olsa da inandıkları fikirleri savunurlar (83).

Üstün zekâlı bireylerin kişilik özelliklerinden bazılarını sıralayabiliriz;  Öz eleştiri yapabilme

 İleri görüşlülük  Vicdanlı olma

 Mütevazı yapıyı benimseme  Sebâtkar, azimli ve istikrarlı olma  Özgüven duygusunun yüksek olması  Öngörülü olma

 Rekabetçi olma

 Bilgiye gidecek ne varsa okumaktan hoşlanma  Mükemmeliyetçi olma

 Öz denetimli olma (136, 140).