Ücret İle İlgili Hükümlere Aykırılık

2.1.2.5.1. Ücret ve Ücretin Ödenmesi Hükümlerine Aykırı Davranmak

Ücret her şeyden önce, iktisadi bir kavramdır. İktisat bilimi ücreti türlü yönleriyle inceler. İş Hukukunda ise, ücret, iş sözleşmesinin temel unsuru olması ve

devlet müdahalesi ya da toplu iş sözleşmeleri yolu ile korunması nedeniyle, hukuk açısından ele alınmaktadır146.

Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.

Ücret, kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödenebilir.

Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz.

Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir. (İş Kanunu m. 32-Ücret ve ücretin ödenmesi)

Bu Kanunun; 32 nci maddesinde belirtilen ücret ile işçinin bu Kanundan veya toplu iş sözleşmesinden veya iş sözleşmesinden doğan ücretini süresi içinde kasden ödemeyen veya eksik ödeyen, işveren veya işveren vekiline bu durumda olan her işçi ve her ay için yüz milyon lira para cezası verilir. (İş Kanunu m. 102/a-Ücret ile ilgili hükümlere aykırılık).

2.1.2.5.2. Asgari Ücret Hükümlerine Aykırı Davranmak

Asgari ücrete ilişkin bir tanım, İş Kanunu’nda yer almaz. Buna karşılık Asgari Ücret Yönetmeliği’ne göre, “asgari ücret; işçilere normal bir çalışma günü karşılığın olarak ödenen ve işçinin gıda,konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde yetecek ücrettir. Buna göre Türk hukukunda asgari ücret kavramının ilgili yönetmelikteki tanımında,

146

işçilere zorunlu gereksinimlerini en az düzeyde karşılama olanağını verme düşüncesi temel alınmıştır147.

İş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırları en geç iki yılda bir belirlenir.(İş Kanunu m.39/1-Asgari ücret)

Bu Kanunun; 39 uncu maddesinde belirtilen komisyonun belirlediği asgari ücreti işçiye ödemeyen veya noksan ödeyen işveren veya işveren vekiline bu durumda olan her işçi ve her ay için yüz milyon lira para cezası verilir. (İş Kanunu m. 102/a-Ücret ile ilgili hükümlere aykırılık)

2.1.2.5.3. Ücret Hesap Pusulası Vermemek

İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır.

Bu pusulada ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir.

Bu işlemler damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır. (İş Kanunu m. 37-Ücret hesap pusulası)

Bu Kanunun; 37 nci maddesine aykırı olarak ücrete ilişkin hesap pusulası düzenlemeyen işveren veya işveren vekiline ikiyüz milyon lira para cezası verilir. (İş Kanunu m. 102/b-Ücret ile ilgili hükümlere aykırılık).

147

TUNÇOMAĞ, Kenan, CENTEL, Tankut, İş Hukukunun Esasları, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2003, s. 103.

2.1.2.5.4. Ücret Kesme Cezası Hükümlerine Aykırı Davranmak

İşveren, işçinin vereceği muhtemel zararları karşılamak üzere, ücretin belirli bir bölümünü alıkoyma yetkisine sahiptir. Ancak bu yetkinin hizmet sözleşmesi ve ya toplu iş sözleşmesiyle işveren açıkça tanınmış olması gerekmektedir148.

İşveren toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası veremez.

İşçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin işçiye derhal sebepleriyle beraber bildirilmesi gerekir. İşçi ücretlerinden bu yolda yapılacak kesintiler bir ayda iki gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin iki günlük kazancından fazla olamaz.(İş Kanunu m. 38/1 ve 38/2- Ücret kesme cezası)

Bu Kanunun; işçi ücretlerinden 38 inci maddeye aykırı olarak ücret kesme cezası veren veya yaptığı ücret kesintisinin sebebini ve hesabını bildirmeyen işveren veya işveren vekiline ikiyüz milyon lira para cezası verilir. (İş Kanunu m. 102/b- Ücret ile ilgili hükümlere aykırılık)

2.1.2.5.5.Yüzdelerin Belgelenmesi Hükümlerine Aykırı Davranmak

Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işveren, her hesap pusulasının genel toplamını gösteren bir belgeyi işçilerin kendi aralarından seçecekleri bir temsilciye vermekle yükümlüdür. Bu belgelerin şekli ve uygulama usulleri iş sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde gösterilir.(İş Kanunu m. 52-yüzdelerin belgelenmesi)

52 nci maddedeki belgeyi vermeyen işveren veya işveren vekiline ikiyüz milyon lira para cezası, verilir. (İş Kanunu m. 102/b- Ücret ile ilgili hükümlere aykırılık)

148

2.1.2.5.6. Fazla Çalışma Ücreti Hükümlerine Aykırı Davranmak

Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. (İş Kanunu m.41/2- Fazla çalışma ücreti)

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. (İş Kanunu m.41/4-Fazla çalışma ücreti)

Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir. (İş Kanunu m.41/7-Fazla çalışma ücreti)

Bu Kanunun 41 inci maddesinde belirtilen fazla çalışmalara ilişkin ücreti ödemeyen, işçiye hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında kullandırmayan, fazla saatlerde yapılacak çalışmalar için işçinin onayını almayan işveren veya işveren vekiline, bu durumda olan her işçi için yüz milyon lira para cezası verilir.(İş Kanunu m. 102/c- Ücret ile ilgili hükümlere aykırılık)