Özel yetenekli ortaokul öğrencilerin empati boyutları ve algılanan anne

yor-daması

Empatinin duygusal empati alt boyutu; anne baba davranışının alt boyutlarından anne psikolojik kontrol, baba psikolojik kontrol mükemmeliyetçilik davranışlardan şüp-he alt boyutunu anlamlı yordadığı sonucu bulunmuştur.

80

Frost vd. (1990, s. 450), uyumsuz mükemmeliyetçileri hata yapma konusunda kendilerine karşı oldukça katı bir tavır içinde olduklarını, hiçbir şeyin yeterince iyi ya da tamamlanmış hissettirmediği dolayısıyla davranışlarına ilişkin aşırı eleştirel değer-lendirme eğilimler ile psikolojik problemlerin bağlantılı olduğunu ifade etmektedir.

Stöber ve Joormann’ın (2001, s. 49) araştırmasında erteleme ve mükemmeliyetçiliğin davranışlardan şüphe boyutlarında anlamlı ilişkili olduğu belirtilmiştir. Bu doğrultuda çalışmanın sonuçlarının alanyazını desteklediği; müdahaleci ve zorlayıcı psikolojik kontrol boyutunun olumsuz mükemmeliyetçilik boyutuyla pozitif yönde ilişkili olduğu, sevgi ve yakınlığı ifade eden duyarlık boyutuyla negatif yönde ilişkili olduğu saptan-mıştır. Empatinin etki düzeyinin düşük olması ve alt boyutlarından duygusal empatinin yordayıcı olması ile ilgili alanyazında bir sonuca rastlanmazken; öğrencilerin psikolojik ve duygusal gelişiminde uyumsuzluk yarattığı düşünülebilir.

5.2.2.4. Özel yetenekli ortaokul öğrencilerin empati boyutları ve algılanan an-ne baba davranışlarının mükemmeliyetçilik aile beklentileri alt boyutunu yor-daması

Empatinin bilişsel empati alt boyutu; anne baba davranışının alt boyutlarından anne psikolojik kontrol, baba psikolojik kontrol mükemmeliyetçilik aile beklentileri alt boyutunu anlamlı yordadığı sonucu bulunmuştur.

Stöber ve Joormann’ın (2001, s. 49) araştırmasında endişe ile aile beklentileri ile anlamlı ilişkili olduğu saptanmıştır. Antonopoulou, Alexopoulos ve Maridakı-Kassotaki (2012, s. 293) babaların ebeveyn stilleri ve empati değişkenlerinde anlamlı farklılık sap-tamış, öğrencilerden babalarını ağırlıklı olarak destekleyici algılayanların empati ve benlik saygı düzeyleri yüksek olduğu belirlenmiştir. Aynı zamanda algılanan baba ebe-veynlik stillerinin benlik saygısını ve empatiyi yordadığı tespit edilmiştir. Frost vd.

(1991, s. 472) uyumsuz mükemmeliyetçiliğin gelişimini ebeveynlerin sınırlı kabul ve yüksek düzeyde taleplere dayandığını belirtmiştir. Bu doğrultuda çalışmamızın bulgula-rını anne ve babanın psikolojik kontrol alt boyutlabulgula-rının yordayıcılığını desteklemektedir.

Psikolojik kontrol ve taleplerin yüksek olduğu, çocuğun koşullu kabulü ile ancak kusur-suz biçimde görevleri yerine getirirse anne babası tarafından sevilip kabul göreceğine bu görevi kendi değeriyle eş tutması beklenmektedir. Ebeveynlerinin aşırı yüksek bek-lentilerini gerçekleştirme arzusuyla kendi duygu, düşünce ve davranış örüntülerinde dışsal kaynakları odağına alarak yapılandırmasına yol açabileceği düşünülmektedir.

81

Bilişsel empatinin hem anne ve baba psikolojik kontrolü yordaması, hem de aile beklen-tilerini yordaması; öğrencinin ebeveyn davranışları vasıtasıyla daha küçük yaşlardan itibaren ebeveynler aracılığıyla müdahale, baskı, ödül ve ceza gibi birtakım yönlendir-melere maruz kalmakta; kendini ve diğerlerine ilişkin algı, tutum ve kişilik yapıları ge-liştirmekte olduğu söylenebilir. Bilişsel empatiyle diğerlerinin ondan istekleri ve bek-lentilerine yönelik anlam çıkarıp bu doğrultuda algı, tutum ve eğilimlerinin şekillendiği söylenebilir.

5.2.2.5. Özel yetenekli ortaokul öğrencilerin empati boyutları ve algılanan an-ne baba davranışlarının mükemmeliyetçilik ailesel eleştiri alt boyutunu yor-daması

Empatinin bilişsel empati alt boyutu; anne baba davranışının alt boyutlarından anne psikolojik kontrol, baba psikolojik kontrol mükemmeliyetçilik ailesel eleştiri alt boyutunu anlamlı yordadığı sonucu bulunmuştur. Stöber ve Joormann’ın (2001, s. 49) araştırmasında endişe ile ailesel eleştiri alt boyutlarıyla anlamlı ilişkili olduğunu belirt-miştir. Clark ve Coker (2009, s. 321)’in araştırmasında ise yüksek düzeyde işlevsel ol-mayan mükemmeliyetçi çocukların annelerinin hem kendilerine yönelik hem de çocuk-larına yönelik eleştirel olduklarını tespit etmiştir.

5.2.2.6. Özel yetenekli ortaokul öğrencilerin empati boyutları ve algılanan anne baba davranışlarının mükemmeliyetçilik kişisel standartlar alt boyutunu yorda-ması

Empatinin bilişsel empati alt boyutu; anne baba davranışının alt boyutlarından anne duyarlık, anne özerklik desteği, baba duyarlık, mükemmeliyetçilik kişisel standart-lar alt boyutunu anlamlı yordadığı sonucu bulunmuştur.

Köksal Akyol ve Salı’nın (2013, s. 2039) araştırmasında hem duygusal empati boyutunun hem genel empati puanlarının kişisel standartları yordadığı belirtilmiştir.

Stöber ve Joormann’ın (2001, s. 49) çalışmasında endişe ile kişisel standartlar arasında ilişki bulunmamış ayrıca yüksek derecede kaygı yaşayan bireylerin stres anında daha düşük kişisel standartlar geliştirdiği belirlenmiştir. Hamachek (1978, s. 27) normal ve nevrotik mükemmeliyetçilerin arasında ayrım yapmada normal mükemmeliyetçilerin yüksek standartlar koyarken kendilerine daha az mükemmelini kabul edilebilir bulduk-larını belirtmiştir. Rice, Ashby ve Slaney (2007, s. 394- 396) araştırmasında 5 faktör

82

kişilik kuramında planlılık, dikkat, öz kontrol gibi özellikler içeren özdenetim boyutu ile kişisel standartlar alt boyutları arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Aynı zamanda de-neyime açıklık kişilik özelliğiyle de hafif düzeyde ilişki saptanmıştır.

Olumlu kişilik özellikleri ve olumlu başarı çabasıyla ilişkilendirilen kişisel stan-dartlar boyutunun (Frost vd. 1990, s. 450), araştırmada olumlu ebeveyn özelliklerinden özerklik desteği, öğrencinin kendi iradesiyle aldığı karar ve davranışların ebeveyn tara-fından desteklenmesi cesaretlendirilmesi olarak görülmektedir. Yakınlık, sıcaklık ve sevgiyi ifade eden duyarlık boyutunda hem anne duyarlık hem baba duyarlık davranışla-rının uyumlu mükemmeliyetçilik boyutu sayılan kişisel standartları yordadığı saptan-mıştır. Özetle sıcak ve samimi ev atmosferinde çocuğun ihtiyaçlarının görülmesi ve bireyselliğinin desteklenmesi sağlıklı mükemmeliyetçilik geliştirmesine etki ettiği söy-lenebilir. Duygusal ve bilişsel empatinin gelişiminde ebeveyn etkileşimlerinin ve davra-nışlarının etkisiyle özel yetenekli öğrencinin kendisini ve çevresini sağlıklı bir şekilde değerlendirmesini, kendini gerçekleştirme noktasında uyumlu mükemmeliyetçilik geli-şimine katkı yaptığı sonucu çıkarılabilir.

5.2.2.7. Özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin empati ve algılanan anne baba