Ölçüt Bağımlı Ölçü

Ölçüt bağımlı ölçü araçları, öğrencinin öğretim amaçlarını gerçekleĢtirip gerçekleĢtiremediğini değerlendirmeye yöneliktir (Varol, 1992). Ölçüt bağımlı ölçü araçlarının hazırlanmasında ilk olarak ele alınan becerinin analizi yapılır. Beceri analizi, becerinin daha küçük alt basamaklara ayrılması iĢidir (Haring ve Kennedy, 1988; Snell, 1993; Varol, 1996; Özyürek, 2004). Beceri analizi yapılan becerinin basamakları ileri ya da tersine zincirleme yöntemleriyle sıraya sokulabilmektedir. Ġleri zincirleme yönteminde becerinin basamakları önce yapılandan sonra yapılana doğru sıra izleyerek analiz edilir ( Varol, 1996).

Ölçüt bağımlı ölçü aracı bildirimler, ölçüt ve sorular bölümlerinden oluĢur. Analizi yapılan becerinin basamakları, ölçü aracının bildirimler bölümünü oluĢturur. Ölçüt belirlenir. Ölçü aracının sorular bölümüne becerinin ana yönergesi ve bağımsız sütunu eklenerek tek fırsat yöntemiyle düzey belirlemeye yönelik ölçü aracı hazırlanır. Eğer, ölçüt bağımlı ölçü aracının öğrenciye bir kez uygulanması sonucunda öğrencinin

düzeyi saptanacaksa, ölçüt olarak %100 benimsenmektedir. Bu yol, çoğunlukla öğretmenler tarafından, öğrencinin düzeyi belirlenirken kullanılır ( Varol,1996).

AraĢtırmada ele alınan becerilerin analizi yapıldıktan sonra, beceri basamakları ileri zincirleme yöntemine göre sıraya sokularak ölçü aracının bildirimler bölümü oluĢturulmuĢtur. Ölçüt olarak %100 benimsenmiĢtir. Tek fırsat yöntemiyle öğrencinin öğretim öncesinde ve öğretim sonunda becerideki düzeyini belirlemeye yönelik olarak ölçüt bağımlı ölçü araçları hazırlama için sorular bölümüne ana yönerge ve bağımsız sütunu eklenmiĢtir.

2.5.1.1.Öğrencinin Yapabildiklerinin Belirlenmesi

Öğrencinin yapabildiklerinin belirlenmesi, öğretime nereden baĢlanacağına hizmet etmektedir (Varol, 1992). Tek fırsat yöntemine göre öğrencinin yapabildiklerini belirlemenin amacı, öğrencinin becerinin basamaklarından ne kadarını bağımsız olarak gerçekleĢtirdiğini saptamaktır (Varol,1996; Snell,1993; Varol, 2005, Esirgemez Aykut,2007;Doğan,2010).

Tek fırsat yöntemine göre öğrencinin yapabildikleri belirlenirken, uygulamanın yapılacağı ortam düzenlenir. Daha sonra öğretmen, beceri ile ilgili ana yönergeyi verir. Öğrencinin bağımsız gerçekleĢtirdiği basamaklar, ölçüt bağımlı ölçü aracındaki ilgili basamağın karĢısına doğru olarak kaydedilir. Öğrencinin bağımsız olarak gerçekleĢtiremediği ya da hatalı yaptığı basamaklar, ölçüt bağımlı ölçü aracındaki ilgili basamağın karĢısına yanlıĢ olarak kaydedilir. Öğrencinin doğru ya da yanlıĢ tepkilerine nötr kalınır (Varol,1996). Öğrenci bir basamağı hatalı yaptığı ya da yapamadığında uygulamaya son verilir ve bu beceri basamağından baĢlayarak izleyen basamaklar yanlıĢ olarak kaydedilir (Varol, 2005).

Tek fırsat yöntemiyle öğrencinin beceride yapabildiklerini belirlemek amacıyla hazırlanan ölçü araçları, öğretimde kullanılan ipucu iĢlem sürecine bağlı olarak, öğretim süreci içinde öğrencinin gösterdiği ilerlemelerin belirlenmesinde kullanılabilir. Ayrıca, öğretim sonunda öğrenciye uygulanarak, öğrencinin beceriyi bağımsız olarak yapıp yapmadığı belirlenebilir (Varol,2005). Öğrencinin, beceride çoklu fırsat yöntemine göre performans düzeyini belirlemeye yönelik olarak hazırlanan ölçüt bağımlı ölçü araçları

ise, hem öğretim süreci içinde öğrencinin gösterdiği ilerlemeleri saptayıp, yeni öğretim amaçlarının öğretimine geçilmesini, hem de öğretim sonunda öğrencinin beceriyi ne Ģekilde yapabildiğine iliĢkin ayrıntılı bilgi elde edilmesini sağlar (Varol, 1996).

AraĢtırmada, öğrencinin havlu ütüleme, meyve sıkacağı kullanma, sandviç hazırlama becerilerinde öğretim öncesi ve sonrası yapabildiklerinin belirlenmesinde tek fırsat yöntemi kullanılmıĢtır.

2.5.1.2.Amaçların OluĢturulması

Öğrencinin yapabildiklerinin belirlenmesinden sonra, uzun dönemli amaçlara karar verilir. Beceri öğretiminde uzun dönemli amaç, öğrenciyi, o beceriyi bağımsız olarak yapar hale getirmektir (Varol, 2005). Daha sonra, bu uzun dönemli amaca ulaĢacak Ģekilde alt amaçlar oluĢturulur. Zincirleme becerilerin öğretiminde, amaçların düzenlenmesinde üç farklı yaklaĢım kullanılmaktadır. Bunlar, tüm beceri, ileri zincirleme ve tersine zincirleme yaklaĢımlarıdır (Snell, 1993; Varol, 1996).

Bu araĢtırmada amaçlar, tüm beceri yaklaĢımına göre düzenlenmiĢtir. Tüm beceri yaklaĢımına göre amaç düzenlenirken, önce becerinin bütünü ile ilgili uzun dönemli amaç konulur. Daha sonra bu uzun dönemli amaca ulaĢacak Ģekilde, becerinin bütününü içeren kısa dönemli amaçlar, ipucu gerektirenden ipucu gerektirmeyene doğru sıralanır. Her bir kısa dönemli amacı gerçekleĢtirecek Ģekilde alt amaçlar, önce yapılandan sonra yapılana doğru sıralanır (Varol, 1996).

2.5.1.3.Öğretim Planlarının Hazırlanması

Öğrencinin, bir beceride yapabildiklerinin belirlenmesi ve amaçların düzenlenmesinden sonra, öğretim planlarının hazırlanması gerekmektedir (Snell, 1993; Varol, 1996). Öğretim planları, kullanılacak araç-gereçleri, öğretim ortamını, kullanılacak pekiĢtireçleri ve öğretim sürecini içermelidir. Öğretim süreci bölümünde ise öğretim yapılabilmesi için seçilen ipucu iĢlem sürecinin uygulama süreci açıklanmalıdır (Varol, 1996).

Bu araĢtırmada hazırlanan öğretim planları, havlu ütüleme, meyve sıkacağı kullanma, sandviç hazırlama becerileri için araçlar, öğretim ortamları, öğretime hazırlık ve öğretim süreçlerini içermektedir. Öğretime hazırlık bölümünde, ortamın nasıl düzenleneceği ve kullanılacak pekiĢtireç belirtilmiĢtir. Daha sonra, öğretim süreci bölümünde, öğretim yapılabilmesi için seçilen davranıĢ öncesi ipucu ve sınama iĢlem sürecinin nasıl kullanılacağına iliĢkin açıklamalara yer verilmiĢtir.

2.5.1.4.Öğretimin Değerlendirilmesi

Öğrencilerin, öğretim süresince ve öğretim sonunda sürekli olarak değerlendirilmeleri gerekmektedir (Snell, 1993; Varol, 2005). Öğrencinin, öğretilecek becerideki performans düzeyini belirlemek üzere hazırlanan ölçüt bağımlı ölçü araçları, öğretim sırasında ve öğretim sonunda öğretimi değerlendirmek için kullanılmaktadır (Diler, 2000, Esirgemez Aykut,2007; Doğan,2010).

AraĢtırmada, tek fırsat yöntemine göre hazırlanan ve becerilerin öğretimi öncesinde öğrencilerin becerideki düzeylerini belirlemek amacıyla kullanılan beceri ölçü aracı, becerinin öğretimi sırasında yapılan değerlendirmelerde ve öğretim tamamlandıktan sonra da kullanılarak, öğrencilerin becerideki ilerlemeleri belirlenmiĢ ve bağımsızlığa ulaĢıp ulaĢmadığı saptanmıĢtır.