Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Vicdanlılık Temasına İlişkin Bulgular

Örgütsel vatandaşlık davranışının teması olan vicdanlılık ile ilgili katılımcıların düşüncelerini öğrenmek için “İşe devamlılık, dakiklik ve verimli çalışma konularında kendinizi nasıl değerlendirirsiniz? Bu davranışınızın altında yatan temel neden sizce nedir?” sorusu öğretmenlere soruldu. Öğretmenlerin bu soruya verdiği cevaplar doğrultusunda aşağıdaki gibi alt tema ve kodlara ulaşılmıştır.

72

Tablo244.2.2.1. Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Vicdanlılık Teması

Ana Tema Tema Kodlar

Vicdanlılık Kişisel değerler Bireysel yapı Tecrübe Kültürel değerler Öğretilen değerler Kültürel unsurlar

Öğrencilerin istekliliği Öğrencilerin ders işlemek istemesi Görüşmeye katılan öğretmenlerin vicdanlılık temasına ait olan, kişisel değerler alt temasına ilişkin bireysel yapı ile ilgili olduğunu belirten öğretmenlerin cevapları aşağıdaki gibidir:

“Yapı itibarı ile dakik olduğumu düşünüyorum. Gideceğim her yere daha öncesinden giderim. Okulda nereye çağırıldıysa veya hangi toplantıya katılmam gerekiyorsa yapım itibari ile, evim uzak dahi olsa önce giderim ve bekleyen ben olurum. Bunun sebebini yapı olarak düşünüyorum. Eğer geç

kalırsam, işimi gereği gibi yapmadığımda kendimi rahatsız

hissediyorum”...(K4)

“Dakik ve vaktinde işimde olma konusunda dikkatli olurum. Çünkü bu işi yaparken karşılığında bir ücret alıyoruz ve gereğince görevimizi yerine getirmemiz, hakkını vermemiz gerektiğini düşünüyorum. Bu nedenle dakiğimdir ve kurallara uyarım”.(K5)

“Dakik olmayı seviyorum. Derse geç kalmak istemem. İşe zamanında gelip giderim. Ders zili çaldığında öğretmenler odasından ilk çıkan ben olurum. Çok verimli çalıştığımı söyleyebilir miyim bilmiyorum ama sınıfa girdiğimde dersi doldurarak işlemeye gayret gösteriyorum”.(K6)

“Elimden geldiğince geç kalmayıp, her şeyi anında zamanında yerine getirmeye çalışıyorum. Çünkü geç kaldığımda kendimi rahatsız hissediyorum. Geç kaldığımda kendimi rahatsız hissettiğim için dakik olmaya özen gösteriyorum. Ders içinde geç kalayım, dersten çalayım ya da çocukları boş bırakayım diye düşünmem. Çünkü kendimi vicdanen rahatsız hissederim”.

(K7)

“Ben çok dakiğimdir. Okula devamlılık konusunda da çok istikrarlıyım. Bu okulda dördüncü yılım sadece 1 gün raporum olmuştur. Ben okula gelmediğimde derslerimin aksadığını, öğrencilerin başıboş kaldığını düşünüyorum. Keyfi olarak rapor veya mazeret izni almıyorum. Dersimi zamanında girerim, zamanında girmeyen öğretmenleri de eleştiririm. Ben

73

biraz kuralcıyım. Yapım böyle. Yapım işime yansıyor aslında”.(K8) “Elimden geldiğince dakik olmaya çalışıyorum. Dakiklik konusunda dikkat etme sebebime gelince, öğrencilerimiz sınıfa geç kaldığında onları yok yazıyoruz veya neden geç kaldığını sorgulayıp yeri geliyor sorumluluğunu yerine getirmediği için kızıyoruz. Bu nedenle öğrencilere bu davranışı gösteriyorsak bizimde dakik olmamız gerektiğini düşünüyorum. İşe devamlılık konusunda bizim keyfi olarak işe gitmeme gibi bir durumumuz yok. Bu nedenle işe devamlılık konusunda iyiyim. Sadece çok ağır hastalık durumunda, öğrencilere faydalı olamayacağım durumlarda doktorun rapor vermesi sonucu işime gitmiyorum. Verimli çalışma konusuna geldiğimizde elimden geldiğince verimli bir şekilde dersi işlemeye çalışıyorum…. Bunu yapmadığım zamanlarda ise vicdanım rahat olmuyor. Bu nedenle verimli çalıştığımı düşünüyorum”.(K10)

“Derslerimi dolu dolu işlemeye çalışıyorum. ... Derslerimde verimli olmaya çalışmamın sebebinin vicdani olduğunu düşünüyorum”.(K11)

Tecrübelerinden dolayı vicdanlılık davranışını sergileyen öğretmenlerin görüşleri aşağıdaki gibidir:

“… Bunda yaşadığım olumlu şeylerin yanı sıra yaşadığım olumsuz durumlarında etkisi var, bu olumsuzlukları başkalarına yaşatmamak adına, yani hem olumlu hem olumsuz tecrübeler sizin hayatınıza yansırken daha verimli olmanızı sağlıyor”.(K2)

“…. Eğer uykumu iyi alamazsam okulda gereksiz yere sinirlendiğim oluyor. Bunu fark ettiğim andan itibaren uykumu iyi alarak derslerimde daha rahat ve verimli olmaya özen gösteriyorum”.(K9)

Görüşmeye katılan öğretmenlerin kültürel değerler alt temasına ilişkin öğretilen değerler ile ilgili olduğunu belirten öğretmenlerin cevapları aşağıdaki gibidir:

“İşe devamlılık ve dakiklik konusunda çok dikkat ediyorum ve prensipli çalıştığımı düşünüyorum. Temelinde aileden geldiğini düşünüyorum, babam da çok düzenli, disiplinlidir ve gideceği yere erken gitmeye dikkat eder. Galiba onu model aldığım için yaptığım işi çok iyi ve düzenli yapmaya çalışırım. İşe zamanında gelmek için stres olurum, evrakları bir hafta öncesinden hazırlamaya çalışırım, bunun sebebi tamamen önümdeki model diye düşünüyorum. Bu konuda okulda aldığımız eğitimden çok evde ailemizden gördüklerimizin etkili olduğunu düşünüyorum. Çünkü içinden gelmesi lazım eğitimle olabileceğini düşünmüyorum”. (K3)

“Etik çerçevesinde işimizi doğru yapmaya çalışıyoruz. Bunu hangi saiple yaptığıma gelince bu benim için sadece resmi bir görev anlamında değil insani olarak da bir ahlaki temele oturması gerekiyor yaptığım işin. Burada da öncelikle bulunduğum yerde öğrenciler sizin dışınızda ve size eğitim anlamında

74

muhtaç olan yani sizden bir şey almak durumunda olan, o bilinçte ve o meslek etiği kapsamında düşünerek hareket ediyorum”.(K2)

Kültürel unsurlar nedeniyle vicdanlılık davranışı sergilediğini belirten öğretmenlerin cevapları aşağıdaki gibidir:

“İşe vaktinde gelme konusunda çoğu zaman özen gösteriyorum. Dakikliğin hayatın her alanında önemli olduğuna inandığım için buna gayret gösteriyorum. İlkokul hayatımızdan itibaren bize öğretilen değerler ve kültürel unsurlar sebebiyle bu konuda daha özenliyim”.(K1)

Vicdanlılık temasına ait öğrencilerin istekliliği alt temasında öğrencilerin ders işlemek istemesi durumunu belirten bir öğretmenin cevabı aşağıdaki gibi olmuştur:

“Çok verimli çalıştığımı söyleyebilir miyim bilmiyorum ama sınıfa girdiğimde dersi doldurarak işlemeye gayret gösteriyorum. Burada derse girdiğinde öğrenci senin ders anlatmanı bekliyor. Anadolu lisesinde öğrenci seni zorluyor. 5 dakika geçtiğinde hocam zaman geçiyor diyerek derse başlamamız için uyarabiliyor”.(K6)

4.2.3. Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Nezaket Temasına İlişkin Bulgular