Örgütsel Bağlılık Kavramının Benzer Kavramlarla Đlişkileri

1.2.2.1.1 Mesleğe Bağlılık

Örgütlerde sıklıkla karşılaşılan bağlılık türlerinde biri de mesleki bağlılıktır. Çalışanlar farklı derecelerde mesleki bağlılık gösterebilir. Bu bağlılık türü ayrıca profesyonel bağlılık olarak da adlandırılmaktadır. Belirgin ya da özel bir alana yönelik bireysel sadakat olarak tanımlanmaktadır. Bir başka tanımla mesleki bağlılık bireyin mesleği ile ilgili duygusal tepkileridir102.

Mesleğe bağlılık, bireyin sahip olduğu beceri ve uzmanlık sonucunda mesleğinin yaşamındaki önemini anlaması ile ilgilidir. Örgüte bağlılıktan farklı olarak mesleğe bağlılık, bireyin belirli bir dalda beceri ve uzmanlık kazanmak üzere yaptığı çalışmalar sonucunda mesleğinin yaşamındaki önemini ve ne kadar merkezi bir yere sahip olduğunu algılamasıdır.

Morrow da mesleğe bağlılığı benzer bir şekilde mesleğin kişinin yaşamında önemli hale gelmesi olarak tanımlamıştır. Bir kimse mesleği için uzun yıllar harcayıp, mesleği kendisi için giderek daha önemli olmaya başladığında o kişi, mesleğinin değer ve ideolojisini içselleştirmeye başlamaktadır. Bu şekilde gelişen mesleğe bağlılık üç alt düzeyde ele alınmaktadır 103:

İşe yönelik genel tutum: İşe yönelik değer yargılarını içerir. Bu durumda kişi iş ile hayatını özdeşleştirir. Örneğin, “işten veya meslekten memnun olmadan yaşamdan haz alınmayacağı” gibi söylemler geliştirir.

102

Mahmut Özdevecioğlu, Aylin Aktaş, “Kariyer Bağlılığı, Mesleki Bağlılığı ev Örgütsel Bağlılığın Yaşam Tatmini Üzerindeki Etkisi: Đş-Aile Çatışmasının Rolü” Erciyes Üniversitesi Đktisadi ve Đdari

Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 28, Ocak-Haziran 2007, s.4.

103

Paula C. Morrow, “Concept Redundancy Đn Organizational Research: The Case of Work Commitment”, Academy of Management Review, 1983, Vol. 8, No. 3, s.489.

Mesleki planlama düşüncesi: Bu düzeyde kişi mesleği ile ilgili olarak gelecek için çeşitli yatırımlar yapmaktadır. Kişi kendisini yetiştirmek ve mesleğinde ilerleyebilmek için uzun vadeli fikir ve planlar geliştirmektedir.

İşin Nispi Önemi: İş ile iş dışı faaliyetler arasındaki tercihlerin ortaya konulmasıdır.

Örgüte bağlılığı ve iş tatmini yüksek olan bireyler mesleklerine de daha fazla bağlı olabilmekte, bu durumda olan çalışanın mesleki hedeflerini gerçekleştirmesini sağlayan bir örgütte daha yüksek düzeyde mesleki bağlılık ortaya çıkabilmektedir.

1.2.2.1.2 Đşe Bağlılık

İşe ya da göreve bağlılık, kişinin örgütte yapmakta olduğu işe yönelik olarak edindiği duygusal bir bağ ve inançtır. Lodahl ve Kejner(1965) işe bağlılığı çalışanın gözünde işin değeri ve önemi hakkındaki algılamaların içselleştirilmesi ve bireyin kimliğini işine bağlı kılan işe yönelik tutum ve eğilimler, olarak ifade etmişlerdir104.

İşe bağlılığın özellikleri; kişinin kendisi ile ilgili sahip olduğu imaj ve iş arasındaki ilişki, kişinin işe sarılma derecesi, kişinin kendine verdiği değerin, algıladığı performans düzeyinden etkilenme derecesi, kişinin psikolojik olarak kendini işiyle özdeşleştirme derecesi olarak sıralanmaktadır105.

İşe bağlılığın ve örgütsel bağlılığın yaş, cinsiyet ve kontrol alanı gibi kişisel farklılıkların ve kararlara katılım, işe özendirme ve kariyer imkânı gibi iş koşullarının bir fonksiyonu olduğu ileri sürülmektedir106.

104

Aamir Ali Chughtai, “Impact of Job Involvement on In-Role Job Performance and Organizational Citizenship Behaviour”, http://www.ibam.com/pubs/jbam/articles/vol9/no2/JBAM_9_2_4.pdf, s.1. Erişim Tarihi: 3.02.2011.

105

Paula C. Morrow, a.g.m., s.491

106

1.2.2.1.3 Đş Tatmini

İş tatmini bireylerin işlerinin ve iş deneyimlerinin değerlendirilmesinden kaynaklanan haz verici veya olumlu bir duygu durumudur107. İş tatmini çalışanın işe ya da işin belirli yönlerine olan tepkisini yansıtır. Çalışanların çalışma yaşamında gerçekleşmesini arzuladıkları istekler ile iş çevresinden edindikleri izlenimler birbirine uyduğu zaman tatmin oluşmaktadır. Bir diğer anlatımla çalışanın ihtiyaçları ve sahip olduğu değer yargıları yaptığı iş ile uyumlu ise iş tatmini oluşacaktır108.

İş tatmini beraberinde, işten elde edilen maddi çıkarlar ile işçinin beraberce çalışmaktan zevk aldığı iş arkadaşları ve eser meydana getirmenin sağladığı bir mutluluk getirmektedir. Çalışanın çabası sonucunda ortaya koyduğu eseri somut olarak görebiliyorsa, bundan duyacağı kıvanç onun için büyük tatmin kaynağını oluşturmaktadır109.

1.2.2.1.4 Đtaat

İtaat, bir kimsenin diğer bir kimsenin emir ve isteklerine incelemeden, soruşturmadan, sorgulamadan ve tartışmadan uyma davranışı göstermesidir ve otorite konumundaki kişinin yaptırım gücüne sahip olduğunun uygulayıcı tarafından kabul edilmesine dayanır110.

Genellikle insanlar itaatkârlığı bağlılık davranışının bileşenlerinden biri olarak görmektedirler. Ancak bağlılığı itaatkârlığın kapsamı dâhilinde görmek mümkün değildir. Örneğin bir mahkûm itaatkâr olabilir, fakat buradan onun

107

Arthur P. Brief, Attitudes In and Around Organizations, A Sage Publications Series, 1998, s.86.

108

Zekeriye Çalışkan, “Đş Tatmini: Malatya’da Sağlık Kuruluşları Üzerine Bir Uygulama”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 2005, s.9.

109

Erol Eren, Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.,7. Baskı, Đstanbul, 2001, s.202.

110

Zübeyir Bağcı, “Örgütlerde Çalışanların Algıladıkları Güç Kaynaklarının Örgüte Bağlılıkları Üzerine Etkisi: Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009, s.40.

hapishaneye bağlılık duyduğu sonucu çıkarılamamaktadır. İtaat olmaksızın duyulan bağlılık anarşi getirir, çünkü bireylerin bağlılık duydukları örgütün yararına olduğuna inanarak yapacakları fiiller önemli ölçüde farklılık gösterir. Bağlılık olmadan gösterilen itaat ise, örgütün ilerlemesini hızlandıracak önemli adımların atılmasını sağlamakta yetersiz kalır. Çünkü sadece itaat duygusuna sahip bireyler örgüt yararına daha ne gibi katkılar sağlayabileceklerini düşünmeye ihtiyaç hissetmezler ve sonuç olarak yenilikçi fikirlerini ortaya koyamazlar 111.

1.2.2.1.5 Sadakat

Örgütsel bağlılık ile birlikte ya da yerine kullanılan kavramlardan biri de örgütsel sadakattir. Sadakat, görev ve sorumluluk duygusuna dayanan, bir örgütle özdeşleşme ve duygusal sorumluluk duyma anlamına gelir. Çalışanın değer ve beklentileri ile örgütte kalma ya da ayrılma kararları arasındaki ilişkide önemli bir değişken olarak ortaya çıkar112.

Örgütsel bağlılığın temelinde sadakat kavramı örgütsel bağlılığın temelini oluşturan unsurlardan biridir. Buna göre sadakat, örgütten ayrılma ile azalma gösterirken, olumlu ve ödüllendirici bir ortamda artma gösterir113.