Öneriler

Bu çalışmada proteinler ve protein sentezi ile ilgili konuların anlaşılmasında geleneksel öğretim yönteminin etkisi araştırılmıştır. Yapılan öğretimin bazı olumlu yönlerinin bazı da olumsuz yönlerinin olduğu şimdiye kadar ortaya konulan bulgularla gösterilmeye çalışılmıştır. Yukarıda verilen sonuçlar doğrultusunda öğretime ilişkin şunlar önerilebilir;

1) İlköğretim, lise ve yüksek öğretim programını hazırlayanlar ve öğretmenlerin öğrencilerdeki kavram yanılgılarını dikkate almaları gerekmektedir. Ayrıca öğretim öncesinde öğrencilerin önkavramları da değişik araçlarla (test, görüşme) ortaya çıkarılmalıdır. Öğrencilerin önkavramları ve kavram yanılgıları bilinirse,

öğretmenler buna göre öğretim programlarını daha uygun bir şekilde dizayn edebilirler.

2) Öğretmenler, program geliştiriciler ve diğer araştırmacılar arasında işbirliğine ihtiyaç var. Araştırmacılar öğrencilerin anlamaları ile ilgili çalışmalarını ortaya koyabilir, program geliştiriciler araştırmacıların bulgularını dikkate alarak en uygun öğretim programını önerebilir ve öğretmenler de bunları uygulayıp geri bildirimleri araştırmacılara iletebilir. Ayrıca üniversitedeki öğretim elemanlarının kendi aralarında işbirliği yapması gerekir. Özellikle birbirleri ile çok sıkı ilişkili olan dersleri veren öğretim elemanları arasında eşgüdümlü çalışmalar yapılabilir. Mesela; biyoloji dersleri için kimyada geçen birçok kavramın öğrenciler tarafından öğrenilmesi, kavramsal anlamayı sağlamada çok önemli bir rol oynayabilir.

3) Hiçbir yöntem mükemmel değildir. Daha önce değinildiği gibi, geleneksel yöntemin bazı avantajlarının bazı dezavantajlarının olduğu söylenebilir. Ancak birçok açıdan geleneksel yöntemin yetersiz kaldığı görülmektedir. Bu nedenle, geleneksel yöntemde bazı düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Öğretim ortamının fiziksel şartları da kullanılacak yöntemin kararlaştırılmasını etkilemektedir. Bazı durumlarda geleneksel yöntemi kullanmak gerekli olabilir. Ancak geleneksel yöntemle diğer yeni tekniklerin birleştirilmesi de mümkündür. Mesela; kavram haritaları kullanılabilir, grup çalışmaları yapılabilir, öğrencilere çalışma yaprakları verilebilir. Ayrıca laboratuvar ortamında yapılabilecek deneyler tasarlanıp uygulanabilir. Mesela; öğrenciler 5-6 kişilik gruplara ayrılır ve her masada işbirliği yaparak önceden hazırlanan materyalleri kullanıp çalışabilirler. Öğrencilere çalışma yaprakları hazırlanıp protein sentezinin süreci tekrarlanabilir. Sphren [47] ve Rogerson ve Cheney [52] tarafından yapılan çalışmalardaki gibi öğrencilerin üzerinde oynamalar yapabileceği modeller kullanılarak protein sentezi daha somut bir hale getirilebilir. Ayrıca öğrencilere protein sentez sürecini yaşatabilecekleri bir oyun hazırlanabilir. Bunun için uygun büyüklükte bir salon ayarlanıp, her bir öğrenciye gerekli roller verilebilir. Mesela bir öğrenci ribozom, başka bir öğrenci tRNA, birkaç öğrenci mRNA, diğer öğrenciler de aminoasit vs. olabilir. Bu öğrenciler kendilerine verilen talimatlara göre hareket ederek protein sentezinde meydana gelen olayları canlandırabilirler. Bu şekilde kavramlar hem daha somut hale getirilebilir hem

de öğrenci katılımı sağlanabilir. Öğrencilerde meydana gelen kavram yanılgılarını tespit edip düzeltmeye yönelik kavramsal değişim teknikleri kullanılabilir. Mesela kavramsal değişim metinleri kullanılabilir [61, 62]. Drama ile protein sentezinde geçen bazı olaylar somut hale getirilebilir [44]. Öğrencilerin aktif olduğu benzetmeler tasarlanıp öğretim ortamına entegre edilebilir. Özellikle protein sentezi için benzetmelerin etkili olduğu ifade edilmektedir [54]. Bunların yanı sıra öğretim teknolojilerinden yararlanılması faydalı olabilir. Proteinler ve protein sentezi ile ilgili soyut kavramları ve olayları öğrencilerin somut hale getirebilmesi için bazı görsel araçlardan yararlanılabilir. Mesela; bilgisayar ortamında hazırlanmış ve internette yayınlanan bu konu ile ilgili değişik animasyonlar öğrencilere gösterilebilir. Ayrıca; değişik öğretim materyallerinden de yararlanılabilir. Son olarak şu söylenebilir; hiçbir yöntem ve teknik %100 öğrenme üzerine etkili değildir. Zamana, öğrencilere, konuya göre uygun yöntem ve teknikler seçilerek uygulanmalıdır.

4) Öğrencilerin pasif bir şekilde 90 dakika ders dinlemesi önemli bir sorun olarak görülmektedir [58]. Sınıfın fiziksel şartlarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Her şeye rağmen geleneksel yöntem kullanılarak derslerin işlenmesi gerektiği sınıflarda, öğretim elemanı öğrencileri sürekli olarak uyanık tutacak aktiviteler yapabilmelidir. Göz iletişimi, sınıf hakimiyeti, öğrencilerin motive edilmesi, etkili sorular sorulması oldukça önemlidir.

5) Üniversitedeki farklı öğretim elemanlarının ezber yöntemini dayatan bir uygulama yapması önemli bir sorun olarak görülebilir. Öğrencilerin bu uygulamaya alıştığı, bütün dersleri aynı şekilde öğrenmeye çalıştığı ve bu şekilde sınavları geçerek okulu bitirmeye çalıştığı gözlenmektedir. Bu açıdan, öğretim elemanlarının da öğretim yöntemlerini geliştirmeleri ve değişik teknikleri işe koşmaları gerekmektedir. Öğrencilerin sadece ezber yaparak sınavlarda başarılı olamayacağını öğretim elemanlarının göstermesi, öğrencilerin derslere daha fazla ilgi duymalarını sağlayabilir.

6) Öğrenciler protein sentezindeki aşamaları tam olarak anlamadan sinyal hipotezinin de bahsedilmesi, öğrencilerin anlamalarını güçleştirmektedir. Bu nedenle, öncelikle protein sentezinin en basit haliyle verilmesi ve sonra da sinyal hipotezinin anlatılması daha uygun olabilir.

7) Öğrencilerin yatay ve dikey ilişkileri kurmada zorluklar yaşadığı gözlenmiştir. Mesela; protein sentezi anlatılırken DNA’nın yapısı, işlevi ve korunmasından, organellerin birbirleri ile olan ilişkilerinden, enzimlerin ne işe yaradığından, salgı maddelerinin neler olduğundan ve salgının nasıl yapıldığından bahsedilmesi öğretim sırasında gözlenen olumlu ilişki kurma örnekleri olarak söylenebilir. Buna ilaveten, araştırmada gözlenen dersler sırasında, amfoter özellikten bahsedilirken, kimya derslerinde işlenen asit ve baz konularına değinilmiş ve pH anlatılmıştır. Bu örnekteki gibi ilişkilerin kurularak derslerin işlenmesinin uygun olduğu düşünülmektedir.

8) Örneklem grubundaki öğrencilerin üniversite sınavını kazanarak gelmelerinden dolayı, üniversite hazırlık dersanelerine gitmeleri kuvvetli bir olasılıktır. Toplumun ve anne-babanın beklentisi, öğrencilerin üniversiteye girmesi ve buradan mezun olarak iş sahibi olmasıdır. Bu nedenle de, üniversiteye giriş sınavını kazanmak için yapılacak her türlü aktivite öğrenciyi, aileyi ve toplumu memnun edecektir. Diğer beklentiler öncelikli değildir. Bu açıdan düşünüldüğünde, öğrencilerin kısa yoldan soruları cevaplayarak sınavı kazanmak istemeleri, onları yüzeysel anlamaya yönlendirmektedir. Ezberlenen bilgi sınavlardan hemen sonra kolaylıkla unutulabilir ve öğrencinin yaşamını etkilemeyebilir. Bir çok çalışmada değinildiği gibi, üniversiteye giriş sisteminin değiştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca; öğretmenlerin üniversiteye giriş sınavında soru çıkmadığını gerekçe göstererek bazı konulardan bahsetmemesi veya bunlara yeterince zaman harcamaması da bir sorun olarak düşünülebilir. Böyle bir uygulama öğrencilerin konu bütünlüğünü yakalamalarına da engel olabilir. 9) Kavram yanılgılarının önemli nedenlerinden birisi de ders kitapları olduğu rapor

edilmektedir. [34]. Ders kitaplarında kavram yanılgılarına neden olabilecek ifadeler belirlenmeli ve düzeltilmelidir. Mesela; santral doğma ile ilgili özellikle lise ders kitaplarında verilen şekil yeniden düzenlenmeli ve kavram yanılgısına neden olmayacak bir hale getirilmelidir. Bunun yanı sıra öğretmenlerin/öğretim elemanlarının bu şekil üzerinde gerekli uyarıları mutlaka yapmaları gereklidir. Kitapların gözden geçirilmesinde sadece biyoloji uzmanları değil, fizik ve kimya uzmanları da olmalı ve ortaklaşa çalışmalıdır. Daha önce de belirtildiği gibi aynı kavramın farklı alanlarda farklı anlamlarda kullanıldığı durumlar gözlenmektedir.

10) Proteinlerin primer, sekonder, tersiyer ve kuarterner yapılarının üzerinde daha fazla durulmalıdır. Bu noktadaki eksiklik öğrencilerin denatürasyonu da tam olarak anlamamalarına yol açabilmektedir. Öğrenciler, proteinlerin sentezlendikten sonra sekonder, tersiyer ve kuarterner hale gelmesi ile bu hallerinin bozulduğunda denatüre olduklarını anladıklarında, ilişkilerin daha iyi kurulabileceği söylenebilir. Burada verilen örnekteki gibi öğretim elemanlarının/öğretmenlerin bazı detayları çok önemsememesi kavramsal anlamanın gerçekleşmesinde sorunlar açabilmektedir. Ders planlarının yapılmasında bunlara dikkat edilmelidir.

11) Proteinler konusu işlenmeden önce öğrencilerin özellikle atom, molekül, bağ, monomer, polimer, polimerleşme, dehidrasyon gibi kavramlarda eksikliklerinin ve hatalarının giderilmesi gerekir. Protein sentezinden önce de proteinler ve nükleik asitlerin yapısını öğrencilerin çok iyi kavramış olması gerekir. Yani, bir bilgi diğer bilginin referansı olacak şekilde eksik ve hataları mümkün olduğu kadar azaltacak şekilde bir planlama yapılmalıdır.