Örgütsel Kıvanç

Kıvanç çekingen, kompleks bir değerlendirme sürecini gerektiren insani bir duygudur. Son araştırmalar kıvancın doğasına ve fonksiyonlarına yeni yaklaşımlar kazandırmıştır. Kıvanç psikolojik bir kavram olması itibariyle çalışanların bu duyguyu örgütlerinden ötürü yaşamaları ile örgütlerine duyduklarına duygusal bağlılık arasında bir doğru orantılı bir ilişki olduğu gözlemlenmektedir.

1.2.1.1 Kıvanç Kavramı

Kıvanç evrensel olarak tanınan sözsüz ifadelerden oluşan temel duygulardan biridir, öz değerlendirme ve kompleks yapıdan ortaya çıkar, bu durum kıvancı kavramsal ve teorik olarak diğer temel duygulardan farklılaştırır. Kıvanç motive edici sosyal davranışların oluşumundaki en önemli insani duygudur78. Kıvanç kişisel tatmini ve özsaygıyı içeren bir yapıya sahiptir.

Duygular hayatta kalma başarısı ve üretken olma becerisine hizmet eden yapıya sahiptir. Hayatta kalma başarısı sosyal amaçların gerçekleşmesine sağlayıcı bir fonksiyondur. Temel duygular açık bir şekilde hayatta kalmaya ve sosyal fonksiyonlara açık şekilde hizmet ederken, içine kapalı duygular daha dar hazırlanmış sosyal fonksiyonlara yönlendirir79.

1.2.1.2 Kıvancın Oluşumu

Kıvanç insan davranışını anlamada en kritik konulardan biridir. Kıvanç içseldir ancak başkalarının görüşleri sonucunda oluşur80. Kıvanç bireyin sosyal statüsünün kabul edilmesi ve bunun birey tarafından fark edilmesini sağlayan bilgiyi içerir (Örneğin; ben kıvanç duyabilirim; başkalarının seveceği ve saygı duyacağı bir işim var). Özsaygı, bu sürecin bir parçası olarak düşünülmektedir. Birey elde ettiği başarılardan sonra kıvanç duyar, zamanla bu duygular pozitif davranışları arttırabilir. Kıvanç duygusu sosyal değeri olan davranışların motivasyonu ve güçlenmesinde etkili bir araçtır. “Ben kimim?” ve “Başkalarının saygısını kazandım mı?” sorularının pozitif cevaplarının sonucudur81. Kıvanç içsel kontrolü teşvik eder ve kişilerin normlarla ilişkili davranışlarında etkili ve sorunludur82.

78

Jessica L. Tracy, Richard W. Robins, “Emerging Insights Into the Nature and Function of Pride”,

Current Directions in Psychological Science, Vol.16, No. 3, 2007, s.147.

79

Jessica L. Tracy, Richard W. Robins, a.g.m., s.149. 80

Dennis B. Arnett, Debra A. Laverie, Charlie McLane, “Using Job Satisfaction and Pride as Internal-Marketing Tools”, Cornell Hotel & Restaurant Administration Quarterly, 2002, s.3.

81

Jessica L. Tracy, Richard W. Robins, a.g.m., s.149

82

İnsanların iyi bireyler olmaya çalışmaları, başkalarına iyi davranmaları kıvanç duygusunu besler. Bunun sonucunda kıvanç psikolojik açıdan güçlü olma hissini ortaya çıkarır ve bu tip bir sosyal değere sahip durum sergileyen bireyler, sosyal statü ve kabul görme ile ödüllendirilir83.

Gerçekte kıvançın gelişmesi özsaygının gelişmesi ile yakından ilişkilidir. Çocuklar kıvancı ilk olarak 2.5 yaş civarı deneyimler; 4 yaşında dış etkisini hisseder, 7-9 yaş arası kıvancı anlar. Yapılan araştırmalarda insanların %47’sinin kıvancı deneyimlediği, %39’unun buna ulaşmaya çalıştığı bulgularına ulaşılmıştır84.

1.2.1.3 Örgütsel Kıvanç ve Önemi

Örgütsel düzeyde bakıldığında çalışanın görevini tamamlamasından sonra tecrübe edilen kıvanç, sonraki görevlerinde de motive edici bir etki yaratmakta ve çalışanın performansını arttırmakta85 ve kimi zaman bir fedakârlık aktivitesi olarak deneyimlenen kıvanç gönüllük esasına göre çalışmayı da beraberinde getirmektedir86.

Bireyin bulunduğu örgütten duyduğu kıvanç ise kendi algı ve deneyimleri sonucunda oluşur. Çalışanların kıvanç duydukları örgütlerinin toplumun anlamlı, önemli, etkili ve değerli bir parçası olduğu algısına sahiptirler. Bu algıya sahip çalışanlar örgütün amaçlarının gerçekleştirilmesi için gerekli olan her türlü faaliyete istekli olarak katılmaktadırlar87.

83

Charlie L. Hardy, Mark Van Vugt, Nice Guys Finish First: The Competitive Alturism Hypothesis”,

Personality and Social Psychology Bulletin, 32, 2006, s.1404.

84

Jessica L. Tracy, Richard W. Robins, a.g.m., s.149. 85

Mary M. Herrald, Joe Tomaka, “Patterns of Emotion-Specific Appraisal, Coping, and Cardiovascular Reactivity During an Ongoing Emotional Episode”, Journal of Personality and

Social Psychology, 83, 2002, s.435

86

Daniel Hart, M. Kyle Matsuba, “The development of pride in moral life”, In J.L. Tracy, R.W. Robins, & J.P. Tangney (Eds.), The selfconscious emotions: Theory and Research New York: Guilford, 2007, s.117.

87

Kıvanç gibi duygular yüksek kalitede hizmet kalitesiyle ilişkilendirilmektedir. Çünkü çalışanların ekstra rol davranışına girmekte görev gereklerini dışına çıkmaktadırlar. Örneğin, Harvard Johnson Franchising Zincirleri 1990 yıllarının ortalarında meydana gelen büyük krizi çalışanlarının memnuniyeti sayesinde rahatlıkla üstesinden gelmiş, bunda çalışan kıvancının etkili rol oynadığı görülmüştür88. Bu nedenle örgütte kıvanç ile çalışanın olumlu davranışı arasında bunun yanı sıra iş tatmini ile guru arasında da pozitif yönlü bir ilişkiden söz edilebilir.

1.2.1.4 Örgütte Kıvancın Oluşturulması

Kıvanç çalışanın bir örgüte üyeliğinden duyduğu memnuniyet olarak anlaşılabilir. Bu memnuniyette işletmenin dış paydaşlarının itibar algılarının etkisi bulunmaktadır. Çünkü çalışanlar işletmenin sosyal pozisyonunun “güneş gibi öne çıkması” beklentisindedirler89. Organizasyonda kıvancın iş tatmini, yöneticilerin değerlendirilmesi ve örgütsel performans olmak üzere üç faktörün etkisinde olduğuna ilişkin çalışmalar yapılmıştır90.

Arnett ve arkadaşlarının(2002) yapmış olduğu çalışmada işlerinden tatmin olan çalışanların kendi organizasyonlarından da kıvanç duyduklarına ilişkin bulgular elde edilmiştir. Ayrıca çalışan davranışının iş tatmininden etkilendiğini iş tatminin de kıvanç üzerinde etkileri gözlemlenmiştir91. İş tatmini çalışanın işini ilişkin memnuniyetinin genel değerlendirilmesini ifade etmektedir. İş memnuniyetine sahip çalışanlar tüketicilerin memnuniyetine de direkt ya da dolaylı etki etmektedir. Özellikle hizmet sektöründe çalışanların müşteri ilişkilerinin geliştirilmesinde önemli bir rolü bulunmakta, çalışan memnuniyeti müşteri memnuniyetini de beraberinde getirmektedir.

88

Robert Nozar, “Pride Pushes HoJo’s Success”, Hotel and Motel Management, Vol.210, No.3, 1995, s.6.

89

Sabrina Helm, “Employees Awareness of Their Impact on Corporate Reputation”, Journal of

Business Research, Vol.64, Issue 7, 2011, s. 2.

90

Dennis B. Arnett, Debra A. Laverie, Charlie McLane, a.g.m., s.6.

91

Yöneticilerin çalışanlarına karşı tutumu, onların gelişimine katkıları insiyatif kullanımına izin verme dereceleri önemlidir. Çalışanlardaki yönetici algısının yönünü, iş yükü ve ödüllerin adil dağıtımı belirlemektedir. Adil ve iş prosedürlerine uygun yönetici davranışları çalışanların işbirliği yapmalarını müşteriyi memnun etme konusundaki performansının arttırılmasında teşvik edici bir rol oynamaktadır.

Örgütsel performans çalışanların ve örgütün faaliyetlerini değerlendirmesi süreci elde edilen sonuçtur. Örgütsel performans kıvanç nedeni olabilir. Çalışanlar özsaygılarını korumak ve arttırmak için başarılı grupların içersinde yer almak, ait oldukları gruptan kıvanç duymak isteler aksi durumda yani başarısız bir örgüte mensup çalışan özsaygısını korumak için söz konusu gruptan ayrılma yoluna gidebilir92.