Öneriler

Gerçekleştirilen bu çalışmayla günümüzün büyük problemleri arasında yer alan tuz stresi altında buğday bitkisi üzerinde meydana gelen fizyolojik etkilerin Bayraktar 2000 yerel çeşidi ve tuza tolerans sağladığı bilinen genleri ihtiva eden Avusturalya hatlarının stres koşullarında kıyaslanması sonucunda;

 Element analizleri sonuçları göz önüne alındığında birçok araştırmacı tarafından ifade edilen durum, bitkilerde Na içeriği yerine K ya da K/Na oranının değerlendirilmesi ifadesi yapılan çalışma için K ve K/Na oranının sabit tutulması, toleranslı olduğu iddia edilen hatlardan 5907’de kendini göstermiştir. Hat üzerinde meydana gelen ağırlık artışı ilgil verilerle açıklanmaktadır.

 Çalışma kapsamında elde edilen sonuçlarda gövde ve kök ağırlığı üzerine Ca/Na, Mg/Na ve K/Na oranları ile bitki Ca, Mg ve K içeriklerinin önemli olduğu ve bunların tuza toleransta belirleyici etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.

 Buğday bitkisinde yapılan çalışma sonucunda K ve K/Na oranları ile prolin değerlerinin tuza toleransta belirleyici faktör olduğu, bu faktörlerden dolayı Avusturalya 5907 hattının tuza toleransta belirginlik kazandığı tespit edilmiştir.

 Bitki kuru ağırlık değerlerinin verim unsuruyla ilişkilendirildiği düşünülürse; bu denemenin sınırlı koşullarında ön plana çıkan hat 5907 ve Bayraktar 2000 çeşidinin kullanıldığı, su kültürü dışında, gerçek koşulları daha iyi yansıtan sera saksı şartlarında, toprak ortamında ve hatta tarla koşullarında testlemelerin yapılması daha sağlıklı veriler elde edilmesini sağlayacaktır. Bu kapsamda tolerant olduğu görülen hat 5907, bu hatların oluşturulması esnasında kullanılan ebeveyn olan Westonia ve Orta Anadolu şartlarına adaptasyonu yüksek olan Türk çeşitler (Bayraktar 2000, Kınacı 97 vb…) ile tarla koşullarında verim ve tanedeki ve dokularındaki K başta olmak üzere K/Na oranlarının ve diğer element içeriklerinin araştırılması bu genotiplerin Türkiye koşullarında performanslarına karar verilmesinde faydalı olacaktır.

 Mikroelement değerleri açısından prolin içeriği ve B, Zn ve Cu elementleri arasında önemli derecede negatif korelasyon hem kök hem de gövdede tespit edilmiştir. Bu durumda prolin değerlerinin ilgili elementler ile ters orantılı bir artış gösterdiği görülmüş, Na ve kuru ağırlık artışı ile negatif korelasyon içinde olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.

 Ayrıca saksı ve arazi çalışmaları paralelinde, yüksek düzeyde kontrollü şartların sağlandığı su kültürü ortamındaki bu uygulamanın sonucu hasat edilen örneklerle, kompleks toprak koşullarının kontrolünün çok güç olduğu değerlendirildiğinde, bazı ileri fizyolojik analizlerin yapılması, detaylı antioksidantların enzimlerin incelenmesi ve de moleküler araçlarla yüksek kapasiteli fonksiyonel genomik çalışmaların yapılması tolerans mekanizmasında görev yapan muhtemel moleküllerin, örneğin mikroRNA’ların, belirlenmesinde etkin rol oynayabilir ve de çok ihtiyaç duyulan moleküler ıslahın tuz stresine karşı kullanımında daha etkili araçların geliştirilmesini sağlayabilir. Bu yönde çalışmaların sürdürülmesi Bayraktar 2000 ve Avusturalya genotiplerinin fizyolojik ve moleküler düzeyde aydınlatılmasını sağlayacaktır.

Tez çalışması sonucunda, Orta Anadolu tarım kuşağına iyi adapte olmuş yerel buğday genotiplerinin (Bayraktar 2000 çeşidi gibi) Avustralya kökenli Nax1 ve Nax2 tolerans genlerinin taşıyan hatların su kültüründe tuz stresi altında performansları değerlendirilmiş ve toleranslı olduğu görülen hat 5907 ve Bayraktar 2000 çeşidi kıyaslandığında, toleranslı hattın içeriğindeki tolerans mekanizmasının diğer hattan daha iyi olduğu fakat Bayraktar 2000’den kuru ağırlık açısından daha düşük olduğu

görülmüştür. Morfolojik olarak da Bayraktar 2000 çeşidi söz konusu hatlara göre hasat döneminde yaklaşık 10 cm’lik daha düşük boya sahip olduğu görülmüştür.

KAYNAKLAR

Ahmad Z, Tahir S, Abid M, Amanullah M, 2014. Salt-Induced Variations in Physiological Parameters and Nutrient Concentrations of Two Wheat Cultivars. Commun Soil Sci Plan, 45, 1, 29-41.

Bates LS, Waldren RP, Tear ID, 1973. Rapid determination of free prolin for water- stress studies. Plant Soil, 39, 205 - 7

Byrt CS, Platten JD, Spielmeyer W, James RA, Lagudah ES, Dennis ES, Tester M, Munns R, 2007. HKT1;5-like cation transporters linked to Na+ exclusion loci in wheat, Nax2 and Kna1. Plant Physiol, 143, 4, 1918-28.

Cakmak I, Torun A, Millet E, Feldman M, Fahima T, Korol A, Nevo E, Braun HJ, Ozkan H, 2004. Triticum dicoccoides: An important genetic resource for increasing zinc and iron concentration in modern cultivated wheat. Soil Sci Plant Nutr, 50, 7, 1047-54.

Calderini DF, Ortiz-Monasterio I, 2003. Are synthetic hexaploids a means of increasing grain element concentrations in wheat? Euphytica, 134, 2, 169-78.

Cuin TA, Parsons D, Shabala S, 2010. Wheat cultivars can be screened for NaCl salinity tolerance by measuring leaf chlorophyll content and shoot sap potassium. Funct Plant Biol, 37, 7, 656-64.

Dvorak J, Gorham J, 1992. Methodology of Gene-Transfer by Homoeologous Recombination into Triticum-Turgidum - Transfer of K+/Na+ Discrimination from Triticum-Aestivum. Genome, 35, 4, 639-46.

Eker S, Heybet EH, Barut H, Erdem H, 2013. Effects of Zinc on Growth and Sodium, Potassium and Calcium Concentrations of Shoot in Bread Wheat under Salt Stress. Fresen Environ Bull, 22, 5a, 1622-7.

El-Hendawy SE, Hu YC, Schmidhalter U, 2005. Growth, ion content, gas exchange, and water relations of wheat genotypes differing in salt tolerances. Australian Journal of Agricultural Research, 56, 2, 123-34.

El-Hendawy SE, Ruan Y, Hu Y, Schmidhalter U, 2009. A Comparison of Screening Criteria for Salt Tolerance in Wheat under Field and Controlled Environmental Conditions. J Agron Crop Sci, 195, 5, 356-67.

Erba D, Hidalgo A, Bresciani J, Brandolini A, 2011. Environmental and genotypic influences on trace element and mineral concentrations in whole meal flour of einkorn (Triticum monococcum L. subsp monococcum). J Cereal Sci, 54, 2, 250-4.

FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION, 2013. Erişim tarihi 25.01.2015. Erişim adresi, http://faostat3.fao.org/browse/FB/FBS/E.

Gomez-Becerra HF, Erdem H, Yazici A, Tutus Y, Torun B, Ozturk L, Cakmak I, 2010. Grain concentrations of protein and mineral nutrients in a large collection of spelt wheat grown under different environments. J Cereal Sci, 52, 3, 342-9. Gorham J, Hardy C, Jones RGW, Joppa LR, Law CN, 1987. Chromosomal Location of

a K/Na Discrimination Character in the D-Genome of Wheat. Theor Appl Genet, 74, 5, 584-8.

Gorham J, Hardy C, Wyn Jones RG, Joppa LR, Law CN, 1987. Chromosomal location of a K/Na discrimination character in the D genome of wheat. Theor Appl Genet, 74, 5, 584-8.

Hidalgo A, Brandolini A, 2014. Nutritional properties of einkorn wheat (Triticum monococcum L.). J Sci Food Agr, 94, 4, 601-12.

Hu YC, Burucs Z, Schmidhalter U, 2006. Short-term effect of drought and salinity on growth and mineral elements in wheat seedlings. J Plant Nutr, 29, 12, 2227-43.

Huang SB, Spielmeyer W, Lagudah ES, James RA, Platten JD, Dennis ES, Munns R, 2006. A sodium transporter (HKT7) is a candidate for Nax1, a gene for salt tolerance in durum wheat. Plant Physiol, 142, 4, 1718-27.

Izadi MH, Rabbani J, Emam Y, Pessarakli M, Tahmasebi A, 2014. Effects of Salinity Stress on Physiological Performance of Various Wheat and Barley Cultivars. J Plant Nutr, 37, 4, 520-31.

James RA, Davenport RJ, Munns R, 2006. Physiological characterization of two genes for Na+ exclusion in durum wheat, Nax1 and Nax2. Plant Physiol, 142, 4, 1537- 47.

Kamal AHM, Cho K, Kim DE, Uozumi N, Chung KY, Lee SY, Choi JS, Cho SW, Shin CS, Woo SH, 2012. Changes in physiology and protein abundance in salt- stressed wheat chloroplasts. Mol Biol Rep, 39, 9, 9059-74.

Lin J, Li X, Zhang Z, Yu X, Gao Z, Wang Y, Wang J, Li Z, Mu C, 2012. Salinity– alkalinity tolerance in wheat: Seed germination, early seedling growth, ion relations, and solute accumulation. African Journal of Agriculture Research, 7, 467–74.

Munns R, 2002. Comparative physiology of salt and water stress. Plant Cell Environ, 25, 2, 239-50.

Munns R, James RA, Islam AKMR, Colmer TD, 2011. Hordeum marinum-wheat amphiploids maintain higher leaf K+:Na+ and suffer less leaf injury than wheat parents in saline conditions. Plant Soil, 348, 1-2, 365-77.

Munns R, James RA, Xu B, Athman A, Conn SJ, Jordans C, Byrt CS, Hare RA, Tyerman SD, Tester M, Plett D, Gilliham M, 2012. Wheat grain yield on saline soils is improved by an ancestral Na+ transporter gene. Nat Biotechnol, 30, 4, 360-U173.

Munns R, Rebetzke GJ, Husain S, James RA, Hare RA, 2003. Genetic control of sodium exclusion in durum wheat. Australian Journal of Agricultural Research, 54, 7, 627-35.

Neves-Piestun BG, Bernstein N, 2001. Salinity-induced inhibition of leaf elongation in maize is not mediated by changes in cell wall acidification capacity. Plant Physiol, 125, 3, 1419-28.

Poustini K, Siosemardeh A, 2004. Ion distribution in wheat cultivars in response to salinity stress. Field Crop Res, 85, 2-3, 125-33.

Schroeder JI, Delhaize E, Frommer WB, Guerinot ML, Harrison MJ, Herrera-Estrella L, Horie T, Kochian LV, Munns R, Nishizawa NK, Tsay YF, Sanders D, 2013. Using membrane transporters to improve crops for sustainable food production. Nature, 497, 7447, 60-6.

ÖZGEÇMĠġ

KĠġĠSEL BĠLGĠLER

Adı Soyadı : Hasan CAN

Uyruğu : T.C.

Doğum Yeri ve Tarihi : Akhisar/22.02.1988

Telefon : 5542337730

Faks :

e-mail : hasancan194@yahoo.com.tr

EĞĠTĠM

Derece Adı, Ġlçe, Ġl Bitirme Yılı

Lise : Akhisar Adnan Menderes Lisesi Ahisar/Manisa 2006 Üniversite : Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram/Konya 2012 Yüksek Lisans : Selçuk Üniversitesi Selçuklu/Konya

Doktora :

Ġġ DENEYĠMLERĠ

Yıl Kurum Görevi

---- --- ---

UZMANLIK ALANI

Moleküler Biyoloji, Bitki Besleme

YABANCI DĠLLER

İngilizce

YAYINLAR

ULUSAL PROJELER

1.Konya Ve Karaman Bölgesinde Buğdayın Bor Beslenme Durumunun Ve Farklı Bor Uygulamalarının Buğdayın Verimine Etkisinin Araştırılması (2013), Bursiyer.

BĠLĠMSEL ARAġTIRMA PROJELERĠ PROJELERĠ

1.Farklı Bor Dozları Etkisindeki Bazı Bezelye Hat ve Çeşitlerinde Referans Gen/Genlerin Belirlenmesi (2012) yardımcı araştırmacı

2. Orta Anadolu Kökenli Mor Havuç Genotiplerinin Moleküler Karakterizasyonu (2013) yardımcı araştırmacı

3. Farklı Ispanak Genotipleri Arasında Genetik Çeşitliliğin ISSR Yöntemi ve İlgili Parametreler Kullanılarak Belirlenmesi (2014) yardımcı araştırmacı

4. Buğday Genotiplerinin Tuz Stresi Altında Yüksek Kapasiteli qRT-PCR Teknolojisi ile mikroRNA Profillemesi(2015) yardımcı araştırmacı

Uluslar arası bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında Abstract olarak yer alan bildiriler

1.M. Hamurcu,T. Demiral, E.E. Hakkı, Z.Z. Avşaroğlu,H.Can,S.Gezgin.Growth Responses of Maize Genotype,Tolerant to Boron Deficiency But Sensitive to Boron Toxicity,Against Various Boron Boron Dosages.Fifth International Congress of the Federation of European Societies for Trace Elements and Minerals (2013) France

2.Hasan Can, Mehmet Hamurcu, Tijen Demiral, Anamika Pandey, Mohd Kamran Khan, Seyit Ali Kayıs, Zuhal Zeynep Avsaroglu, Nimet Can, Sait Gezgin, Erdogan Esref Hakki. 2014. Determination of reliable house keeping gene(s) for qPCR in maize under different boron dosages. New Biotechnology, 31, S, S204.

Uluslar arası bilimsel toplantılarda sunulan sözlü sunumlar

1.T.Demiral, M.Hamurcu, ,E.E. Hakkı,Z.Z. Avşaroğlu, S.Gezgin, H.Can and Richard W. Bell. Implications of Nitric Oxide on Drought‐Induced Oxidative Stress in Phaseolus vulgaris. XVII. INTERNATIONAL PLANT NUTRITION COLLOQUIUM & BORON SATELLITE MEETING (2013) İstanbul.

Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan sözlü sunumlar

1.E.E. Hakkı, M.Hamurcu, T.Demiral, N.Can, H.Can ,S.Gezgin,A.tamkoç.Bezelyede Bor Uygulamasının PsCP Geni ifadesi Üzerine Etkileri.10. Tarla Bitkileri Kongresi (2013) Konya.

2.Hasan CAN, Önder TÜRKMEN, Rabia IŞIK, Erdoğan E. HAKKI, Musa SEYMEN. Çerezlik Kabak Hatlarının Saflıklarının Dominant Markör Sistemleriyle Belirlenmesi.5. Uluslar arası Katılımlı Tohumculuk Kongresi ve Sektörel İş Forumu (2014) Diyarbakır.

Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında Abstract olarak yer alan bildiriler

1.E.E. Hakkı, M.Hamurcu, T.Demiral, Z.Z. Avşaroğlu, H.Can ,S.Gezgin.Fasulye Bitkisinin Gelişimi Üzerine Nitrik Oksit Uygulamalarının Etkisi.6.Ulusal Bitki Besleme ve Gübre Kongresi (2013) Kapadokya.

2.Hasan CAN, Ahmet TAMKOÇ, Rahim ADA, Erdoğan E. HAKKI. Potansiyel Yağ Bitkisi Pelemir’de (Cephalaria syrica) Genetik Varyasyon. 22. Ulusal Biyoloji Kongresi (2014) Eskişehir.

3.Hasan CAN,Mehmet HAMURCU, Sait GEZGİN, Erdoğan Eşref HAKKI. Bazı Türk Ekmeklik Buğday Çeşitleri İle Tuza Tolerans Sağlayan Nax Genlerini İçeren

Bazı Hatların Tuz Stresi Altında İncelenmesi. 2. İç Anadolu Bölgesi Tarım ve Gıda Kongresi. 2015 (Nevşehir)(Yüksek Lisans Tezinden)

Uluslar Arası Makaleler

1.Sunduz ONBASI, Hasan CAN, Mehmet HAMURCU, Sait GEZGIN and Erdogan Esref HAKKI. Adequate Supply Of The Two Critical Microelements (Iron And Zinc) To Plants And To The Human (Yayın aşamasında).