• Sonuç bulunamadı

3. YÖNTEM

3.2. Evren ve Örneklem

Bu araĢtırmanın çalıĢma evrenini, 2008–2009 eğitim-öğretim yılında KırĢehir il merkezi ile ilçelerinde (Akçakent, Akpınar, Boztepe, Çiçekdağı, Kaman ve Mucur) ortaöğretim kurumlarında görev yapan Türk edebiyatı öğretmenleri, bu okullardaki 10. sınıf öğrencileri ve 10. sınıf Türk edebiyatı ders kitabı oluĢturmaktadır.

KırĢehir Ġl Milli Eğitim Müdürlüğünden alınan bilgiler doğrultusunda evrende “137” Türk edebiyatı öğretmenin olduğu belirlenmiĢtir. AraĢtırmada evrendeki bütün öğretmenlere ulaĢılmaya çalıĢılmıĢtır. Ancak tutum ölçeği 93 öğretmene; bilgi testi ise 81 öğretmene uygulanabilmiĢtir. Ayrıca evrendeki öğretmenlerden tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenen 10 öğretmen ile yarı yapılandırılmıĢ görüĢme gerçekleĢtirilmiĢtir.

AraĢtırmanın örneklemindeki 93 Türk edebiyatı öğretmeni, 2008–2009 öğretim yılında KırĢehir merkez ve 6 ilçesinde ortaöğretim kurumlarında görev yapmaktadır. Türk edebiyatı öğretmenlerinin 31‟i bayan, 62‟si erkektir. Öğretmenlerin 20‟sinin mesleki deneyimi 1–7 yıl arasında, 52‟sinin 8–14 yıl, 21‟inin 15 yıl ve daha fazladır. Örneklemdeki 93 öğretmenin, 41‟i eğitim fakültesi Türk dili ve edebiyatı öğretmenliği, 39‟u fen-edebiyat fakültesi Türk dili ve edebiyatı bölümü, 6‟sı eğitim fakültesi Türkçe

öğretmenliği, 6‟sı fen-edebiyat fakültesinin diğer bölümleri (ÇağdaĢ Türk Lehçeleri, Halk Bilimi), 1‟i eğitim enstitüsü mezunudur.

“Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Öğretimine ĠliĢkin Yarı YapılandırılmıĢ Öğretmen GörüĢme Formu” KırĢehir il merkezi, Kaman ve Mucur ilçelerindeki 10 farklı lise türündeki 10 öğretmene uygulanmıĢtır. GörüĢme yapılan öğretmenlerin 3‟ü bayan, 7‟si erkektir. Öğretmenlerin; 2‟si Anadolu öğretmen lisesinde, 2‟si Anadolu lisesinde, 3‟ü genel lisede, 3‟ü de meslek lisesinde görev yapmaktadır. Eski öğretim programı ile karĢılaĢtırma yapabilmeleri amacıyla görüĢme için kıdemi 6 yıl ve üzerinde olan öğretmenler tercih edilmiĢtir.

AraĢtırmada öğrenciler açısından evren, KırĢehir il merkezi ve ilçelerindeki 10. sınıf öğrencileridir. KırĢehir Ġl Milli Eğitim Müdürlüğünden alınan bilgiler doğrultusunda evrende 10. sınıf öğrenci sayısının “3098” olduğu belirlenmiĢtir. Bu öğrencilerin tamamına ulaĢmanın mümkün olmayacağı düĢünüldüğünden tabakalı tesadüfi küme örneklemi yöntemi kullanılmıĢtır.

Tabakalı örneklemede okul türü esas alınmıĢtır. Okullar 4 grupta (Genel, Anadolu, Anadolu Öğretmen / Fen ve Meslek Lisesi) değerlendirilmiĢtir. Her okul grubunda çalıĢmanın evreninde yer alan öğrenci sayısının yaklaĢık % 20‟sine ulaĢılmıĢtır. Buna göre 3 ayrı ilçeden (Merkez, Kaman ve Mucur) 10 ayrı okulda (1 Fen lisesi, 1 Anadolu Öğretmen lisesi, 2 Anadolu lisesi, 3 Genel lise ve 3 Meslek/Teknik lise) öğrenim gören 653 öğrenciye bilgi testi ve tutum ölçeği uygulanmıĢtır. AraĢtırmada ayrıca Türk Edebiyatı dersi 10. Sınıf ders kitabının Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı ile ilgili bölümleri incelenmiĢtir.

Tablo 6: AraĢtırmaya Katılan Öğrencilerin Okul Türlerine Göre Dağılımı

Okul Türü f %

Genel Lise 204 31,2

Anadolu Lisesi 175 26,8

Anadolu Öğretmen L.- Fen Lisesi 92 14,1

Meslek-Teknik Lise 182 27,9

Toplam 653 100

Tablo 1‟de görüldüğü gibi araĢtırmaya katılan öğrenciler farklı lise türlerinde öğrenim görmektedir.

3.3. Veri Toplama Araçlarının GeliĢtirilmesi ve Uygulanması

AraĢtırmada, öğretmen ve öğrencilerin dini tasavvufi Türk edebiyatına iliĢkin bilgi düzeylerini; öğretmen ve öğrencilerin dini tasavvufi Türk edebiyatı öğretimine iliĢkin tutumlarını, öğretmenlerin uygulanmakta olan öğretim programıyla ilgili görüĢlerini ve 10. sınıf Türk edebiyatı ders kitabının dini tasavvufi Türk edebiyatı öğretimine iliĢkin niteliklerini belirlemek amacıyla 6 çeĢit ölçme aracı kullanılmıĢtır. AĢağıdaki bölümde bu ölçme araçlarının geliĢtirilme süreci anlatılmıĢtır.

a. Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatına ĠliĢkin Öğretmen Bilgi Testi

Türk edebiyatı öğretmenlerinin Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı konusundaki bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla 20‟si çoktan seçmeli; 5‟i açık uçlu olmak üzere 25 sorudan oluĢan bilgi testi hazırlanmıĢtır.

Bu bilgi testi öğretmenlerin;

 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı kavramları,

 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı coĢku ve heyecanı dile getiren metinler,  Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı coĢku ve heyecanı dile getiren metinlerde

Ģekil,

 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı coĢku ve heyecanı dile getiren metinlerde anlam,

 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı olay çevresinde oluĢan metinler,  Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı öğretici metinler,

 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Ģair ve yazarları,

 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Ģair ve yazarların eserleri ve bu eserlerin özellikleriyle ilgili bilgi düzeylerini ölçmeye yöneliktir.

Bilgi testinin taslak halini oluĢturmak üzere ilk olarak Türk edebiyatı öğretim programı, ders kitabı, üniversiteye giriĢ sınavlarında çıkmıĢ sorular, Anadolu, Anadolu Öğretmen ve Fen liselerine öğretmen seçmek için yapılan sınav soruları incelenmiĢ, bu kaynaklardan yararlanılarak 30 soru oluĢturulmuĢtur.

Bilgi testinin kapsam ve görünüĢ geçerliliğini sağlamak üzere belirtke tablosu hazırlanarak uzmanların ve 3 öğretmenin görüĢü alınmıĢtır. GörüĢü alınan uzmanlardan 1‟i dini tasavvufi Türk edebiyatı uzmanı, 1‟i edebiyat öğretimi uzmanı, 1‟i ölçme ve değerlendirme uzmanıdır. Uzmanlardan ve öğretmenlerden belirtke tablosu çerçevesinde soruları kapsam ve görünüĢ geçerliği açısından değerlendirmeleri

istenmiĢtir. Bu görüĢler doğrultusunda bazı sorularda değiĢiklikler yapılmıĢ, bazı sorular testten çıkarılmıĢtır. Testin son Ģeklinde 20‟si çoktan seçmeli, 5‟i açık uçlu olmak üzere 25 soru yer almıĢtır (Bkz.: Ek-1). Öğretmen bilgi testinin son haline göre soruların belirtke tablosundaki dağılımı aĢağıdaki gibidir.

Tablo 7: Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatına ĠliĢkin Öğretmen Bilgi Testi Belirtke Tablosu

Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Öğretmen Bilgi Testi‟nin uygulanmasında öğretmenlerin gönüllü olması dikkate alınmıĢ ve 27 okuldan 81 öğretmenle gerçekleĢtirilen uygulama 30 günde tamamlanmıĢtır. Bilgi testi doğrudan araĢtırmacı tarafından ilgili okullara gidilerek uygulanmıĢtır.

Bilgi testinin uygulandığı 81 öğretmenden alınan verilerle yapılan güvenirlik analizi sonucunda testin iç tutarlık katsayısı (Cronbach Alfa) .95 olarak bulunmuĢtur. Bu katsayı testin güvenirliği için yeterli görülmüĢtür.

b. Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Öğretimine ĠliĢkin Öğretmen Tutum Ölçeği Bu anketin amacı, öğretmenlerin Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı öğretimine iliĢkin tutumlarını belirlemektir. BeĢli likert tipinde (hiç katılmıyorum, katılmıyorum, kararsızım, katılıyorum, tamamen katılıyorum) hazırlanmıĢ bu anketin baĢında öğretmenlere iliĢkin kiĢisel bilgilerin (cinsiyet, kıdem, mezun olunan okul vb.) yer aldığı sorulara yer verilmiĢtir.

Anketin araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen ilk hali 28 maddeden oluĢmaktadır. Bilgi testinin geliĢtirilmesi sürecinde görüĢleri alınan uzman ve öğretmenlerden tutum

No Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Konu BaĢlıkları

Sorular Toplam

1 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı kavramları

(3 soru) 1, 3, 6

25 2 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı metinleri

(12 soru)

2,4,8,10,12,13,14,18 20,22,23,25 3 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Ģair ve

yazarları (10 soru)

5,7,9,11,15,16,17,19 21,24

ölçeğini de kapsam ve görünüĢ geçerliliği açısından değerlendirmeleri istenmiĢ, alınan veriler sonucunda, 28 maddeden oluĢan ölçme aracı yeniden gözden geçirilerek 25 maddeye indirilmiĢtir (Bkz.: Ek-4). Ölçeğin son halinde, 14 olumlu; 11 olumsuz madde bulunmaktadır. Olumsuz maddelerin numaraları Ģunlardır: 1, 4, 8, 10, 12, 18, 20, 21, 22, 24, 25.

“Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Öğretimine ĠliĢkin Öğretmen Tutum Ölçeği” KırĢehir ili ve ilçelerindeki toplam 27 ortaöğretim kurumunda görev yapan, 93 Türk edebiyatı öğretmenine uygulanmıĢtır. Bu uygulama 30 günde tamamlanmıĢtır. Ölçme aracının uygulanmasında öğretmenlerin gönüllü olması dikkate alınmıĢtır. Tutum ölçeği, doğrudan araĢtırmacı tarafından ilgili okullara gidilerek uygulanmıĢtır.

Yapılan güvenirlik analizi sonucunda, öğretmen tutum ölçeğinin testin iç tutarlık katsayısı (Cronbach Alfa) .92 olarak bulunmuĢtur. Bu katsayı testin güvenirliği için yeterli görülmüĢtür.

c. Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatına ĠliĢkin Öğrenci Bilgi Testi

ÇalıĢmada 10. sınıfta okuyan öğrencilerin Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı konusundaki bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla araĢtırmacı tarafından 30 soruluk bir bilgi testi taslağı oluĢturulmuĢtur.

Bilgi testi öğrencilerin;

 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı kavramları,  Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Ģair ve yazarları,  Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı metinleri,

ile ilgili bilgi düzeylerini ölçmeye yöneliktir.

Öğrenci bilgi testi taslak formundaki sorular oluĢturulurken Türk edebiyatı öğretim programı, ders kitabı, üniversiteye giriĢ sınavlarında konuyla ilgili çıkmıĢ sorular ve yardımcı ders kitaplarından yararlanılmıĢtır.

Bilgi testinin kapsam ve görünüĢ geçerliliğini sağlamak üzere belirtke tablosu hazırlanarak uzmanların ve öğretmenlerin görüĢlerine baĢvurulmuĢtur. GörüĢü alınan uzmanlardan 1‟i dini tasavvufi Türk edebiyatı uzmanı, 1‟i edebiyat öğretimi uzmanı, 1‟i ölçme ve değerlendirme uzmanıdır. Uzmanlardan ve öğretmenlerden belirtke tablosu çerçevesinde soruları kapsam ve görünüĢ geçerliği açısından değerlendirmeleri istenmiĢtir. Bu görüĢler doğrultusunda bazı sorularda değiĢiklikler yapılmıĢ, bazı sorular

testten çıkarılmıĢtır. Testin son Ģeklinde 22‟si çoktan seçmeli, 3‟ü açık uçlu olmak üzere 25 soru yer almıĢtır (Bkz.: Ek-1).

Tablo 8: Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatına ĠliĢkin Öğrenci Bilgi Testi Belirtke Tablosu

Bilgi testinin uygulandığı 653 öğrenciden alınan veriler üzerinde yapılan analizlerde testin iç tutarlık katsayısı (Cronbach Alfa) .88 olarak bulunmuĢtur. Bu katsayı testin güvenirliği için yeterli görülmüĢtür.

d. Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatına Öğretimine ĠliĢkin Öğrenci Tutum Ölçeği Bu ölçeğin amacı, 10. sınıf öğrencilerin Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı öğretimine iliĢkin tutumlarını belirlemektir. 5‟li likert tipinde (hiç katılmıyorum, katılmıyorum, kararsızım, katılıyorum, tamamen katılıyorum) hazırlanan bu ölçeğin ilk hali 30 maddeden oluĢmaktadır.

Bilgi testinin geliĢtirilmesi sürecinde görüĢleri alınan uzmanlar ve öğretmenlerden tutum ölçeğini de kapsam ve görünüĢ geçerliliği açısından değerlendirmeleri istenmiĢ, alınan veriler sonucunda, 30 maddeden oluĢan ölçme aracı yeniden gözden geçirilerek 25 maddeye indirilmiĢtir (Bkz.: Ek-2). Ölçeğin son halinde, 15 olumlu; 10 olumsuz madde bulunmaktadır. Olumsuz maddelerin numaraları Ģunlardır: 1, 4, 8, 10, 12, 15, 17, 19, 23, 25.

No Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Konu BaĢlıkları Sorular Toplam 1 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı kavramları

(4 soru) 1, 2, 4, 5

25 2 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı metinleri

(10 soru)

7,9,10,12, 15,17,19,20,24,

25 3 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Ģair ve yazarları

(11 soru)

3,6,8,11,13,14,6 18,21,22,23

Yapılan güvenirlik analizi sonucunda, öğrenci tutum ölçeğinin iç tutarlık katsayısı (Cronbach Alfa) .93 olarak bulunmuĢtur. Bu katsayı ölçeğin güvenirliği için yeterli görülmüĢtür.

Öğrenci tutum ölçeği ve öğrenci bilgi testi araĢtırmacı gözetiminde okullardaki Türk edebiyatı öğretmenleri tarafından uygulanmıĢtır. Uygulama sırasında öğrencilere önce tutum ölçeği verilmiĢ, tutum ölçeğini dolduran öğrencilere bilgi testi uygulanmıĢtır. Ġki ölçeğin uygulanması ortalama 35 dakika sürmüĢtür.

e. Ders Kitabı Değerlendirme Formu

MEB tarafından hazırlanan 10.sınıf Türk edebiyatı ders kitabının “Dini- Tasavvufi Türk Edebiyatı” ile ilgili bölümlerinde;

a) kullanılan metinlerin tür ve özellikleri nelerdir?

b) kullanılan metinlerde hangi tasavvufi kavramlara yer verilmiĢtir? c) hangi dönem, yazar ve Ģaire yer verilmiĢtir?

d) metni anlamaya yönelik metin altı ve üst soruların nitelikleri nelerdir?

e)10.sınıf Türk edebiyatı ders kitabının “Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı” ile ilgili bölümlerindeki etkinliklerin uygulanabilirlik düzeyi nedir?

f) ölçme ve değerlendirme ne düzeydedir? g) görsel düzen açısından sorunlar var mıdır?

10.sınıf Türk edebiyatı ders kitabının “Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı” ile ilgili bölümleri içerik ve Ģekil yönünden doküman analizi yöntemiyle incelenmiĢtir.

f. Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı Öğretimine ĠliĢkin Yarı YapılandırılmıĢ Öğretmen GörüĢme Formu

Öğretmenlerin Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı öğretimine iliĢkin görüĢlerini değerlendirmek amacıyla yarı yapılandırılmıĢ öğretmen görüĢme formu taslağı oluĢturulmuĢtur. Alan yazında genellikle iki görüĢme türünden söz edilir: “YapılandırılmıĢ görüĢme ve yapılandırılmamıĢ görüĢme” (Yıldırım ve ġimĢek, 2006: 120). “Yarı yapılandırılmıĢ görüĢme ise; ne tam yapılandırılmıĢ görüĢmeler kadar katı ne de yapılandırılmamıĢ görüĢmeler kadar esnektir; iki uç arasında yer almaktadır”

(Karasar, 1995: 165). AraĢtırmacıya sağladığı kolaylık nedeniyle bu görüĢme türü tercih edilmiĢtir.

Taslak formda;

 KiĢisel bilgiler (Cinsiyet, mezun olduğu okul, kıdem, haftalık girdiği ders saati, yeni programla ilgili hizmet içi bilgileri vb.)

 Uygulanmakta olan Türk edebiyatı öğretim programı ve dini tasavvufi Türk edebiyatı öğretimine iliĢkin sorular,

 10. sınıf öğrencilerinin Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı konusundaki düzeylerine iliĢkin sorular,

 10. sınıf Türk edebiyatı ders kitabına iliĢkin sorular,  Dini-Tasavvufi metinlerin iĢleniĢine iliĢkin sorular,

 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı‟nın öğretiminde kullanılan ölçme ve değerlendirme tekniklerine iliĢkin sorular yer almaktadır.

Bilgi testinin ve tutum ölçeğinin geliĢtirilmesi sürecinde görüĢleri alınan uzmanlar ve öğretmenler, 60 açık uçlu sorudan oluĢan yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formu taslağını kapsam geçerliği açısından değerlendirmiĢtir.

GörüĢme formunun kapsam geçerliğini sağlamak için bilgi testi ve tutum ölçeğinin geliĢtirilmesi sırasında görüĢlerine baĢvurulan uzmanların ve öğretmenlerin görüĢlerine baĢvurulmuĢtur. Bu görüĢler çerçevesinde taslak formdaki sorularda düzenleme yapılmıĢ ve soru sayısı 40‟a düĢürülmüĢtür.

Hazırlanan form ön uygulama yapmak amacıyla örneklem dıĢındaki 3 Türk edebiyatı öğretmenine uygulanmıĢtır. Uygulama sonucunda her görüĢmenin ortalama 60 dakikada tamamlandığı, bazı sorularda yapılması gereken küçük değiĢiklikler dıĢında anlaĢılmayan herhangi bir nokta olmadığı görülmüĢtür.

Tablo 9: Yarı YapılandırılmıĢ Öğretmen GörüĢme Formu Sorularına ĠliĢkin Belirtke Tablosu

No Soru Türü Soru Sayısı Toplam

1 Türk edebiyatı öğretim programı ve dini tasavvufi

Türk edebiyatı öğretimi 8

40 2 Öğrencilerinin Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı

3 10. sınıf Türk edebiyatı ders kitabı 7

4 Dini-Tasavvufi metinlerin iĢleniĢi 8

5 Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı‟nın öğretiminde

kullanılan ölçme ve değerlendirme teknikleri 8

Yarı YapılandırılmıĢ Öğretmen GörüĢme Formu, ilgili okullara gidilerek (randevu alınmıĢ olarak) doğrudan araĢtırmacı tarafından uygulanmıĢtır. GörüĢmelerin yapılmasında öğretmenlerin gönüllü olması dikkate alınmıĢ ve öğretmenlerin izni ile görüĢmeler ses kayıt cihazı ile kaydedilmiĢtir. Kayıtlar daha sonra yazıya aktarılmıĢtır. Uygulama 45 günde tamamlanmıĢtır.

3.4. Veri Çözümleme Teknikleri

AraĢtırmada nicel ve nitel veri çözümleme teknikleri bir arada kullanılmıĢtır. Öğretmen ve öğrenci bilgi testleri ve tutum ölçeklerinden elde edilen nicel veriler betimsel istatistik teknikleri (frekans, yüzde, ortalama, standart sapma) kullanılarak değerlendirilmiĢtir. Öğretmenlerin ve öğrencilerin bilgi testi puanları ile tutum puanlarında kiĢisel faktörlere göre farklılık oluĢup oluĢmadığını belirlemek üzere bağımsız örneklemler t testi ve tek yönlü varyans analizi yapılmıĢtır. Öğretmenlerin bilgi testi puanları ile tutum puanları arasındaki iliĢkiyi belirlemek üzere Pearson korelasyon analizi yapılmıĢtır.

ÇalıĢmada 10.sınıf Türk edebiyatı ders kitabının dini tasavvufi Türk edebiyatı ile ilgili bölümleri içerik ve Ģekil yönünden doküman analizi yöntemiyle incelenmiĢtir.

“Yarı YapılandırılmıĢ Öğretmen GörüĢme Formu”ndan elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile değerlendirilmiĢtir. Ġçerik analizi, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek ve bunları okuyucunun anlayabileceği bir biçimde düzenleyerek yorumlamaktır” (Yıldırım, ġimĢek, 2006: 227).

Analizde değerlendirme birimi olarak “cümle” alınmıĢtır. Öğretmenlerin görüĢleri cümleler halinde alt alta yazılmıĢ, aynı anlama gelen cümleler tekrarlandıkça yazılı cümleye frekans iĢareti konulmuĢtur. Frekansları çıkarılan görüĢler bazen tümevarımsal analiz bazen de kategorisel analiz tekniği kullanılarak sunulmuĢtur

Benzer Belgeler