Üretim Planlama Sistemleri

Artan rekabet ortamı ve küçülen dünya düzeninde piyasalarda benzer ürünlerin benzer teknolojilerle, yakın maliyetlerde üretilebilir olması ve buna bağlı olarak azalan marka farklılaşması sonucunda, piyasadaki aktörlerin pazar payından nasıl daha fazla pay elde edeceklerini ve hangi içsel ve dışsal süreçlerde kendilerini optimum verimlilik sağlayacak süreçler yaratacakları gibi felsefe ve sistem düşünceleri gerek işletmeler gerekse de akademik çevrelerde üzerinde yoğunlaşılan önde gelen konuları oluşturmaktadır. Pazar şartları nedeniyle, ürünlerin, fiyatların ve kalitenin üzerinde farklılaştırma uygulamalarının sınırlılığı yüzünden, firmalar rekabet gücü kazanmak için değer yaratıcı faaliyetlere yönelmek zorunda kalmışlardır133. MRP, ERP, JIT gibi açılımlar örgütlerin hem iç hem de dış süreçlerini şekillendirmede ve buna bağlı olarak rekabet yaratmada önemli atılımlar sağlamışlardır. Bu felsefe ve sistem yaklaşımlarının, lojistik fonksiyonların (Inbound, Outbound ve Malzeme lojistiği) üstlendiği birçok uygulamayı ele alarak, tekrar gözden geçirmesi ve verimlilik artışları sağlayan yeni düşünceler oluşturulması ile hem mevcut lojistik faaliyetler bu felsefelerin oluşumunda etkin bir rol oynamış hem de aynı zamanda bu sistemlerle beraber karşılıklı olarak etkileşime girmiş ve gelişmiştir.

131 _{Wang Ying, Sang Dayong, a.g.e., p.433}

132 _{Yen-Chun Jim Wu, Assessment Of Technological Innovations In Patenting For 3rd Party Logistics}

Providers, Journal of Enterprise Information Management, Vol.19, No.5, 2006, p.505

2.2.3.6.1 MRP (Materials Requirement Planning / Malzeme Đhtiyaç Planlaması) MRP, stok yatırımlarını en azaltmak, üretim ve etkinliğini artırmak ve müşteriye verilen hizmeti geliştirmek amacıyla kullanılan bir yönetim çizelgeleme ve kontrol tekniğidir134. MRP çalışmaları ile stok yatırımları ve sipariş verme maliyetleri minimize edilerek daha etkin bir üretim ortamı sağlanır135.

Teknolojik gelişmeler, işletmelerin iş süreçlerini daha etkin ve verimli hale getirmesine olanak sağlamıştır. Özellikle, 1960’lı yıllarda bilgisayar teknolojisinin işletmelerde yaygın şekilde kullanılması ile kurumsal üretim yönetimi sistemi olan malzeme ihtiyaç planlaması, (Materials Requirement Planning-MRP) kullanılmaya başlanmıştır. MRP, Üretici işletmeler için ürün ağaçları açan, ürünlerin hangi parçalardan oluştuğu, hangi parçaya ne miktarda ve ne zaman ihtiyaç olduğu bilgisini veren sistemler olarak ortaya çıkmış ve üretim sektöründe bilgisayar ve bilgi sistemlerinin kullanılmaya başlamasına önayak olmuştur.1970’li yıllarda MRP II ile bu özelliklerin üzerine satış, satın alma, insan kaynakları, kalite gibi fonksiyonlar da eklenmiştir136.

2.2.3.6.2 ERP (Enterprise Resource Planning / Kurumsal Kaynak Planlaması) 1990’lı yıllara gelindiğinde ise, kurumsal kaynak planlaması (Enterprise Resource Planning-ERP) yönetim sistemlerinin, üretim sistemleriyle birlikte diğer tüm faaliyet birimlerini kapsaması sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu şekilde, bir işletmenin tüm fonksiyonlarını tek bir sistemde bir araya getirerek, işletmenin gereksinim duyduğu kaynakların rasyonel şekilde kullanılmasına olanak vermektedir137.

134_{Turan Paksoy, Fulya Altıparmak, “Güneş Enerjisi Ve Su Isıtma Sistemleri Đmal Eden Bir Đşletmede}

Bulanık Đşlem Süreleri Đle Malzeme Đhtiyaç Planlama”, Selçuk Ünv. SBE Dergisi, 2004 sayı:12, s.94

135_{Bahar Özyörük, “Malzeme Đhtiyaç Planlamasında Parti Büyüklüklerinin Belirlenmesi Ve Bir}

Uygulama Çalışması”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der.,Cilt.18, No.3, 2003, s.44,

136_{Turan Paksoy, “Tedarik Zinciri Yönetiminde Dağıtım Ağlarının Tasarımı Ve Optimizasyonu: Malzeme} Đhtiyaç Kısıtı Altında Stratejik Bir Üretim-Dağıtım Modeli”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:14, 2005, s.435

137_{Selda Başaran Alagöz, Murat Öz, “Kurumsal Kaynak Planlaması Sürecinde CRM Uygulamaları ve} Hizmet Đşletmelerinde Bir Alan Araştırması”, Selçuk Ünv. ĐĐBF Dergisi, Cilt:4, Sayı:1, 2004, s.94-95

Kurumsal Kaynak Planlaması, (Enterprise Resource Planning) en genel kapsamlısı, bir şirkette süregelen tüm bilgi akışının entegrasyonunu sağlayan ticari yazılım paketleri olarak tanımlanabilir138.

ERP, tüm organizasyonu (muhasebe, satınalma, nakliye, üretim ve satış vb.) birbirine bağlayan büyük bir veritabanıdır. SAP ve ORACLE en popüler ERP uygulamalarıdır. Şirketin satış grubu, sundukları satış öngürümlemelerini ERP sistemine girer. MRP, BOM (Bill Of Materials)’u kullanarak hangi parça ve malzemeden ne kadar öngörümleneceğini bulan, ERP sisteminin bir parçasıdır. BOM ise bir ürün yapan, yemek tarifi gibidir. tüm parça ve malzemelerin listesi, sayısı vb. bilgilere sahiptir139.

2.2.3.6.3 JIT (Just In Time / Tam Zamanında Üretim)

Doğru ürünü, doğru zamanda, doğru yerde ve doğru miktarlarda üretmek, Tam Zamanında Üretimin ana felsefesidir. Doğru ürün; pazarın istediği üründür. Ürünün hitap etmesi amaçlanan kitlenin tam olarak istediği üründür. Ürünün teknik özellikleri ve karakteristikleri tamamen alıcı kitlenin istek ve ihtiyaçları göz önüne alınarak ve bunlara tamamen uyarak tespit edilir. Doğru zaman; ürünün gereksinildiği noktada bulunması gerektiği zamandır. Bu tüketim noktasından üretim süresi kadar geriye gidilmek suretiyle bulunan zamandır. Tedarik zincirindeki tüm halkalar ürünün zamanında bantta olması için çalışmalıdır. Doğru miktar; pazardan birim zaman diliminde gelen bireysel isteklerin çeşit bazında toplamıdır. Birim zaman dilimi günlük veya haftalık olabilir. Ne kadar küçük bir zaman dilimindeki talepler dikkate alınıyorsa, pazarın talebine o kadar kısa sürede cevap veriliyor demektir. Doğru yer; ürünü talep edenin bulunduğu yer demektir. Ürünün zamanında üretilmesi yetmez, üretilen ürünün talep edene zamanında ulaştırılması esastır. Bu lojistik hizmetlerin içinde yer aldığı bir süreçtir. Bu süreçte oluşturulacak olan gecikmeler, talep edenin talep ediş amacının yerine gelmesini engeller ve üretim amacına ulaşmamış olur.

138 _{Thomas. H. Davenport, “Putting The Enterprise Into The Enterprise System”, Harvard Business}

Review,1998, p.21

TZÜ, yapısında hiçbir gereksiz unsur taşımayan ve hata, maliyet, stok, işçilik, geliştirme süreci, üretim alanı, fire, müşteri memnuniyetsizliği gibi unsurların en aza indirgendiği üretim sistemi olarak tanımlanmaktadır.