ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3 YÖNTEM

Bu bölümde çalıĢmada kullanılan model, çalıĢma grubu, veri toplama aracı, verilerin toplanması ve verilerin analizi hakkında bilgi verilmiĢtir.

3.1 Araştırmanın Modeli

Bu araĢtırmada kiĢilerin kanaatleri, tecrübeleri, algıları ve duyguları gibi sübjektif verilere yönelen, sübjektif verileri analiz eden, olay ve olgulara iliĢkin anlamlar oluĢturma amacı taĢıyan nitel araĢtırma yöntemi kullanılmıĢtır (Baltacı, 2019). Bulguların yüzdeler, frekanslar ve sayı değerleri ile açıklanması yönüyle nicel araĢtırma yönteminden de yararlanılmıĢtır. Bu araĢtırmada nitel araĢtırma yöntemlerinden olan farkında olduğumuz bize yabancı olmayan ancak tam olarak kavrayamadığımız, detaylarının farkında olmadığımız olgulara odaklanan olgu bilim deseni kullanılmıĢtır (Yıldırım & ġimĢek, 2006).

3.2 Araştırmanın Çalışma Grubu

AraĢtırma Konya ilinde bulunan 10 okulda ve 2020-2021 yılında öğretim gören 296 12. sınıf öğrencisi ile yürütülmüĢtür. AraĢtırmanın yürütüldüğü okullar ve katılımcıların cinsiyeti sadece çalıĢma grubu hakkında bilgi verme amaçlıdır.

Tablo 3. 1 AraĢtırmanın Yapıldığı Okullar ve Öğrenci Sayılarının Dağılımı

Okul Erkek

Öğrenciler ^Kız Öğrenciler

Toplam Oran (%)

Konya Lisesi 17 11 28 9,45

Atatürk Anadolu Lisesi 8 10 18 6,08

Naciye Mumcuoğlu Anadolu Lisesi 6 6 12 4,05

Özel BaĢak Koleji 10 7 17 5,74

Özel Elmas Koleji 10 17 27 9,12

Özel Sınav Koleji 6 4 10 3,38

ġifa Hatun Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi 10 14 24 8,11

Atatürk Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi - 83 83 28,04

Ali Ulvi Kurucu Anadolu Ġmam Hatip Lisesi 57 - 57 19,26

Mahmud Celaleddin Ökten Anadolu Ġmam Hatip Lisesi

20 - 20 6,76

38

AraĢtırma içerisindeki en yüksek katılımcı oranına sahip olan okul %28,04 ile Atatürk Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi‟dir. Ġkinci sırada ise %19,26 ile Ali Ulvi Kurucu Anadolu Ġmam Hatip Lisesi‟dir.

Tablo 3. 2 Katılımcıların Cinsiyete Göre Dağılımı

CİNSİYET SAYI ORAN (%)

KIZ 152 51,35

ERKEK 144 48,65

TOPLAM 296 100

AraĢtırmadaki toplam 296 katılımcının % 51,35 oran ile 152‟sini kızlar, % 48,65 oran ile de 144 erkek katılımcı oluĢturmaktadır.

Tablo 3. 3 Geçerli Ve Geçersiz Anketlerin Sayısı

CİNSİYET

AFET NÜFUS

GEÇERLİ GEÇERSİZ GEÇERLİ GEÇERSİZ

KIZ 148 4 143 6

ERKEK 139 5 137 10

TOPLAM 287 9 280 16

Katılımcıların „afet‟ kavramına iliĢkin oluĢturdukları metaforlardan 9 tanesi geçersizdir. Bunların 4‟ü kız iken, 5‟i erkek katılımcıdır. Afet kavramına iliĢkin toplamda 287 anket değerlendirmeye alınmıĢtır. „Nüfus‟ kavramına iliĢkin oluĢturulan metaforlardan 16 tanesi geçersiz sayılmıĢtır. Bunların 6‟sını kızlar oluĢtururken, 10 tanesini de erkek katılımcılar oluĢturmuĢtur. Nüfus kavramına iliĢkin toplamda 280 anket değerlendirmeye alınmıĢtır.

3.3 Veri Toplama Araç ve/veya Teknikleri

Metaforların eğitim yöntemi olarak kullanılması ile ilgili yapılmıĢ olan çalıĢmalar incelenmiĢtir. „„Bu yöntemde araĢtırmalar; gözlem, görüĢme (mülakat), anket (sorma, soruĢturma) ve araĢtırma konusuyla ilgili daha önce yapılmıĢ araĢtırmalar üzerinde fikir, görüĢ, düĢünce analizleri gibi veri toplama yöntemleri uygulanarak

39

yapılmaktadır‟‟ (Doğanay, 2014, s.8). Uzman kiĢilerin de görüĢleri ile yarı yapılandırılmıĢ formun öğrencilere yöneltilmesinin uygun olduğu sonucuna varılmıĢtır.

„„Açık uçlu soru formu, yapılandırılmıĢ görüĢme yönteminin yazılı versiyonudur. Ġstenilen soruların bir liste halinde kağıda yazılarak ve altında belirli bir boĢluk bırakarak katılımcının kendi düĢüncelerini yazarak verilerin toplanmasını gerekli kılmaktadır‟‟ (Kozak, 2015, s.31).

Konya ilinde toplamda 10 okulda, 2020-2021 yılı içerisinde öğrenim gören 296 12.sınıf öğrencisi ile çalıĢma gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu çalıĢmada yarı yapılandırılmıĢ formlar aracılığı ile katılımcılardan veri elde edilmiĢtir. Katılımcılara konu ile ilgili özet bilgiler verildikten sonra „Afet ………….………..…………. gibidir/benzer. Çünkü

……….….……… Nüfus……….….……….gibidir/benzer.Çünkü………

……..………‟ Ģeklindeki formu özgün

düĢünceleri ile tamamlamaları istenmiĢtir.

3.4 Verilerin Toplanması

Veriler 2021 yılının mart ayı içerisinde elde dilmiĢtir. 10-11 Mart Elmas Koleji‟nde, 15 Mart BaĢak Koleji‟nde, 16 Mart ġifa Hatun Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi‟nde, 18 Mart Sınav Koleji‟nde, 22 Mart Ali Ulvi Kurucu Anadolu Ġmam Hatip Lisesi‟nde, 17 Mart Konya Lisesi‟nde, 18 Mart Atatürk Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi‟nde, 12 Mart Atatürk Anadolu Lisesi‟nde, 10 Mart Naciye Mumcuoğlu Anadolu Lisesi‟nde, 26 Mart Mahmud Celaleddin Ökten Anadolu Ġmam Hatip Lisesi‟nde anket uygulaması gerçekleĢtirilmiĢtir. Anketler yaklaĢık 15 dakika içerisinde tamamlanmıĢtır.

3.5 Verilerin Analizi

Nitel araĢtırmalarda araĢtırmacı elde ettiği verilere dayanarak probleme ulaĢır. Topladığı verileri anlamlı ve sistematik yapılara dönüĢtürür. Ġçerik analizi araĢtırılan olgu ve olayın kökenine odaklanır. Bunun sebebi ise tümevarımcı bir analiz türü olmasıdır (Baltacı, 2019). Ġçerik analizinde görüĢme, gözlem veya dokümanlar yoluyla elde edilen veriler, dört aĢamada analiz edilir: (1) verilerin kodlanması, (2) kod, kategori ve temaların bulunması, (3) kod, kategori ve temaların düzenlenmesi ile (4) bulguların

40

tanımlanması ve yorumlanması (Eysenbach ve Köhler, 2002; Miles ve Huberman, 1994).

Verilerin analizi ise bu aĢamalar dikkate alınarak oluĢturulmuĢtur.

3.5.1 Verilerin Kodlanması

Bu aĢamada elde edilen metaforlar geliĢigüzel okunarak numaralandırılmıĢ ve bir kimlik kazandırılmıĢtır. Numaralama ÖAN:1 (öğrenci anket numarası) Ģeklinde yapılmıĢtır. ÇalıĢmanın amacına uygun olmayan cevaplar, kavrama iliĢkin oluĢturulması gereken alanın boĢ olduğu anketler, metaforu yazıp gerekçesinin belirtilmediği anketler, metafor ile gerekçenin tutarlı olmadığı anketler geçersiz sayılmıĢtır. Bir ankette 2 kavrama iliĢkin metafor ayrı ayrı istendiğinden dolayı „afet‟ ve „nüfus‟ kavramına yönelik geliĢtirilen metaforların numaraları aynı değildir. Katılımcıların bazıları afet kavramına yönelik metafor oluĢtururken, bazıları nüfus kısmını boĢ bırakmıĢtır.

3.5.2 Kod, Kategori Ve Temaların Bulunması

Önce „afet‟ kavramına iliĢkin oluĢturulmuĢ ve kimlik kazandırılmıĢ formlar dikkatli bir Ģekilde okunarak oluĢturulan kavram ve gerekçelerin ana düĢünceleri göz önünde bulundurularak birbiriyle iliĢkili olan, benzerliğin ağır bastığı cevaplar gruplandırılmıĢtır. Afet kavramına yönelik oluĢturulan metaforlar genel anlamıyla bir gruba dâhil edildikten sonra aynı süreç nüfus kavramı için de tekrarlanmıĢtır.

3.5.3 Kod, Kategori Ve Temaların Düzenlenmesi

Elde edilen verileri anlamlı bir Ģekilde düzenlenebileceği bir yapı oluĢturulmuĢtur. Ortak özelliklerine göre gruplandırılan metaforlar, belirlenen uygun baĢlıklar altında kategorilere ayrılmıĢtır. „Afet‟ kavramına iliĢkin oluĢturulan metaforlar 8 kategori altında toplanırken, „nüfus‟ kavramına iliĢkin oluĢturulan metaforlar ise 9 kategori altında toplanmıĢtır. OluĢturulan metafor tablolarında ise metaforların frekansları ve yüzdeleri hesaplanarak tabloya dahil edilmiĢtir. OluĢturulan metaforlar uygun kategorilere yerleĢtirildikten sonra her bir kategori ayrı olarak tablo haline getirilmiĢtir ve altına örnek olması amacı ile oluĢturulan metafor ve gerekçelerinden yazılmıĢtır.

41

3.5.4 Bulguların Tanımlanması Ve Yorumlanması

Elde edilen bulgular uygun kategoriler altında dağılımı gerçekleĢtirildikten sonra afet kavramı katılımcılar tarafından %39,37‟lik bir oran ile afeti en çok zarar verici, yıkıcı ve yok edici olarak açıklamıĢlardır. Afet katılımcılar tarafından genellikle istenmeyen, olumsuz, zarar veren, yok eden, olağanüstü, belirsizlik olarak tanımlanmıĢtır. Nüfus kavramı ise katılımcılar tarafından %31,07‟lik bir oran ile en çok topluluk ve çokluk olarak açıklamıĢlardır. Nüfus ise katılımcılar tarafından genellikle topluluk, kalabalık, çokluğu çağrıĢtıran gıda, birlik ve beraberlik, topluluğa örnek olabilecek canlılar olarak tanımlamıĢlardır.

3.5.5 Araştırmanın Geçerliliği Ve Güvenirliği

Bu araĢtırmada elde edilen veriler, araĢtırma kapsamına alınan on farklı lise için geçerli olup, öğrencilerin yarı yapılandırılmıĢ form üzerinde ilgili yerlere yazdıkları metaforlar ve gerekçeleri ile sınırlandırılmıĢtır. AraĢtırmada elde edilen verilere nasıl ulaĢıldığı detaylı olarak belirtilmiĢtir.

Bilimsel araĢtırmalarda, geçerlilik ve güvenirlik oldukça önemli konulardır. Nitel ve nicel araĢtırmalarda geçerlilik ve güvenirliği belirleyen farklı yöntemler bulunmaktadır. Nitel araĢtırmalarda olaylar ön planda iken, nicel araĢtırmalarda olayların sayısal özellikleri ön plandadır. Nitel araĢtırmalarda araĢtırma sonuçlarının tekrar edilebilirliği olarak tanımlanabilecek güvenirlikten çok, araĢtırma sonuçlarının doğruluğunun yani geçerliliğin daha çok önem kazandığı görülmektedir (Topkaya‟dan aktaran Okuyan & Kapçak, 2016). Geçerliliğin ve güvenirliğin sağlanmasında yeterli bir büyüklükte örneklem seçilmesi, çalıĢılan ortamın ve araĢtırmacının konumunun tam olarak araĢtırma raporunda belirtilmesi, araĢtırmacının araĢtırmaya kendi görüĢlerinden etkilenmeden tarafsız bir Ģekilde değerlendirmesi gerekmektedir (Denzin & Lincoln, 2008). AraĢtırmanın güvenirliğini sağlamak amacı ile oluĢturulan kategorilerin kategoriyi temsil edip etmediği uzman görüĢü ile doğrulanmıĢtır.

42