Uygulamaları
1. ÖTV (I) Sayılı Listeye tabi eşyaların ithalatında diğer listelerden farklı olarak gümrük işlemlerinde ne gibi farklılıklar görülmektedir?
Özel Tüketim Vergisi Kanununun verginin konusuna ilişkin 1 inci maddesinde belirtildiği gibi, Kanuna ekli (I) sayılı listedeki mallarda verginin konusunu;
bu malların ithalatçıları ve imalatçıları tarafından teslimi oluşturmaktadır. Buna göre (I) sayılı listede yer alan ürünlerin ÖTV’si ithalat anında değil, bu ürünlerin ithalatçıları tarafından teslimi veya kullanımı anında doğmaktadır. ÖTV Kanununa ekli diğer listelerdeki mallar için verginin doğması daha farklıdır. Örneğin (II) sayılı listedeki mallar için vergiyi doğuran olay ilk iktisaptır. (III) ve (IV) sayılı listelerdeki mallarda ise ithalat esnasında vergi doğmakta ve tahakkuk eden vergi ithalat sırasında ödenmektedir. Görüldüğü gibi ÖTV (I) sayılı listedeki malların ithalatında görülen ilk ve en önemli farklılıklardan biri verginin doğduğu an
2. (I) sayılı listeye tabi eşyalarda teminat sürecini kısaca özetleyebilir misiniz?
(I) sayılı listedeki malların ithalinde vergi doğmamasına rağmen ÖTV Kanununun 16.
maddesinin 4. fıkrasında, ithal edilen mallar için, yurt içi teslimde veya kullanımda ödenecek olan ÖTV’ye karşılık olmak üzere türü, tutarı ve çözümüne ilişkin usul ve esasları Maliye
Bakanlığınca belirlenmek suretiyle teminat alınacağı hükme bağlanmıştır. Bu hüküm uyarınca ithal edilen mallar için gümrükleme işleminin yapılabilmesi için, ithal edilen malların ÖTV tutarı kadar nakit teminatın veya banka teminat mektubunun gümrük idaresine sunulması gerekmektedir. Söz konusu banka teminat mektupları, mevzuatta sunulan
“Kesin ve Süresiz Banka Teminat Mektubu Örneği”
ne uygun olarak ve (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan mallar için Ticaret Bakanlığı adına, (B) cetvelinde yer alan mallar için ise, mükellefin ÖTV yönünden bağlı olduğu vergi dairesi müdürlüğü adına düzenlenmelidir.
3. Söz konusu uygulamalarda dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?
(I) sayılı liste uygulamasının diğer liste
uygulamalarından farklı olması, ithalat anında vergi ödenmemesi ancak teminata bağlanması, (I) sayılı listedeki eşyalardan çok fazla ithalatı olmayan mükellefler için sorun yaratabilmektedir. Bu
anlamda ilk olarak dikkat edilmesi gereken konu, bu eşyaların ithalatını yapmak isteyen firmanın, en geç ithalatın yapılacağı gün itibariyle ÖTV (I) sayılı liste için mükellefiyet kaydı açtırması olarak belirtilebilir.
Mükellefiyetin başlatılmasıyla birlikte, herhangi bir teslim veya kullanım olmasa dahi 15 günlük dönemler itibariyle takip eden 10. gün akşamına kadar 1 numaralı ÖTV beyannamesinin verilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda sınırlı miktarda da olsa (I) sayılı listedeki malları ithal eden ve gümrüğe nakit veya banka teminat mektubu veren mükellefler, aslında teminata bağlanmış olan ÖTV’nin ödenmiş olduğunu düşünebilmektedirler. Çoğu zaman vergi dairelerinin de farkına varmadıkları bu durum, bazen 7-8 yıla varan uzun sürelerin ardından gümrük teftişlerinde fark edilmekte ve durum mükellefin vergi dairesine bildirilmektedir. Vergi dairesi de mükelleften ilgili teminata konu mallara dair bilgi vermesini talep edilebilmektedir. Ancak üzerinden uzun süre geçtiği için gerek teminata gerekse ithal edilen mallarla ilgili kayıtların bulunmasında büyük zorluklar yaşanabilmektedir.
(I) sayılı listeden büyük hacimde ithalatları olan mükelleflerde ise farklı konularda problemler yaşanmaktadır. Al-sat şeklinde işlem yapan veya ithal ettiği mallardan üretim gerçekleştiren firmalar, ithal malların bu çerçevede ne kadar tüketildiğinin, satıldığının ve iade edildiğinin takibini sıkı tutmalı ve kayıtlarını detaylı bir biçimde saklamalıdır. Keza verilen teminat ancak, eşyanın yurt içinde satışında veya üretimde kullanımında doğan verginin ilgili dönemde verilen ÖTV beyannamesiyle beyan edilip ödendikten sonra geri alınabilmektedir.
4. Teminat uygulamalarında yaşanan problemler nelerdir?
Pratikte muhtelif sebeplerden ötürü teminatların çözülemediği ve ÖTV (I) sayılı listedeki eşyalardan ithalat gerçekleştiren firmalar için sektörde ortak bir sorun olduğu gözlenmektedir.
Son yıllarda Covid-19 etkisiyle teminat çözüm işlemlerinde yavaşlama hatta duraksama yaşandığı, ancak bu dönemde de teminat çözüm dilekçelerinin yüklenmeye devam edilmesi sebebiyle vergi
dairelerinde yüklü miktarda teminat çözümü dilekçesinin biriktiği bilinmektedir. Normalleşme süreci ile birlikte teminat çözümleri hız kazansa da idaredeki esnek çalışma uygulamaları ve biriken teminatlar göz önüne alındığında teminat çözümünün hâlâ eski hızına kavuşamadığı gözlenmektedir.
Ayrıca döviz kurundaki artışlar ile yıllardır çözülemeyen teminatlar için ödenen banka komisyonların artarak birikmesi, çözülemeyen teminatların firmalar üzerinde yüksek bir maliyet yükü oluşturduğu gözlenmektedir.
5. Teminat çözümü uygulamaları kapsamında mükelleflere neleri önerirsiniz?
1 Mayıs 2020 tarihinde yürürlüğe giren Özel Teminat Sertifikası (ÖTS) uygulaması, ÖTV mükelleflerine teminat çözüm işlemlerinde oldukça önemli ölçüde kolaylık sağlamaktadır. Bu kapsamda, ÖTV tebliğiyle belirlenen genel ve özel şartları birlikte haiz olan ve GİB sistemi üzerinden üretilecek ÖTV ön kontrol raporu olumlu sonuçlanan mükelleflere, özel şartlara bağlı olarak A, B ve C şeklinde
sınıflandırılmış olan özel teminat sertifikaları
verilmektedir. Bu mükelleflerin teminatlarının belirli bir kısmının çözümü işlemleri vergi inceleme sonucu beklenmeksizin gerçekleştirilmektedir.
ÖTV (I) sayılı listeye tabi eşyaların doğaları gereği detaylı kayıtlarının tutulması titiz bir çalışmayı gerektirmekte ve yoğun veri girişi sebebiyle söz konusu kayıtlar manuel işlendiği takdirde hataya açık bir yapı oluşturmaktadır. Bu anlamda, hem
potansiyel hataların önüne geçilerek mevzuata uyumun sağlanması hem de sistematik çözümlerle maliyetin azaltılması adına mükellefler ERP sistemlerinde yapılacak geliştirmelerle kayıtlarını izlenebilir tutmaya özen göstermelidir.
Son olarak vergi dairelerinde teminatların
çözümüne ilişkin yaşanan yoğunluktan dolayı çözüm dilekçelerinin verilmesinin ardından başlayan süreç sıkı bir şekilde takip edilmelidir. Bu kapsamda vergi daireleri ile firma yetkilileri iletişim halinde olmalı ve eksiklikler yazıları tebliğ edildiği takdirde hızlı aksiyon alınması önem kazanmaktadır.
Oylum Yapucu Associate
oylum.yapucu@pwc.com Kemal Oktar
Subject Matter Executive kemal.oktar@pwc.com