Demokrat Parti’nin en kötü kanunlarından biri de 27 Haziran 1956’da kabul edilen siyasal partilerin, seçim propaganda devresi dışında açık hava toplantıları yapmaları yasaklanmıştı. Kanunun 12. Maddesine göre, “Her nerede olursan olsun tezahürat ve ya gösteri veya protesto maksadıyla yahut maksadı mahsusa müstenit olarak toplanılması veya böyle bir toplantıya bilerek sebebiyet verilmesi…”suç sayıldı.198 Ayrıca 13. Maddede ise, “ 12. maddede yazılı kanunsuz toplantı veya yürüyüş sayılan hallerin vukuunda veya umumi sükûn ve nizamın bozulması halinde Hükümet komiseri yahut mahallin en büyük mülkiye âmirinin tâyin edeceği memur, o mahalle gelerek topluluğa, kanuna riayetle dağılmalarını ve dağılmazlarsa zorla dağıtılacaklarını ve gerekirse silâh kullanılacağını ihtar eder. îhtara rağmen topluluk dağılmazsa evvelâse mevcut imkân ve vasıtaları kullanarak dağıtmaya çalışır. Muvaffak olunamadığı takdirde havaya üç el silâh attırır. Yine dağılmazlarsa hedef gözetmeksizin silâh istimal ettirilmek suretiyle topluluğu dağıtır.”199 Örnek olarak alınan bu maddelerde ki hükümlerden de görüleceği gibi, kanun açık ve net olarak despotik bir aklın eseriydi. Muhalefet bu kanun üzerine çaresiz kalmış ve meclisi terk etmiştir. Demokrat Parti’nin dördüncü kurucularından Fuat Köprülü ise ikinci kez dışişleri bakanlığından istifa etmiştir.
Seçim propagandalarına çıkan milletvekilleri çeşitli sebeplerden tutuklanıyor, karakola götürülüyor, yada onları karşılamaya gelen halk coplarla dağıtılıyordu. Memleketin siyasal havası git gide solunmaz bir hal almaktaydı.200
CHP’nin 9 Eylül 1957 günü toplanan sekizinci kurultayını Hürriyet Partisi Genel Başkanı F. L. Karaosmanoğlu ile CMP temsilcileri de izlemişlerdi. Kurultayda “Birleşmiş Muhalefet Cephesi” olarak adlandırılan üç partinin ortak görüşlerinin sergilenmesine çalışılmış ve partiler arası sürdürülen bu görüşmeler sonucunda güç birliği yapılması onaylanmıştı.201 Bu gelişmeler karşısında Başbakan Menderes ve DP, süratle seçim yasasında değişiklikler yaparak muhalif partilerin “güç birliği”
197TBMM. Resmi İnternet Sayfası
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d10/c012/tbmm10012082ss0232.pdf (Erişim Tarihi; 21 Mart 2018)
198https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d10/c012/tbmm10012082ss0232.pdf
(Erişim Tarihi; 21 Mart 2018 )
199https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d10/c012/tbmm10012082ss0232.pdf
(Erişim Tarihi: 21 Mart 2018)
200Eroğul, a.g.e., s.196
74
yapılması olanakları tümüyle ortadan kaldırılmış ve her parti seçime tek başına katılmak zorunda kalmıştı.202
Genel seçimler öncesi Demokrat Parti iktidar konumu nedeniyle avantajlı durumda bulunuyordu. Seçimlerden önce halkın desteğini almak için seçim yatırımları yapmıştı.203 Hükümet çiftçi borçlarını taksitlendirerek seçmen kitlesi olan köylüye yatırım yapmıştır. Oto lastik sıkıntısının aşılması için 1.900.000 TL’lik lastik alınması sıkıntıyı bir nebze olsun çözülmüş oldu. 1954 seçimlerinden sonra iktidar desteğini alamadığı Kırşehir’i ilçe konumuna getirmişti. 1957 seçimlerinde hatalarını telafi etmeleri ümidiyle 12 Haziran’da Kırşehir il yapılırken, 78 Bucak’ta İlçeye çevrilmiştir.204 Ayrıca elektrik fiyatları İstanbul’da ucuzlatılmıştı.205 DP’nin seçim kampanyasında bir başka vaadi ise köylerin refahı ve jandarma baskısının ortadan kalkmasının sağlanacağı, sanayide yeni hamleler yapılacağı üzerinde durmuştur.
Cumhurbaşkanı Celal Bayar ise aynı 1954’te yaptığı gibi seçim gezilerine çıkarak DP’nin ne kadar başarılı olduğu konusunda konuşmalar yapmıştı. Başbakan Menderes ise gittiği her yerde CHP lideri İnönü’yü eleştirecekti. Menderse, Trabzon konuşmalarında, İsmet İnönü hakkında; “İsmet Paşa buhran var diyor. Buhran, İsmet Paşa’nın kendi kafasındadır. İsmet Paşa hastadır. Bir nevi hastalığa müpteladır. Bu hastalığın adı da iktidar hastalığıdır.206 Canım Trabzonlular, size hizmet etmek, size kul köle olmak hususunda elimizden gelen her şeyi yapmaya hazırız.” İsmet Paşa ise, soğuk ve heyecansız; ama öldüresiye tesirli üslubuyla mukabele ediyor: “Eğer DP’nin şansı varsa, benim sağlığımda çekilme lütfuna uğrar. Onları ilerde müdafaa edecek tek adam ben olacağım.”207
27 Ekim 1957’de, yurttaşlar, aşırılık ve zor geçen seçim süreci sonrasında, oy kullanmaya katılım sağladılar. Neticeler ortaya çıktıktan sonra, ülkenin bir çok yerinde sıkıntılar baş gösterdi. Neticelerin açıklanmasının ardından Antep, Samsun, Giresun, Kayseri gibi illerde arbade ve şiddet olayları yaşanmıştır.208
202 Turan, a.g.e., s. 130
203 Şevket Çizmeli, Menderes Demokrasi Yıldızı, Arkadaş Yayınları, Ankara 2007, s.644. 204 Cumhuriyet Gazetesi, 13 Haziran 1957, s. 1; Zafer Gazetesi, 13 Haziran 1957, s. 1 205 Zafer Gazetesi, 12 Eylül 1957, s. 1
206 Zafer Gazetesi, 14 Ekim 1957, Turan, a.g.e., s.132 207 Cumhuriyet, 17 Ekim 1957. Turan, a.g.e., s. 132 208 Cumhuriyet, 30 Ekim 1957
75 3.8. 1957 GENEL SEÇİM VE SONUÇLARI
27 Ekim 1957 günü yapılan seçimlere katılım oranı %76.61, Toplam seçmen sayısı 12.078.623, toplam kullanılan oy; 9.253.949, toplam geçerli oy; 9.127.580, milletvekili sayısı; 610, seçim sistemi ise liste usulü çoğunluktur. DP’nin oy oranı, %47, toplam oy sayısı; 4.372.621, çıkardığı milletvekili sayısı 424’tür. CHP’nin oy oranı %41, toplam oy sayısı; 3.753.136, çıkardığı milletvekili sayısı 178’dir. CMP’nin oy oranı %7, toplam oy sayısı; 646.265, çıkardığı milletvekili sayısı ise 4’tür. Seçimlerde DP 44 ilde tamamen, 3 ilde kısmen seçimi kazanmıştı. Demokrat Parti’nin tamamen kazandığı iller şunlardır; Adıyaman, Afyon, Ağrı, Amasya, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bitlis, Bolu, Bursa, Çanakkale, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Hakkari, İçel, Isparta, İstanbul, İzmir, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Nevşehir, Rize, Sakarya, Samsun, Siirt, Sinop, Tekirdağ, Trabzon, Yozgat, Zonguldak. Cumhuriyet Halk Partisi, 18 ilde tamamen, 3 ilde kısmen seçimi kazanmıştı. CHP’nin kazandığı iller; Adana, Ankara, Çankırı, Elazığ, Erzincan, Gümüşhane, Hatay, Kars, Malatya, Maraş, Mardin, Ordu, Sivas, Tokat, Tunceli, Urfa, Uşak, Van idi. Hürriyet Partisi Burdur’da, Cumhuriyetçi Millet Partisi ise bütün baskılara rağmen Kırşehir’de tamamen seçimi kazanmıştı. 209
DP, 1957’deki yarıştan, 1954’te ki seçimlere nazaran %9.3 oy kaybederek çıkmıştır. Bunun nedeni kısaca; Milli Koruma Kanunu’nun uygulanmasında muvaffak olamamadan dolayı oluşan döviz problemlerin meydana gelmesi, lastik, cam, inşaat malzemeleri, kahve, ilaç gibi maddelerin el altına düşmüş olması. Demokrat Parti’nin 1946-1950 arası yaptığı demokrasi söylemlerin de eser kalmış olmaması, “ispat hakkı” konusunda son derece yanlış tutum izlemesi, Kırşehir’in Millet Partisi’ne oy vermesi yüzünden ilçe yapılarak cezalandırılması, yurttaşların DP yönetiminden bıkmış olmaları başlıca oy kaybına sebep olan nedenler arasındadır.210