Örgütlerin Mobbing Kavramından Etkilenmesi ve Uyarı ĠĢaretler

Bir kuruluĢ mobbing darbesine maruz kaldığında, bunun maliyetli sonuçlarının yanında ek olarak aynı zamanda verimlilik, moral ve iĢletmede çalıĢmayı sürdüren insanlar için de ekip olabilmek noktasında zorluklar oluĢturacaktır. Mobbingi bir strateji olarak benimseyip üst yönetimin de tüm mobbing sürecinden haberdar olduğu kuruluĢlar ile yönetimin yaĢanan mobbing sürecinin içerisinde yer almadığı ve yaĢanan durumdan hiç haberinin olmadığı kuruluĢların etkilenmesini birbirinden ayrı olarak farklı Ģekilde değerlendirmek gereklidir.

Örgütlerin mobbing darbesiyle anılması, Ģirket imajı ve prestij açısından yaratıcığı önemli sorunların yanı sıra maliyet açısından da yaratabileceği sorunların göz önüne alınarak değerlendirilmesi mobbing kavramının ne kadar önemli olduğuna dikkat çekmektedir.

Örgütler, iĢletme içerisinde mobbing olgusunun yaĢanabileceğini aĢağıdaki uyarı maddeleri doğrultusunda daha önceden fark edebilir.64

 ÇalıĢanları Hazırlamadan Yapılan Önemli değiĢiklikler: DeğiĢiklik, korku ve belirsizliği birlikte getirir. Yeterli bilgi verilmeden ve hazırlıksız olarak, çalıĢanların iĢbirliği ve katılımı olmadan yapılan değiĢiklikler mobbinge sebebiyet verebilir. Yapılacak olan değiĢiklikler çalıĢanlarla iĢbirliği içerisinde ve onlarında katılımıyla yapılmalıdır.

 Belirli Bir KiĢinin Aniden Hedef Haline Gelmesi: Birçok kuruluĢta bir „‟söylenti çarkı‟‟ bulunur. Söylentiler mizahi Ģekilde veya fısıltı halindeki eleĢtiriler olabilir. Söylentiler ve eleĢtiriler bir kiĢinin kiĢilik ya da mesleki imajına yönelik saldırılara dönüĢürse bu, mobbingin baĢladığının habercisidir. Yeni bir yönetici kendisine tehdit olarak gördüğü kimselere mobbing yapabilir. Mobbingci, onların kararlarını sorgular, yargılar ve o güne kadar yapılmıĢ olan tatmin edici iĢleri değersizleĢtirir.

 HiyerarĢi Ġçinde Ġttifaklar: Yönetimin üst düzeyinde olan kiĢiler, konum atlamak amacıyla çeĢitli ayak oyunlarına baĢladıklarında ya da Ģirket içi politik oyunlara baĢvurduklarında da mobbing kavramı ortaya çıkar. Astlar,

64

Noa Zanolli Davenport vd., Mobbing İşyerinde Psikolojik Taciz, Çev. Osman Cem Önertoy, Ray

45

kendilerinden daha üst düzeyde bir mobbingcinin tarafını çeĢitli nedenlerle ama özellikle kendi iĢlerini korumak için tutabilirler.

 AnarĢi: AnarĢi mobbingin bir yan ürünü veya mobbing taktiğinin bilinçli bir kıĢkartması Ģeklinde isimlendirilebilir. Mobbingciler, kurban iĢinden ayrıldığı zaman diğer çalıĢanların kendisine duyacakları bağlılığının artacağını düĢünebilirler. ĠĢletmeler, mobbing sonucunda kilit insanları kaybederler, personel hareketi aniden artar, nifak oluĢur ve moraller bozulur. ġirket temel sorunlara dokunmadan durumu çözmeye çalıĢabilir.

 DanıĢmanlardan Yararlanma: Ġç problemler, yönetimi, durumu değerlendirmek için bir danıĢman getirmeye sebep olabilir. Bu da ek bir maliyet oluĢturmakla kalmaz, aynı zamanda yönetimin mobbingi sürdürmesi için de ek olarak bir mazeret sebebi için kullanılabilir.

Uyarı iĢaretleri dikkate alındığında örgütlerin var olan mobbing durumunu daha iyi anlamaları için kendilerine uyarı iĢaretleri kontrol listesi hazırlayarak aĢağıdaki sorulara cevap araması gerekir. Verilecek cevaplar mobbingi anlama konusunda örgütlere kolaylık sağlayacaktır.

 Tüm bölümün problemleri tek bir kiĢi üzerine mi yükleniyor?

 Bugün standartların altında olmakla suçlanan bireyin çalıĢma biçimi daha önceki dönemler incelendiğinde ortalamanın üzerinde mi bulunuyordu?

 Üst yönetimdeki kiĢiler bulundukları konum için yetersiz ve deneyimsiz mi?

 Kilit noktalardaki kiĢiler iĢten aniden ayrılma kararı alıyor mu?

 Personel hareketi alıĢılmıĢın dıĢında olacak Ģekilde yüksek mi?

 Hastalık izinlerinde belirli seviyelerde bir artıĢ gösteriliyor mu?

 Sebebi açıklanamayan bir Ģekilde moral çöküntüsü hakim mi?

 ĠĢletme içeriisnde yeniden yapılanma, yeni yönetim veya yeni prosedürler gibi ani olarak yaĢanan belirli değiĢimler var mı?

46 3.6.2 Mobbing Kavramının Sonuçları

3.6.2.1 Mobbingin Vücudumuz Üzerindeki Etkileri

Mobbing mağdurları baĢladıkları her yeni güne iĢ yerinde yaĢadıkları problemler nedeni ile iĢe gitmek istememelerinden dolayı iĢ stresi ile baĢlamaktadır. Ġçinde bulunduğu durum sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir. Mağdurların etkilenmesi mobbingin sıklığı, tekrarı ve süresine göre değiĢkenlik göstermektedir. Bu etkilerini fiziksel sistem üzerinden ele alırsak;65

 Beyinle ilgili: Sıkıntı, panik atak, depresyon, yarım baĢ ağrısı, baĢ dönmesi, hafıza kayıpları, dikkati toplayamama ve uykusuzluk.

 Deriyle ilgili: KaĢıntı, kızarıklıklar, deride pullanma veya döküntü gibi deri hastalıkları.

 Gözlerle ilgili: Göz kararması, bulanık görme.

 Boyun ve sırtla ilgili: Özellikle boyun ve sırt kaslarında ağrı.

 Kalple ilgili: Özellikle hızlı ve düzensiz kalp atımı, kalp krizi.

 Eklemlerle ilgili: Titreme, bacaklarda halsizlik hissi, kas ağrıları.

 Sindirim sistemiyle ilgili: Mide yanma ve ekĢimeleri, hazım zorluğu, ülser.

 Solunum sistemiyle ilgili: Genellikle nefes alamama gibi solunum problemleri.

 BağıĢıklık sistemiyle ilgili: Ġmmün sistem direncinin düĢmesi neticesinde hastalıklara çok kolay yakalanma.

3.6.1.2 Mobbingin Aileye ĠliĢkin Sonuçları

ĠĢyerinde gerçekleĢen mobbing olgusunun kiĢinin özel yaĢamına etkisi sonucunda karı-koca iliĢkilerinin; ebeveyn-çocuk iliĢkilerinin; ayrıca çocukların psikolojik geliĢimlerinin de olumsuz olarak etkilenmeleri beklenen bir sonuçtur. Medeni durumu evli olan kurbanların psikolojik olarak yaĢadıkları problemleri bir noktadan sonra özel yaĢantısına da etkilemesi ihtimaller dahilindedir.66

Yıldırma sürecinde aile bakımından çaresiz kalma acısıyla karĢılaĢılabilir. KiĢinin mobbingden dolayı yaĢamıĢ olduğu problemler karĢısında ailesinin kendisine yardımcı olamayacak oluĢu ailesini de olumsuz etkileyerek çaresizlikle baĢ etmek zorunda bırakabilir. Ayrılık ve boĢanma acısı, çocukların kötü etkilenmesi gibi

65 _{Nermin Gürhan, A’dan Z’ye Mobbing, Akademisyen Yayıncılık, Ankara, 2013, s. 48.}

66 _{Necmi Gönlüaçık, ĠĢ yerinde psikolojik yıldırmayı yordayıcı değiĢkenler: psikolojik dayanıklılığın etkisi}

(Ankara ilinde hemĢireler üzerine bir araĢtırma), BaĢkentı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2017, s. 13.(YayımlanmıĢ Yüksek Lisans Tezi)

47

psikolojik sonuçları varken, ekonomik olarak da ayrılma ve boĢanma masrafları, iĢsizlikten dolayı maddi kayıp yaĢama gibi sonuçları vardır.

3.6.1.3 Mobbingin Ruh Sağlığı Üzerine Etkileri

Mobbing çalıĢan insanlar üzerinde ciddi sonuçlara sebebiyet vermektedir. Kurbanlar dönem içerisinde psikolojik yardım alma ihtiyacı duymaktadır. „‟ĠĢyerinde Saldırganlık & Travma Enstitüsü‟nün 2003 yılında yürüttüğü bir araĢtırmada mobbing mağdurlarıyla sağlık problemlerini saptama adına görüĢmeler yapılmıĢ ve bu araĢtırma sonuçlarına göre mağdurların %76‟sının anksiyete yaĢadığı, %71‟inin uyku sorunu yaĢadığı, %71‟inin konsantrasyon bozukluğu çektiği, %47‟sinin Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaĢadığı, %39‟unun depresyon geçirdiği, %32‟sinin ise panik-atak yaĢadığı bulgularına ulaĢılmıĢtır‟‟.

Mağdurlar süreç içerisinde mahcubiyet, damgalanmak, yalıtılmıĢlık hissi, kaygı, korkaklık, düĢmanlık hissi, aĢırı duyarlılık, iĢe yabancılaĢma, iĢ arkadaĢlarıyla uyumun ve üretkenliğin düĢmesi, çaresizlik duygusu, kendini suçlama, iĢ arkadaĢlarına ya da yöneticilerine karĢı duyulan güvensizlik, iĢten ayrılma yönelimi, sosyal olarak geride durma, sosyal fobi, örgütsel bağlılığın giderek düĢmesi, iĢten kaçmaların ve iĢten ayrılmaların sürekli olarak artıĢ göstermesi, motivasyonun düĢmesi, iĢ doyumunun azalması ve daha da önemli olanı, mağdur olan çalıĢanı intihar etmeye kadar götürebilecek ruhsal problemler yaĢamaya baĢlamaktadırlar.67